Azərbaycan respublikasi naxçivan muxtar respublikasi

202 
 
Cədvəl 6.1  
Arıkimilərin qida spektri 
 
1.
 
 
S.№ 
Arıkimilərin qidalandığı bitki fəsilələri 
Co
ll
eti
d
a
e 
An
d
re
n
id
a
e 
Ha
li
cti
d
a
e 
M
eli
tt
id
a
e 
M
eg
a
ch
il
id
a
e 
Ap
id
a
e 
1.
 
 
Alliaceae - Soğankimilər 
+ 
+ 
+ 
 
+ 
+ 
2.
 
 
Apiaceae - Kərəvüzkimilər 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
3.
 
 
Apocynaceae - Kəndirkimilər 
 
 
+ 
 
 
 
4.
 
 
Asparagaceae - Quşüzümükimilər 
+ 
+ 
 
 
 
 
5.
 
 
Asteraceae - Asterkimilər 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
6.
 
 
Berberidaceae - Zirinckimilər 
 
+ 
+ 
 
+ 
+ 
7.
 
 
Boraginaceae - Sümürgənkimilər 
+ 
 
 
 
+ 
+ 
8.
 
 
Brassicaceae - Kələmkimilər 
 
+ 
 
 
+ 
+ 
9.
 
 
Campanulaceae - Zəngçiçəyikimilər  
+ 
+ 
+ 
 
+ 
+ 
10.
 
 
Caryophyllaceae - Qərənfilkimilər 
 
+ 
 
 
 
 
11.
 
 
Convolvulaceae - Sarmaşıqkimilər 
 
 
 
 
+ 
 
12.
 
 
Cucurbitaceae - Balqabaqkimilər 
 
+ 
 
 
+ 
+ 
13.
 
 
Dipsacaceae - Fırçaotukimilər 
+ 
 
+ 
 
+ 
+ 
14.
 
 
Elaeagnaceae - İydəkimilər 
 
+ 
 
 
 
+ 
15.
 
 
Euphorbiaceae - Südləyənkimilər 
+ 
+ 
+ 
 
+ 
+ 
16.
 
 
Fabaceae - Paxlakimilər 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
17.
 
 
Gentianaceae - Acıçiçəkkimilər 
 
 
+ 
+ 
 
+ 
18.
 
 
Geraniaceae - Ətirşahkimilər 
 
+ 
 
 
+ 
 
19.
 
 
Hyacinthaceae - Hyasintkimilər 
 
+ 
 
 
 
 
20.
 
 
Lamiaceae - Dalamazkimilər 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
21.
 
 
Linaceae - Zəyrəkkimilər 
 
 
 
 
 
+ 
22.
 
 
Lythraceae – Ağlarotkimilər 
 
+ 
 
 
 
 
23.
 
 
Malvaceae - Əməköməcikimilər 
 
+ 
 
 
+ 
+ 
24.
 
 
Moraceae - Tutkimilər 
+ 
+ 
 
 
 
 
25.
 
 
Peganaceae - Üzərlikkimilər 
+ 
 
+ 
 
+ 
+ 
26.
 
 
Onagraceae - Onoqrakimilər  
+ 
 
+ 
+ 
 
+ 
27.
 
 
Orobanchaceae - Orobanşkimilər 
 
+ 
 
 
 
+ 
28.
 
 
Plantaginaceae - Bağayarpağıkimilər 
+ 
+ 
 
 
 
 
29.
 
 
Ranunculaceae – Qaymaqçiçəkkimilər 
+ 
+ 
+ 
 
 
+ 
30.
 
 
Rhamnaceae - Murdarçakimilər 
 
 
 
 
 
+ 
31.
 
 
Rosaceae - Gülçiçəklikimilər 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
32.
 
 
Rubiaceae - Boyaqotukimilər 
 
+ 
 
 
 
 
33.
 
 
Salicaceae - Söyüdkimilər 
 
+ 
+ 
 
+ 
+ 
34.
 
 
Scrophulariaceae - Keçiqulağıkimilər 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
35.
 
 
Tamaricaceae -Yulğunkimilər 
+ 
+ 
+ 
 
+ 
+ 
36.
 
 
Valerianaceae - Pişikotukimilər 
 
+ 
+ 
 
 
 
37.
 
 
Zygophyllaceae - Həlməlkimilər 
+ 
+ 
 
+ 
+ 
+ 

---

203 
 
Göründüyü  kimi,  Andrenidae  və  Apidae  fəsilələri  çox 
geniş  qida  spektrinə  malikdirlər.  Bu  fəsilələrin  arıkimiləri 
müvafiq  olaraq  bölgə  florasında  zəngin  növ  tərkibinə  malik 
olan 28 və 26 bitki fəsiləsinin növlərinin tozcuq və nektarından 
istifadə  edir.  Apocynaceae,  Caryophyllaceae,  Convolvulaceae, 
Hyacinthaceae,  Linaceae,  Lythraceae,  Rhamnaceae  və 
Rubiaceae fəsilələrinin nümayəndələri arıkimilər tərəfindən  ən 
az baş çəkilən bitki növləridir. 
 
6.1.2.  Uçuş  fenologiyası.  Naxçıvan  Naxçıvan  Muxtar 
Respublikası  ərazisində  arıkimilərin  fəallığı  aprel-sentyabr 
aylarını əhatə edir. Uçuş dövrlərinə görə arıkimilər şərti olaraq 
3-yaz, yaz-yay və yay  qruplarına bölünmüşdür. Hər bir növün 
uçuş müddəti aşkar edilmişdir (Əlavə, cədvəl 1). 
Yuxarıda  deyildiyi  kimi,  bölgə  ərazisi  iqlim  şəraitinə 
görə  Azərbaycanın  digər  bölgələrindən  xeyli  fərqlidir.  Buna 
görə də bəzi arıkimilərin yaz formalarının uçuş müddəti yazın 
gəlişindən  asılı  olaraq  “tezləşə  və  ya  kecikə”  bilir.  Həmçinin 
yay  növləri  vegetasiya  dövrünün  erkən  başlaması  ilə  əlaqədar 
olaraq  yaz  aylarında  da  müşahidə  olunur.  Uçuş  müddətləri 
ərazinin  müxtəlif  bölgə  və  yüksəklik  zonalarında  eyni  növ  və 
ya  cinslər  üçün  fərqli  olur.  Belə  ki,  Andrena  thoracica, 
Halictus 
sexcinctus, 
Anthidium 
manicatum, 
Megachile 
pyrenaica,  Anthophora  aestivalis,  Bombus  incertus,  Bombus 
lucorum,  Xylocopa  iris,  Xylocopa  valga  növlərinin  uçuş 
müddətləri  düzənlikdən  fərqli  olaraq  yüksək  dağlıqda  20-25 
gün gecikir. Yüksək dağlıqda fəal arıkimi növlərinin maksimal 
sayı  iyul  ayının  birinci  yarısında  qeyd  edilmişdir.  Düzənlik 
zonada arıkimilərin  yüksək fəallığı  aprel-may aylarına təsadüf 
edir.  Zonanın  daha  cənub  mövqeyi  və  bununla  bağlı  olaraq 
əlverişli  iqlim  şəraiti  arıkimilərin  daha  erkən  (aprel)  və 
həmçinin, uzun uçuş (sentyabr) fəallığına şərait yaradır. 
Aparılmış  çoxillik  tədqiqatların  nəticələrinə  görə  yaz-
yay  növlərinin  (203  növ)
 
böyük  üstünlüyü  qeyd  edilmişdir 
(Histoqram 6.1). 

---