Azərbaycan respublikasi prezidenti yaninda döVLƏT İdarəSİNİn akademiyasi abduləli abdullayev malik səLİmov müqayiSƏLİ İNZİbati HÜquq
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zəruri rəsmivvətcilik anlavısı.
- Mümkünsüz rəsmivvətcilik
- Məhkəmə aktları.
- Dövlət Şurasının Marsel fraxt deniz agentliyinin işinə dair 27 noyabr, 1970-ji il tarixli qərarı.
- § 2. Etibarsız aktlar vd qanunsuz aktların hğv edilməsi qaydaları
Prosessual normaların nəzərdən keçirilməsini 6aşa çatdırmaq üçün idarəçilik fəaliyyətini müəyyən edən və idarəetmədə ədliyyə orqanlarının fəaliyyətlərinə xas olan üç məqamı qeyd etmək vacibdir. Zəruri rəsmivvətcilik anlavısı. Praktikada aktın etibarsız hesab edilməməsi üçün bütün vəziyyətlərdə ona riayət edilməli olan zəruri rəsmiyyətçilikdə az əhəmiyyət kəsb edən və ona riayət edilməməsi halında idarəetmə aktının qanuniliyi və qanunçuluq arasında yaranan fərq müəyyən edilir. ^ Bəzi hallarda rəsmiyyətçilik etməyin məqsədəuyğun olmadığı əvvəldən məlum ola bilər. Misal üçün, qanuni bəzi rekvizisiyalardan əvvəl əlaqədar tərəflər könüllü sazişə gəlməyə cəhd göstərirlər, yəni onların dinc yolla razılaşmaya gəlmələri nəzərdə tutulur. Əgər əlaqədar tərəfin əvvəldən barışmaz mövqe tutduğuna görə hər cür sazişdən imtina edəcəyi məlumdursa, onda belə əhəmiyyətsiz rəsmiyyətçiliyə əl atmağa ehtiyac yoxdur. Mümkünsüz rəsmivvətcilik anlavısı prosessual sahədə sağlam düşüncə prinsipinin tətbiq edilməsi deməkdir. Misal üçün, əlaqədar şəxsə qarşı sanksiyalar tətbiq edilənədək münaqişə prosesi sahəsində ona xəbərdarlıq edilməli və zəruri olduqda isə o, məhkəməyə çağırılmalıdır, lakin əgər həmin şəxs öz yaşayış yerini dəyişdirirsə, bu zaman rəsmiyyətçiliyə əməl olunması qeyri-mümkün olur. Məsləhətləşmələr keçirilməsi sahəsində belə vəziyyət mövcuddur: əgər məsləhətləşmə zamanı orqan öz rəyini verməkdən imtina edirsə, onda idarəetmə orqanı onu həyata keçirə bilməz, çünki rəsmiyyətçiliyə əməl edilməsi ondan asılı olmadan yaranan şərait nəticəsində mümkünsüz olur. İdarəetmə qərarlarının (aktlarının) formaları - burada söhbət tərtib edilən qərar formasının özündən gedir. Bu baxımdan aktlar sırf idarəetmə aktları prinsipinə aid olan normalara tabe deyildir. Bir sıra hallarda isə onlar yazılı, bəzən hətta şifahi formada ifadə edilə bilər. Yeganə mühüm problem onu rəsmi cəhətdən əsaslandırma problemidir. Hər cür aktların nəzərdə tutulan motivi (əsası) olmalıdır. Hələ buna görə də administrasiya prinsipcə əsaslandınimamış qərarlar qəbul edə bilməz. Lakin burada belə bir qanuni sual meydana çıxır ki, bu əsaslan dərc edilməli olan aktın özündəmi əks etdirməli, yaxud qəbul ediləcək qərar barədə əlaqədar şəxsə bildirişmi göndərilməlidir? Dövlət Şurasının məhkəmə praktikası indiyədək bu məsələ üzrə dəqiq xətt yeridir: prinsipcə qərar əsaslandırılmış vəziyyətdə olmalıdır. Qanunun özü də qanunvericilik xarakteri daşıyır: təbiidir ki, qanun və yaxud hətta dekret həmişə, o cümlədən intizam sanksiyaları tətbiq edildiyi hallarda motivlər göstərməyi bir vəzifə olaraq müəy 144 yənləşdirə bilər. Digər istisnalar məhkəmə praktikasından irəli gəlir; aktların bu və ya digər kateqoriyası üzrə, kollegial orqanların qəbul etdikləri ən mühüm aktlardan söhbət getdikdə, onda bu zaman Dövlət Şurası onu təşkil edən tərəfdən əsaslandırma tələb edir.^' Qeyd etmək lazımdır ki, bu halda Fransa sistemi digər ölkələrdə mövcud olan sistemə oxşar deyildir. Digər ölkələrin bəzilərində tamamilə əks prinsip üstünlük təşkil edir; yəni aktın özündə hər hansı məsələ üzrə idarəetmə orqanım əsaslandırmaq bir vəzifə kimi qarşıya qoyulur. Son zamanlar Fransada bu məsələnin həllində bəzi dəyişikliklər baş vermişdir. İdarəetmə aktlanmn əsaslandırılması tələbi administrasiya ilə vətəndaşlar arasında münasibətləri yaxşılaşdırmaq məqsədilə onların hüquqları üzrə informasiyaya malik olmalarının tələbi kimi irəli sürülmüşdür. Ona görə də 11 iyul, 1979-cu il tarixli qanunla qərarların əsaslandırılması sahəsində vəzifələr dairəsi xeyli genişləndirilmişdir. Administrasiyanın normal fəaliyyətini o qədər də çətinləşdirmədən verilən yeni qanunların vətəndaşlara çatdırılması məhkəmə praktikasına həvalə olunmuşdur. Məhkəmə aktları. Bəzən idarəetmə aktları məhkəmə orqanlarında, ixtisaslaşdırılmış məhkəmələr tərəfindən həyata keçirilir. Bu, həmçinin, kollegial orqanlann qəbul etdikləri sanksiyalara da aiddir. Bu halda çox mühüm rəsmiyyətçilik təzahürlərinə riayət edilir. Məhkəmə orqanları normativ aktlarda olan və yaxud məhkəmə praktikası ilə işlənib hazırlanmış bir sıra ümumi prosessual normalar əsasında fəaliyyət göstərirlər, o cümlədən bütün hallarda məhkəmə əsaslı qərarların verilməsinə borcludur. Bütün məhkəmələr üçün qərarları əsaslandırmaq vəzifəsi Fransa inqilabının tələblərindən irəli gəlirdi və bu günə kimi qüvvədədir. Beləliklə, adi qanunçuluq adlandırıla bilən anlayış məzmunca aktların mahiyyətcə və formaca, olduqca mürəkkəb, çoxsaylı müxtəlif normalar kompleksindən ibarətdir. Bu normal idarəetmə qərarlarının məhkəmə nəzarəti altında həyata keçirilməsi əsaslı olur. Məhz belə müstəsna hallar üçün əvvəlcə məhkəmə, sonra isə qanunvericilik hakimiyyəti konstitusiyanın bir sıra müddəalarında əks etdirilmiş müstəsna qanunçuluq sistemini nəzərdə tutmuşdur. Söhbət siyasi vəziyyətin kəskinləşdiyi vaxtlarda administrasiyanın fövqəladə səlahiyyətlərindən və müstəsna qanunvericilikdən gedir. Dövlət Şurasının Marsel fraxt deniz agentliyinin işinə dair 27 noyabr, 1970-ji il tarixli qərarı. 145 Əgər qanuna riayət olunması bir çox sanksiyalarla təşkil edilməsəydi, qanunçuluq prinsipinin tətbiqi çətin ki, mümkün olaydı. Bəs administrasiya qəsdən və yaxud bilməyərəkdən, səhvən və yaxud pis niyyətlə qanunçuluğu pozduğu zaman nə kimi məsuliyyət daşıyır? Mülki sanksiyaların iki kateqoriyasını - siyasi və texniki xarakterli sanksiyaları fərqləndirmək olar. Birinci kateqoriyada başlıca sanksiya hökumətin Milli Məclis qarşısında məsuliyyət məsələsinin qoyulması ilə əlaqədar sanksiyadır. Belə sanksiyalar, şübhəsiz, zəruridir, lakin aşağıdakı səbəblərə görə az səmərəlidir. Əvvələn, bunlar olduqca sərt sanksiyalardır və bunları tətbiq etmək qərarına gəlmək asan məsələ deyildir. Haradasa tikinti aparılmasına qanunsuz olaraq icazə verildiyinə görə heç kim hökuməti istefa verməyə məcbur edə bilməz. Burada sanksiyaların və təqsirin açıq-aşkar uyğun gəlməməsi üzündən tənasübsüzlük aşkara çıxır. Bundan əlavə, belə sanksiyaların tətbiqi bəzən elə orqanlara həvalə edilir ki, onlar hüquq tətbiqi məsələlərində heç də həmişə səriştəli olmurlar. Beləlilkə, aktın qanuni olub-olmaması barədə nəticə çıxarmaq o qədər də asan deyildir. Texniki prosedurların işlənib hazırlanması zərurəti də bundan irəli gəlir. Qeyd etmək lazımdır ki, texniki sanksiyalar heç vaxt avtomatik tətbiq olunmur. Aktların avtomatik olaraq yoxa çıxması üçün təkcə onun qeyri-qanuni olduğunu aşkara çıxarmaq kifayət deyildir. Sanksiyalar tətbiq edilə bilməsi üçün bir sıra addımlar atılması zəruridir. Onların tətbiqi üçün vətəndaşların təşəbbüsü, idarəretmə orqanının və yaxud məhkəmənin müdaxiləsi kimi səbəblər də ola bilər. Texniki sanksiyalar iki qrupa bölünür; qanunsuz aktın ləğv edilməsi və qanunsuz aktın fəaliyyəti nəticəsində zərərçəkənə cərimə ödənilməsi üçün tətbiq edilən sanksiyalar. § 2. Etibarsız aktlar vd qanunsuz aktların hğv edilməsi qaydaları Aktın etibarsız hesab edilməsi üçün onun ləğv edilməsi barədə məhkəmə qaydasında şikayət verilir. Sadəcə olaraq, qeyri-qanuni akt kimi qiymətləndirilən hər hansı bir idarəetmə aktı etibarsız hesab edilir. Belə aktlar adətən səlahiyyəti olmayan orqan tərəfindən qəbul edilir və yaxud qanuna zidd olan digər qeyri-qanuni aktlara da aiddir. Belə halda aktın etibarsızlığı məlum olduqda onun tətbiq olunması dayandırılır və ya ləğv edilir. 146 Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|