13
- nəzrət mərhələsində - marketinq strategiyasının realizasiyasının nəticələrinin
qiymətləndirilməsi;
- tənzimləmə mərhələsində - zəruri korrektələrın (təshih etmələrin) həyata
keçirilməsi.
Lakin marketinqin strateji xarakteri uzunmüddətli dövrdə idarəetmənin
xüsusiyyətlərindən daha çox marketinqin müəssisədən kənar mühit amillərinin
təsirinin nəzərə alınması ilə əlaqədardır və strateji marketinqin planlaşlaşdırılması
funksiyasında əks olunur.
Strateji marketinq planlaşdırılması
müəssisənin məqsədi, imkanları və
resursları arasında, həmçinin onlarla bazar imkanları arasında uzunmüddətli stabil
tarazlıq yaradılması və bu tarazlığın saxlanması üzrə idarəetmə prosesidir. Strateji
marketinq planlaşdırılması müəssisənin missiyasının hazırlanmasını və məqsədinin
müəyyən edilməsini, hədəf bazarlarının seçilməsini, hər bir bazar üçün marketinq
kompleksinin elementləri üzrə strategiyanın hazırlanmasını və realizasiyasını,
nəzarət və tənzimləməni, həmçinin marketinqin texniki, iqtisadi, maliyyə,
informasiya, kadr və hüquqi təninatının hazırlanması məsələlərini əhatə edir.
Strateji marketinq planı
isə müəssisənin marketinq imkanlarını, məqsəd
bazarlarını və onun xüsusiyyətlərini, bu bazarlara yönəldilmiş marketinq stra-
tegiyasının və marketinq fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi və nəzarət kriteriyalarını
özündə əks etdirən rəsmi sənəddir. Strateji marketinq planıda:
a) müəssisənin məhdud resurslarının istehsal bölmələri - strateji biznes
vahidləri arasında bölüşdürülməsi üçün əsaslar formalaşdırılır;
b) müəssisənin hər bir funksional bölməsinin məqsəd və strategiyasını
müəyyənləşdirilir (bu məqsəd və strategiya müəssisənin məqsəd və strategiyasına
uyğun olmalıdır);
c) mənfəət, xərclər, bazar payı, satışın həcmi və onun artım tempi, səhmlərin
bazar dəyəri və divident kimi göstəricilər üzrə plan tapşırıqları və normalar
müəyyən edilir.
Strateji marketinqin əsasını ətraf mühitin inkişafının əsas meyllərini və
cəmiyyətin prioritetlərində baş verən dəyişikləri öncədən görmə qabiliyyəti təşkil
14
edir. Bunun üçün müxtəlif hadisə və kateqoriyaların uzlaşdırılması və ilk baxışda
məqsədəuyğun hesab edilməyən ideyalarının müdafiə edilməsi zəruridir. Obrazlı
ifadə etsək “tüstünü yanğın başa verənə kimi hiss etmək” və gələcəkdə xüsusi
əhəmiyyət kəsb edə biləcək meyllərə diqqətlə yanaşmaq lazımdır.
Strateji marketinqin digər funksiyaları – təşkil etmə, nəzarət və tənzimləmə
funksiyları onlar əməliyyat marketinqi çərçivəsində həyata keçirildiyi qaydaya
uyğun yerinə yetirilir. Strateji marketinqin təşkil etmə funksiyası strateji planların
həyata keçirilməsini təmin edir. Onun nəzarət funksiyası əldə edilmiş nəticələrin
qiymətləndirilməsini və zəruri hallarda plan tapşırıqlarını düzəlişlərin edilməsini
əhatə edir. Tənzimləmə funksiyası yerinə yetirilməli olan vəzifələrin, həll edilməli
olan nəsələlərin və onları yerinə yetirən, həll edən insanların fəaliyyətinin
əlaqələndirilməsini nəzərdə tutur. Burada əməliyyat marketinqindən fərqli olaraq
strateji marketinqin əsas məqsədi hazırlanmış strategiyanın realizasiyası və ətraf
mühitdə və korporativ strategiyada baş verən dəyişiklikləri nəzərə almaqla həmin
strategiyaya düzəlişlərin edilməsidir. Bu funksaiyaların realizasiyasında əməliyyat
marketinqin həyata keçirilməsində tətbiq edilən metodlardan istifadə edilir.
Strateji marketinq məqsədinə nail olmaq və vəzifələrini həll etmək üçün
aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir:
1. Müəssisənin bazar strategiyasının formalaşdırılması. Bu funksiya
çərçivəsində aşağıdakı işlər yerinə yetirilir:
- istehlakçıların tələbat və tələbinin təhlili və proqnozlaşdırılması;
- bazarın konyunkturunun təhlili və proqnozlaşdırılması;
- rəqabət üstünlüyünün təhlili və proqnozlaşdırılması;
- müəssisənin ətraf mühitlə əlaqəsinin təhlili;
- rəqib məhsulların keyfiyyətinin və resurs tutumluğunun təhlili və
proqnozlaşdırılması;
- müəssisənin və onun rəqiblərin istehsalının təşkilati-texniki səviyyəsinin
təhlili və proqnozlaşdırılması;
- hər bir bazar seqmentin tutmunun proqnozlaşdırılması;
15
- konkret bazarda müəssisənin gələcəkdə istehsalını plnlaşdırdığ məhsulun
rəqabət qabiliyyətinin proqnozlaşdırılması;
- hədəf seqmentinin seçilməsi.
2. Marketinq konsepsiyasının realizasiyası. Bu funksiyaya aşağıdakılar aiddir:
- müəssisənin menecment sisteminin strukturunun və məzmunun uyğunlaşdı-
rılması;
- müəssisənin təşkilati və istehsal strukturunun layihələşdirilməsində iştirak
edilməsi;
- əsasnamənin və vəzifə təlimatlarının hazırlanmasında iştirak edilməsi;
- müəyyən dövr ərzində müəssisənin marketinq konsepsiyasının realizasiyası
üzrə tədbirlər planın hazırlanması, razılaşdırılması və rəhbərlik tərəfindən təsdiq
edilməsi;
- istehsal və pealizasiya edilən məhsulların qiymətinin müəyyən edilməsi və
razılaşdırılması.
3. Strateji reklam və satışın həvəsləndirilməsi. Bura aşağıdakı işlərin yerinə
yetirilməsi daxildir:
- reklam fəaliyyətinin məqsədinin müəyyən edilməsi;
- reklam fəaliyyətinin təşkili metodlarının, qaydalarının və yayımı vasitələri-
nin müəyyən edilməsi;
- satışın həvəsləndirilməsi və mənfəətin artırılması strategiyasının formalaşdı-
rılması;
4. Marketinq tədqiqatlarının aparılması. Bu funksiya çərçivəsində yerinə
yetirilən işlərə aşağıdakılar aiddir:
- müəssisənin marketinq bölməsinin strukturunun hazırlanması;
- marketinq tədqiqatlarının informasiya təminatının və normativ bazasının
yaradılması;
- marketinq tədqiqatlarının kadr təminatııın formalaşdırılması;
- marketinq tədqiqatlarının texniki vasitələrlə təmin edilməsi.
Qeyd edilən bu funksiyaların yerinə yrtirilməsi üçün strateji marketinq bir sıra
prinsiplərə əsaslanır. Bu prinsiplərə aşağıdakılar aiddir: