Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti İslam İbrahimov

2. Dövlət ətraf mühiti mühafizə fondu 
 
Ətraf mühitin mühafizə fondu MDB ölkələrinin 
öncül dövləti olan Rusiya Federasiyasında 1994-1995-ci 
illərdə ekoloji məqsədlər üçün ümumi daxili məhsulun 
0,15 %-i qədər, 1996-1997-ci illərdə 0,1%, 1998-ci ildə 
isə yalnız 0,07 % vəsait ayrılmışdı. Halbuki, sərvətlər və 
çirklənməyə görə ödəmələrin miqdarı büdcə gəlirinin 
5%-dən çoxunu təşkil edir. Rusiyada neft çıxarılması 
hüququna görə verginin 40 %-i federal büdcəyə, 30 %-i 
regional və 30 %-i yerli büdcəyə daxil olur. Lakin, hə-
min vəsaitlərdən istifadə barədə qanunvericilikdə heç nə 
deyilmir. Mineral-xammal bazasının bərpası üçün müəs-
sisələrdən realizə edilən xammalın 2-10 %-ə qədər ödə-
mə tutulur. Həmin vəsait əslində yeni faydalı qazıntı ya-
taqlarının axtarış və kəşfiyyatına, habelə torpaqların re-
kultivasiyasına xərclənməlidir. Lakin, həmin məbləğ 
başqa məqsədlərə sərf edilir. Azərbaycanda da bu sahə-
də problemlər vardır. Büdcəyə daxilolmalar kifayət qə-
dər olsada büdcədən ekoloji məqsədlər üçün tam səmə-
rəli istifadə edilmir. Elə hal olmuşdur ki, mərkəzi maliy-
yə orqanları təbiətdən səmərəli istifadə olunması məqsə-
dilə toplanmış və büdcədən kənar ekoloji fonda cəmlən-
miş, dövlət büdcəsinə heç bir aidiyyəti olmayan vəsait 
1995-ci ildən dövlət büdcəsinə qatılır. 

---

305
Bununla da büdcədən kənar ekoloji fondlar haq-
qında qüvvədə olan qanun və qaydalar pozulur, həmin 
vəsait isə digər məqsədlərə yönəldilir. 
Ekoloji tədbirlərin həyata keçirilməsi isə xarici və 
beynəlxalq təşkilatların və bankların ümidinə və ixtiya-
rına buraxılmışdır. Həmin mənbələrdən ayrılan maliyyə 
vəsaitlərinin isə ümumi məbləğinin 50%-i təzədən ma-
liyyələşdirici təşkilatın və ya hər hansı sponsorun özünə 
qayıdır.