Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti İslam İbrahimov

Ha-
vada qazların, bərk və maye halında müxtəlif mad-
dələrin, həmçinin radioaktiv elementlərin canlı orqa-
nizmlərin həyat şəraitinə mənfi təsir edə biləcək miq-
darda olmasına atmosfer çirklənməsi deyilir.
Atmos-
ferin çirklənməsi əsasən insanların təsərrüfat fəaliyyəti 
ilə əlaqədardır. Ona görə də hər bir çirklənmənin qiy-
mətləndirilməsi həyata keçirilir. Bu çirklənmələr nəticə-
sində müxtəlif istiqamətlərdə ziyanlar dəyir. 
Bu çirk-
lənmələr nəticəsində ekoloji ziyanlar aşağıdakı kimi 
təsnifləşdirilir: 
-
Atmosfer çirkləndiriciləri.
Təbii, istehsalat və 
məişət prosesləri ilə əlaqədar çirkləndirmədən ziyan də-
yir. Bunlar aşağıdakı kimi qruplaşdırılır; 
-
Təbii mənşəli çirkləndiricilər
– mineral maddə-
lər, qazlar, bitki və heyvan mənşəli çirklənmələr; 
-
Heyvan və mikrobioloji mənşəli birləşmələr 
nəticəsində çirklənmələr;
 
-
Yanacaqdan istifadə nəticəsində
çıxan zərərli 
qazlar və maddələr nəticəsində çirklənmələr; 
-
Sənaye və məişət tullantıları
və onları zərərsiz-
ləşdirmək məqsədilə yandırılarkən atmosferə buraxılan 

---

176
tüstü və maddələr. 
Atmosferin təbii çirklənməsinin səbəbi, təbii fəla-
kətlər (vulkan püskürmələri, zəlzələ, fırtınalar, meşə 
yanğınları və s.) havanın dəyişməsi, termal və üzvi mad-
dələrin parçalanmasından alınan qazlar, okeandan hava-
ya daxil olan karbon qazı, xloridlər, habelə şoran ərazi-
lərdən sovrulan duzlardır. Ətraf mühitin çirklənməsi 
başqa mənbələr hesabına baş verir. Çirklənmə mənbələ-
ri, onu yaradan amillər barədə məlumat, həmçinin bu sa-
hədə regional, dövlətlərarası əlaqələrin yaradılması bu 
problemi yaradan amilləri vaxtında aradan qaldırmağa, 
ətraf mühitə dəyən zərəri minimuma endirməyə imkan 
verə bilər. Son vaxtlarda Fransanın Sakit okeanda nüvə 
sınaqlarının keçirilməsi ətraf dövlətlərinin ciddi narazlı-
ğına səbəb olunmuşdur. Bu məlumat bütün dünya ölkə-
lərində böyük narazılıqla qarşılanmış və Fransa hökü-
mətinə təzyiqlər göstərilmişdir. Həmçinin ətraf mühitin, 
atmosferin çirklənməsi ilə nəticələnə biləcək başqa 
amillər barədə vaxtında verilən məlumatlar, onun ara-
dan qaldırılmasına xidmət edir.