Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti İslam İbrahimov

İqtisadi ekologiyalaşdırma 
əsas istehsal sahələ-
rində, həmçinin əhali tərəfindən ekoloji sahədə maarif-

---

48
ləndirmə və mədəni sahədə inkişafa doğru dəyişikliklə-
rin edilməsini tələb edir. Eyni zamanda intensiv inkişaf 
edən şəhərlərdə sənayenin sürətli inkişafı ekoloji proses-
lərin gedişini tamamilə dəyişdirir, ekoloji gərginliyi artı-
rır. 
İqtisadiyyatın ekologiyalaşdırılması
ekoloji pro-
seslərin gedişini yaxşılaşdırmaq üçün istehsal texnologi-
yalarında təkmilləşdirmə işlərinin aparılması, tullantısız 
məhsullar istehsalının yaradılması, ekoloji mühitin sağ-
lamlaşdırılması üçün müvafiq tədbirlərin görülməsini 
tələb edir. 
Sxem 2. 
Ekoloji mühitin mühafizəsi istiqamətləri 
 
 
 
 
 
 
Eyni zamanda təbii mühitdə iqtisadi ekologiyalaş-
dırma üçün aşağıdakı müvafiq tədbirlərin görülməsi 
məqsədəuyğun sayılır: 
1)
ictimai istehsalın xarakterinin dəyişdirilməsi; 
2)
istehsalçı ilə istehlakçının arasında məhsullar is-
tehsalının başa çatmasını düzgün istiqamətləndirmək və 
səmərəsiz tullantıların həcmini minimuma endirmək; 
3)
iqtisadiyyatı təbiət qoruyucu sahələrə yönəlt-
mək məqsədilə istehsal sahələrinin xarakterindən asılı 
Sənaye-istehsal 
ərazilərində 
ətraf mühit 
monitorinqinin 
aparılması 
İqtisadi ekologiyanın 
davamlı inkişafı 
Ətraf mühitin 
mühafizəsini 
təmin edən 
tullantısız 
texnologiyanın 
tətbiqi 
Sənaye sahələrində 
alternativ ehtiyat 
mənbələrindən 
istifadə 

---

49
olaraq Elmi Texniki Tərəqqinin nailiyyətlərindən düz-
gün istifadə olunması; 
4)
təbiətdən səmərəli istifadədə iqtisadi sahələrin 
düzgün istiqamətləndirilməsi və müvafiq hüquqi bazası-
nın əsaslandırılması; 
5)
ekoloji gərginlik yaradan istehsal tullantılarının 
xüsusi çəkisinin minimuma endirilməsi məqsədi ilə qapa-
lı istehsal prosesinin yaradılmasının təmin olunması; 
6)
istehsal prosesində təbii ehtiyatların dəyərini 
göstərmək məqsədilə məhsullar istehsalında statistik 
təhlil və uçot sisteminin tənzimlənməsi. 
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində sərbəst iqtisadiyyatın 
yaradılması iqtisadi ekologiyalaşdırmanın tətbiqində sa-
hibkarlar, istehsalçılar və xidmət göstərənlər ümumilik-
də bu problemə eyni proqram əsasında yanaşmalı, tex-
noloji avadanlıqlardan düzgün istifadə olunmalıdır. Bu 
baxımdan cəmiyyət tərəfindən yeni istehsalın yaradıl-
ması alternativ ehtiyatlardan istifadə edilməsi və yeni 
iqtisadi siyasətin qəbul edilməsi olduqca vacibdir. 
Davamlı inkişaf sürətlə artan əhalinin tələbatını 
ödəmək üçün əmtəə istehsalının və xidmətlərin geniş-
ləndirilməsini tələb edir. Ayrı-ayrı istehsal sahələrində 
çəkilən xərclərin cəmi ekoloji sahələrə sərf olunan məs-
rəfləri tənzimlənmə imkanlarına malik olmalıdır. Bura-
da əsas məsələ ekoloji xərcləri istehsal olunan məhsulla-
rın maya dəyərinə daxil olan xərclər hesabına təmin 
olunmasıdır. Bu prosesdə iqtisadi ekologiyalaşdırma 
müəyyən normativlər əsasında öz həllini tapmış olar. 
Təbii ehtiyatlardan istifadədə bu məsələ dünya iqtisa-
diyyatı qarşısında diqqəti cəlb edən ən vacib məsələlər-
dən sayılır. 

---

50
Müasir ekoloji-iqtisadi sistem, hazır ki texnogen 
inkişaf növünün dayanıqlı ekoloji balanslaşdırılmış inki-
şaf növü ilə əvəzlənməsini tələb edir. İqtisadiyyatın
müxtəlif sahələrində yeni ekoloji-iqtisadi layihələrin və 
proqramların yaranması üçün iqtisadi inkişafda ekologi-
yanın nəzərə alınması konsepsiyasının işlənib hazırlan-
ması zəruridir. Bunun üçün bütöv iqtisadiyyat, onun sa-
hələri və kompleksləri üçün prioritet və məqsədlərdə 
əhəmiyyətli dəyişikliklərin aparılması lazım gəlir. 
Ənənəvi ekoloji-iqtisadi modelində girişinə təbii 
sərvətlər, çıxışda isə son məhsul və müxtəlif növlü çirk-
ləndiricilər və ətraf mühitin deformasiyası götürülür.