Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti İslam İbrahimov

sına və istiqamətinə əsasən onların iqtisadi təsnifatı 
aparılır. 
İlk növbədə 2 qrup nəzərdə tutulur: 
1.
İnsanların yaşaması üçün labüd təbii varlıqlar; 
2.
Əmək vasitəsi mənbəyi olan təbii varlıqlar. 
Maddi istehsal
ehtiyatlarına: sənaye, kənd təsərrü-
fatı daxildir. 
Qeyri-maddi istehsal
sahəsinin ehtiyatları: vasitə-
siz istehsal, vasitəli istifadə. 
Maddi istehsal ehtiyatlarının sənaye və kənd təsər-
rüfatında istifadəsi məlumdur. Qeyri-istehsal sahəsinin 
bölmələrinə gəldikdə, bilavasitə istehsal olunan ehtiyat-
lar qrupuna, əhalinin həyat vasitələri kimi istifadə etdiyi 
şeylər; vasitəli istifadə qrupuna isə - təbiətin idman, isti-
rahət, müalicə və digər məqsədlərə istifadəsi aiddir. 
Təbii vasitələr bir neçə məqsəd üçün istifadə oluna 

---

71
bilər. Məsələn, su içmək üçün, həmçinin hidroenerji 
mənbəyi kimi, nəqliyyat üçün və məişətdə istifadə olu-
nur. Meşə - oduncaq mənbəyi, istirahət yeri, otlaq, gilə-
meyvə və toxum, dərman bitkiləri toplamaq və digər 
məqsədlər üçün istifadə olunur. Deməli, təbii ehtiyatlar 
istifadə formasına görə iki qrupa ayrılır: ixtisaslaşdırıl-
mış istifadə olunan və müxtəlif məqsədli istifadə olunan 
ehtiyatlar. İxtisaslaşdırılmış istifadəyə - faydalı qazıntı-
ların çıxarılmasını şamil etmək olar. 
Müxtəlif məqsədli istifadə kompleks və rəqabət 
xassəli olur. Kompleks istifadə və təbii ehtiyatı istifadə 
edən sahələr bir-birilə sıx əlaqədar, konkurent isə əksi-
nə, müxtəlif sahələrlə əlaqəsi yox dərəcəsindədir. Təbiə-
tin bütün amilləri bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə və təsirdə-
dir. Hər bir təbii ehtiyat növünün mühafizəsinin özünün 
xüsusiyyətləri və istifadə qaydaları vardır. 
Təbii ehtiyatların tükənmə, çirklənmə və sıra-