Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasətinə, beynəlxalq münasibətlərə dair analitik jurnal
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- STRATEJİ TƏHLİL
- STRATEJİ TƏHLİL 211
- Hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətlər bütünlükdə hərbi qulluğun müəyyən edilmiş qaydalarına, Cinayət Məcəlləsinin müvafiq
STRATEJİ TƏHLİL | Say 1 (12) • 2015 210 xidmətkeçmə (qanunla müəyyən olunmuş müddətdə hərbi xidmətdə olma) qaydasıdır. Məlumdur ki, bilavasitə obyektə görə qruplaşdırma nəticəsində müvafiq cinayətlərin vahid növ obyekti müəyyən olunur. Lakin göstərilən cinayətləri birinci qrupun adına görə hərbi xidmət borcu və vəzifələri əleyhinə olan cinayətlər adlandırmaq və həmin sahədə yaranan ictimai münasibətləri sadalanan cinayətlərin növ obyekti kimi müəyyən etmək düzgün olmaz. Bilavasitə obyekti hərbi qulluqçular arasında qarşılıqlı münasibətlərin nizamnamə qaydaları olan və CM-in 328-332-ci maddələrində nəzərdə tutu- lan cinayətlərlə CM-in 346-cı maddəsində nəzərdə tutulan (əsirlikdə olan hərbi qulluqçunun cinayət hərəkətləri) və bilavasitə obyekti «Hərbi əsirlərlə davra- nış haqqında» 12 avqust 1949-cu il tarixli Cenevrə Konvensiyasına uyğun olaraq hərbi əsirlərlə davranış qaydaları kimi müəyyən edilən əməlin «Hərbi intizamın ümumi qaydaları əleyhinə olan cinayətlər» adlanan bir qrupda birləşdirilməsi, bilavasitə obyekti xüsusi xidmətkeçmə qaydaları olan və CM-in 336-340-cı maddələrində nəzərdə tutulan qarovul xidmətinin nizamnamə qay- dalarını pozma, daxili xidmətin və ya patrul xidmətinin nizamnamə qaydalarını pozma, döyüş növbəsi çəkmə qaydalarını pozma, sərhəd xidməti qaydalarını pozma, ictimai qaydanın mühafizəsi və ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsi üzrə xidmət qaydalarını pozma kimi əməllərin batmaqda olan hərbi gəmini tərk etmə, hakimiyyətdən sui-istifadə etmə, hakimiyyət həddini aşma və ya hakimiyyətdən istifadə etməmə, qulluğa səhlənkar yanaşma kimi cinayətlərlə bir qrupda birləşdirilməsi heç bir məntiqə sığmır. Hərbi əmlakı itirmə, zədələmə və ya məhv etmə ilə, yaxud onun tərkibinə daxil olan yüksək təhlükə mənbələri ilə davranış qaydalarını pozmaqla əlaqədar olan cinayətlər adlandırdığı dördüncü qrupda müəllif mövcud ziddiyyətləri daha da kəskinləşdirərək hərbi əmlakın qorunması qaydaları əleyhinə olan cinayətlərlə özünün də qeyd etdiyi kimi, yüksək təhlükə mənbələri ilə davranış qaydalarının pozulması ilə əlaqədar olan cinayətləri birləşdirmişdir ki, bunu da heç bir halda bilavasitə obyektə görə qruplaşdırma kimi qəbul etmək olmaz. Qeyd olunduğu kimi, hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətlər bütünlükdə hərbi qulluğun müəyyən edilmiş qaydalarına, Cinayət Məcəlləsinin müvafiq fəslinə daxil olan hər bir konkret cinayət isə hərbi qulluğun müəyyən edil- miş bu və ya digər qaydasına qəsd edir. Odur ki, hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətlərin sisteminə daxil olan ayrı-ayrı əməllərin bilavasitə obyektinin düzgün müəyyən edilməsi belə cinayətlərin sistemdaxili qruplaşdırılmasının qüsursuz olmasına təminat verir ki, bu da öz növbəsində hüquqtətbiqetmə təcrübəsində mümkün ola biləcək səhvlərin qarşısının alınmasında həlledici əhəmiyyət kəsb edir. «Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, müəyyən qruplara daxil olan ayrı-ayrı cinayətlərin bilavasitə obyekti bəzi hallarda həmin qrup- ların bilavasitə obyektindən müəyyən qədər fərqlənir. Lakin bu, bütünlükdə məsələnin mahiyyətinə pozucu təsir etmir, ziddiyyət yaratmır» [4, s. 16]. A.C.Əliyev cinayət qanunu normalarının bilavasitə obyektə görə qruplaşdı- rılması prinsipinə əsaslanaraq hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmağı təklif edir: 1) tabeçilik qaydaları və qarşılıqlı münasibətlərin nizamnamə qaydaları əleyhinə olan cinayətlər – əmri icra etməmə, rəisə müqavimət göstərmə və Say 1 (12) • 2015 | STRATEJİ TƏHLİL 211 ya onu qulluq vəzifəsini pozmağa məcbur etmə, rəisə qarşı zorakı hərəkətlər etmə, hərbi qulluqçunu təhqir etmə, döymə və ya işgəncə vermə, tabelik münasibətlərində olmayan hərbi qulluqçular arasında qarşı- lıqlı münasibətlərin nizamnamə qaydalarını pozma (CM-in 328–332-ci maddələri); 2) hərbi xidmətdən boyun qaçırma cinayətləri – hərbi hissəni və ya xidmət yeri- ni özbaşına tərk etmə, fərarilik, öz sağlam- lığına zərər vurmaqla və ya sair üsulla hərbi xidmətdən boyun qaçırma (CM-in 333 – 335-ci maddələri); 3) xüsusi xidmətkeçmə qaydala- rı əleyhinə olan cinayətlər – qarovul xidmətinin nizamnamə qaydalarını poz- ma, daxili xidmətin və ya patrul xidmətinin nizamnamə qaydalarını pozma, döyüş növbəsi çəkmə qaydalarını pozma, sərhəd xidməti qaydalarını pozma, ictimai qay- danın mühafizəsi və ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsi üzrə xidmət qaydalarını poz- ma (CM-in 336–340-cı maddələri); 4) hərbi vəzifə cinayətləri – hakimiyyətdən sui-istifadə etmə, hakimiyyət həddini aşma və ya hakimiyyətdən istifadə etməmə, qul- luğa səhlənkar yanaşma (CM-in 341–342-ci maddələri); 5) müharibə vaxtı, döyüş şəraiti və digər ekstremal şəraitlə bağlı olan cinayətlər – müharibə aparma vasitələrini düşmən üçün qoyub getmə, batmaqda olan hərbi gəmini tərk etmə, döyüş meydanını özbaşına tərk etmə və ya silah işlətməkdən bo- yun qaçırma, əsirlikdə olan hərbi qulluqçunun cinayət hərəkətləri (CM-in 343 – 346-cı maddələri); 6) hərbi əmlakın qorunması qaydaları əleyhinə olan cinayətlər – hərbi əmlakı itirmə, hərbi əmlakı ehtiyatsızlıqdan zədələmə, xarab etmə və ya məhv etmə, hərbi əmlakı qəsdən məhv etmə və ya zədələmə (CM-in 347–349-cu maddələri); 7) yüksək təhlükə mənbələri ilə davranış qaydaları əleyhinə olan cinayətlər – silahla və ətrafdakılar üçün yüksək təhlükə törədən əşyalarla davranış qay- dalarını pozma, maşınları idarəetmə və istismar qaydalarını pozma, uçuş və ya uçuşa hazırlıq qaydalarını pozma, hərbi gəmiləri idarəetmə qaydalarını pozma (CM-in 350–353-cü maddələri) [5, s. 21-23]. Göründüyü kimi, bu sistem Cinayət Məcəlləsinin “Hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətlər” fəslinin 328-353-cü maddələrini həmin Məcəllənin strukturuna uy- Hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətlər bütünlükdə hərbi qulluğun müəyyən edilmiş qaydalarına, Cinayət Məcəlləsinin müvafiq fəslinə daxil olan hər bir konkret cinayət isə hərbi qulluğun müəyyən edilmiş bu və ya digər qaydasına qəsd edir. Odur ki, hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətlərin sisteminə daxil olan ayrı-ayrı əməllərin bilavasitə obyektinin düzgün müəyyən edilməsi belə cinayətlərin sistemdaxili qruplaşdırılmasının qüsursuz olmasına təminat verir ki, bu da öz növbəsində hüquqtətbiqetmə təcrübəsində mümkün ola biləcək səhvlərin qarşısının alınmasında həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|