Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsi

446.0.1.  əgər  ər‐arvaddan  biri  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşıdırsa  və  ya  nikah 
bağlanarkən Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmuşdursa; 
446.0.2.  əgər  iddia  verilmiş  ər və  yaxud  arvadın  Azərbaycan  Respublikasında  adətən 
olduğu yeri vardırsa; 
446.0.3. Azərbaycan Respublikasına gəldiyi vaxtdan ər‐arvaddan biri vətəndaşlığı olmayan 
şəxsdirsə. 
M a d d  ə  4 4 7 .  Valideynlərlə uşaqlar arasında işlər 
Şəxsi  münasibətlərlə  əlaqədar  valideynlərlə  uşaqlar  arasında  olan  məhkəmə  işlərində 
Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  o  vaxt  müstəsna  səlahiyyətə  malik  olurlar  ki, 
tərəflərdən hər hansı biri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olsun və ya onun Azərbaycan 
Respublikasında adətən olduğu yeri olsun. 
M a d d  ə  4 4 8 .  Övladlığa götürmə 
Məhkəmə  işlərində  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  o  zaman  müstəsna 
səlahiyyətə  malik  olurlar  ki,  övladlığa  götürən  ər‐arvaddan  biri  və  ya  uşaq  Azərbaycan 
Respublikasının vətəndaşı olsun və ya onların Azərbaycan Respublikasında adətən olduğu yer 
olsun. 
M a d d  ə  4 4 9 .  Qəyyumluq, himayəçilik 
449.1.  Qəyyumluq  və  ya  himayəçiliklə  əlaqədar  tapşırıqları  icra  etdikdə  Azərbaycan 
Respublikasının məhkəmələri o hallarda beynəlxalq səlahiyyətə malik olurlar ki, himayəçiliyə, 
qəyyumluğa  verilən və  yaxud  uşaq  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşı  olsun,  yaxud  da 
onların Azərbaycan Respublikasında adətən yaşayış yerləri olsun. 
449.2. Əgər himayəçiliyə, qəyyumluğa verilənin və yaxud uşağın Azərbaycan Respublikası 
məhkəmələrinin  himayəçiliyinə  ehtiyacları  varsa,  Azərbaycan  Respublikası  məhkəmələri  bu 
barədə beynəlxalq səlahiyyətə malikdirlər. 
M a d d  ə  4 5 0 .  Müqavilə aidiyyəti 
450.1.  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəməsi  bu  bölməyə  uyğun  olaraq  səlahiyyətli 
olmamasına  baxmayaraq,  tərəflər  Azərbaycan  Respublikası  məhkəməsinin  beynəlxalq 
səlahiyyətləri barədə razılığa gələ bilərlər. Belə razılıq yazılı şəkildə olmalıdır. 
450.2.  Tərəflərdən  birinin  xarici  ölkədə  yaşayış  yeri,  iş  yeri  və  ya  onun  adətən  olduğu  yer 
varsa, tərəflər bu Məcəllənin 450.1‐ci maddəsinə müvafiq olaraq xarici dövlətin məhkəməsinin 
beynəlxalq səlahiyyəti barədə razılığa gələ bilərlər. 
M a d d  ə  4 5 1 .  İşə baxılması yerinin dəyişməzliyi 
Azərbaycan  Respublikası  məhkəməsi  tərəfindən səlahiyyət  qaydalarına  əməl  edilməklə 
icraata  qəbul  edilmiş  iş,  sonradan  tərəflərin  vətəndaşlığının,  yaşayış  yerinin  və  ya  adətən 
yerləşdiyi  yerin  dəyişməsi  ilə  əlaqədar  və  ya  digər  hallarda  başqa  dövlətin  məhkəməsinə  aid 
olsa da, mahiyyəti üzrə həll edilir. 
M a d d  ə  4 5 2 .   Eyni  tərəflər  arasında,  eyni  predmet  barəsində  və  eyni  əsaslar  üzrə 
mübahisələrə xarici məhkəmələr tərəfindən baxılmasının prosessual nəticələri 

---

452.1. Eyni tərəflər arasında, eyni predmet barəsində və eyni əsaslar üzrə mübahisələrə dair 
xarici  dövlətin  məhkəmələri  tərəfindən qətnamə  çıxarılıbsa,  Azərbaycan  Respublikasının 
məhkəməsi baxılmaq üçün ərizəni qəbul etməkdən imtina edir və ya iş üzrə icraata xitam verir. 
452.2. Eyni tərəflər arasında, eyni predmet barəsində və eyni əsaslar üzrə mübahisəyə dair 
xarici dövlətin məhkəməsində əvvəllər qaldırılmış iş olarsa və qərar Azərbaycan Respublikası 
ərazisində  tanınmalı  və  ya  icra  edilməlidirsə,  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəməsi 
baxılmaq üçün ərizəni qəbul etməkdən imtina edir və ya ərizəni baxılmamış saxlayır. 
452.3.  Əgər  xarici  dövlətin  məhkəmələri  tərəfindən qəbul  edilən və  ya  qəbul  ediləcək 
qətnamə  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  tanınmalı  və  ya  icra  olunmalı  deyildirsə  və 
yaxud  iş  Azərbaycan  Respublikası  məhkəmələrinin  müstəsna  səlahiyyətlərinə  aiddirsə,  bu 
Məcəllənin 452.1 və 452.2‐ci maddələrinin nəticələri yaranmır. 
M a d d  ə  4 5 3 .  Diplomatik missiyanın üzvləri 
Azərbaycan Respublikasında yaradılan diplomatik missiyaların üzvləri, onların ailə üzvləri 
və  onların  fərdi  ev  işçiləri  diplomatik  münasibətlər  barəsində  18  aprel  1961‐ci  il  tarixli  Vyana 
Konvensiyasının  qaydalarına  uyğun  olaraq  mülki  məhkəmə  məsuliyyətindən  azad  edilirlər. 
Bu, həmçinin dövlətlərin həmin Konvensiyanın iştirakçıları olmadığı hallara da aid edilir. 
M a d d  ə  4 5 4 .  Konsulluq nümayəndəliklərinin üzvləri 
Azərbaycan  Respublikasında  yaradılmış  konsulluq  nümayəndəliklərinin  üzvləri, 
konsulluğun seçilmiş qulluqçuları da daxil olmaqla konsulluq münasibətləri barəsində 24 aprel 
1963‐cü  il  tarixli  Vyana  Konvensiyasının  qaydalarına  uyğun  olaraq  mülki  məhkəmə 
məsuliyyətindən azad edilirlər. Bu, həmçinin onların dövlətlərinin həmin məsuliyyət barədəki 
müqavilənin iştirakçıları olmadığı hallara da aid edilir. 
M a d d  ə  4 5 5 .  Digər toxunulmazlıq 
Azərbaycan  Respublikasının  mülki  məhkəmə  məsuliyyəti  xidməti  dəvət  üzrə  Azərbaycan 
Respublikasında  olan  digər  dövlətlərin  nümayəndələrinə  və  onların  müşayiətçilərinə  şamil 
edilmir. 
M a d d  ə  4 5 6 .  Məhkəmə tapşırıqları 
456.1. Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə 
və  Azərbaycan  Respublikasının  tərəfdar  çıxdığı  beynəlxalq  müqavilələrilə  müəyyən  edilmiş 
qaydada  xarici  məhkəmələrin  ayrı‐ayrı  prosessual  hərəkətlərin  yerinə  yetirilməsi  barədə 
tapşırıqlarını  icra  edirlər  (bildirişlərin  və  başqa  sənədlərin  verilməsi,  tərəflərdən  izahatlar, 
şahidlərdən ifadələr, ekspertlərdən rəy alınması, yerində müayinə aparılması və s.). 
456.2. Aşağıdakı hallarda tapşırıqlar icra edilməməlidir: 
456.2.1.  əgər  tapşırığın  yerinə  yetirilməsi  Azərbaycan  Respublikasının  suverenliyinə  və 
onun qanunvericiliyinin ümumi prinsiplərinə ziddirsə; 
456.2.2. əgər tapşırığın yerinə yetirilməsi məhkəmənin səlahiyyətinə aid deyildirsə. 
456.3.  Xarici  məhkəmələrin  ayrı‐ayrı  prosessual  tapşırıqlarının  yerinə  yetirilməsi, 
Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə başqa qayda müəyyən 
edilməyibsə, bu Məcəllədə müəyyən edilmiş qaydalarla icra edilir. 
456.4.  Azərbaycan  Respublikasının  məhkəmələri  xarici  ölkələrin  məhkəmələrinə  ayrı‐ayrı 
prosessual hərəkətlərin yerinə yetirilməsi barədə tapşırıqla müraciət edə bilər. 

---