Azərbaycan respublġkasi məDƏNĠYYƏt və turġzm nazġRLĠYĠ
Yüklə 0,59 Mb.
|
4
yeni bir mərhələ açmış, bütöv bir aktyor və rejissor nəslinin yetişməsində əvəzsiz rol oynamışdır. İlyas Əfəndiyev Azərbaycan mədəniyyətinə çox dəyərli töhfələr vermişdir. Ədibin çoxşaxəli yaradıcılığının təhlili neçə-neçə mühüm məqam və məziyyətləri önə çəkməklə yanaşı, onun mütəxəssislər tərəfindən daha dərindən araşdırılmasının vacibliyini də şərtləndirir.
Bu məsələ həm də ona görə aktual və əhəmiyyətlidir ki, İlyas Əfəndiyev öz əsərlərində Azərbaycan xalqının tarixinin mühüm səhifələrini ədəbiyyat və teatr vasitəsilə bugünkü nəsillərə çatdırmış, nəticədə müasir həyatımızın müsbət və mənfi cəhətlərini çox gözəl təsvir etməklə xalqımızı tarixə hörmət bəsləməyə səsləmiş,ona yaşadığımız zamanda mənəviyyat, əxlaq, insanlıq, vətənə və millətə sədaqət ruhu aşılamışdır. Beləliklə də, ədib xalqımız qarşısında öz sənətkarlıq missiyasını şərəflə yerinə yetirmiş, xalqımıza, mədəniyyətimizə, teatrımıza, ədəbiyyatımıza çox böyük irs, qiymətli sərvətlər qoyub getmişdir.
İlyas Əfəndiyev xalqımızın tarixi keçmişini dərindən öyrənməyi və ona tam yiyələnməyi tövsiyə edərək göstərirdi ki, bizim xalq Vətənini, mədəniyyətini sevən, onun üçün hər fədakarlığa hazır bir xalqdır.
İlyas Əfəndiyevin mədəniyyət məsələləri ilə bağlı nəzəri görüşlərinin mərkəzində bu gün də öz elmi aktuallığını saxlayan bir cəhət diqqəti cəlb edir. "Azərbaycan incəsənəti, Azərbaycan elmi dünya mədəniyyəti xəzinəsinə dəyərli əsərlər vermişlər. Çox qədimlərdən gələn mədəniyyət estafetimiz yenə yüksəklərə qalxır‖. Dünya ədəbiyyatına, dünya mədəniyyətinə dərindən bələd olan yazıçı əsl sənətin ideya – bədii siqlətini onun məna gözəlliyi ilə ölçürdü. İlyas Əfəndiyevin bədii əsərlərində olduğu kimi nəzəri – estetik görüşlərində də xalqımızın milli – mənəvi dəyərləri, xüsusən adət - ənənələri, qonaqsevərlik, toy, nişan mərasimləri mühüm yer tutur. Böyük vətən müharibəsi illərində İ. Əfəndiyev ―Durna‖, ―Kiçik bir poema‖, ―Tar‖, ―Sən ey qadir məhəbbət‖, ―Qəhrəman ilə bülbülün nağılı‖, ―Apardı sellər Saranı‖, ‖Qarı dağı‖ hekayələrini yazdı. Bu hekayələrin bir qismi xalq yaradıcılığı çeşməsindən bəhrələnməyin nəticəsi idi. Yazıçı müharibə dövrünün psixologiyasını yaxşı duyurdu və istəyirdi ki, yaratdığı yeni əfsanələrlə insanları vətənpərvərliyə səsləsin, qələbəyə ruhlandırsın. ―Dağlar arxasında üç dost‖ romanında yazıçı belə bir həqiqəti isbata çalışıb ki, həyatın və yaşamağın fərəhi təkcə iş – gücdə, tər tökməkdə deyil, ən başlıcası mənəvi zənginlikdə və həmin ali keyfiyyətləri hifz edib qorumaqdadır. İlyas Əfəndiyevin hər bir əsəri öz problemi ilə seçilirdi və bu aspektdən yanaşdıqda onu mənsub olduğu xalqın tarixi taleyi daha çox düşündürürdü. Təsadüfi deyil ki, o, ―Natəvan‖,‖Hökmdar və qızı‖,‖Xiyabani‖ pyeslərində tarixi hadisələrə məhz müasirliyin gözü ilə baxırdı, tarixi sadəcə vərəqləmir, onu bu 5
günün təfəkkürü işığında bizə yenidən təqdim edirdi. İ. Əfəndiyevin yaradıcılığı çoxşaxəlidir, zəngindir. İlyas Əfəndiyev Azərbaycan dilini incəliklərinə qədər dərindən duyan, sevən və dilə həssaslıqla yanaşan sənətkar idi. Sənətkarın fikrincə, Azərbaycan dili dünyanın ən ahəngdar, musiqili, şirin dillərindəndir. İlyas Əfəndiyevin zəngin bədii iris milli ədəbiyyatımızın, teatrın, kino sənətinin inkişafına böyük təsir göstərmiş, onun ayrılmaz hissəsi olmuş və mədəniyyətimizin yeni səviyyəyə qaxmasını təmin etmişdir. İlyas Əfəndiyev keçən əsrin lirik psixoloji üslubda yazıb-yaradan ən qüdrətli sənətkarıdır. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının klassiki, qüdrətli qələm sahibi, lirik hekayələr ustadı, monumental nəsrimizin yaradıcılarından biri və çağdaş dramaturgiyamızın yarım əsrini böyük cəsarətlə öz çiynində daşıyan xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyev ədəbiyyat və mədəniyyətimizin görkəmli simalarından biridir. Yazıçının bədii əsərlərində toxunduğu mənəviyyat problemləri özəl bədii estetik dəyərinə, dərin fikir genişliyinə, ictimai – sosial mahiyyətinə görə bu gün də düşündürücüdür, aktualdır, milli düşüncə və əxlaq tərzinin formalaşmasında çox dəyərli əhəmiyyət kəsb edir. İlyas Əfəndiyev həmişə müasirdir. Mənsub olduğu xalqın ədəbiyyatının tarixində, mənəviyyatında parlaq iz qoyan görkəmli sənətkar İlyas Əfəndiyevin ədəbi irsi öz məna və əhəmiyyətini bu gün də qoruyub saxlayır, xalqın ədəbi dəyərlər xəzinəsində özünə layiq yer tutur, yeni – yeni nəsillərin ədəbi – estetik, vətənpərvərlik, vətəndaşlıq tərbiyəsində öz mühüm, nəcib və xeyirxah rolunu oynayır. Bu cür qələm sahiblərinin əsərlərinin onların sağlığında və sonra dönə - dönə üzü köçürülür, bu əsərlər müxtəlif qəzet və jurnallarda seçmə halında kitablar kimi bütöv halda nəşr edilir, pyesləri müxtəlif teatrlarda, fərqli rejissorlar tərəfindən dönə - dönə tamaşaya qoyulur, nümayiş etdirilir. İlyas Əfəndiyevin pyesləri bu gün də insanları mənəvi təmizliyə çağırır.
Azərbaycan ədəbiyyatının canlı klassiki, milli nəsrimizin, dramaturgiyamızın, lirik-psixoloji üslubun, teatr sənətimizin, ədəbi- tənqidi- ictimai fikrimizin inkişafında əvəzsiz xidmətləri olan, ədəbiyyat tarixində silinməz iz qoymuş görkəmli xalq yazıçısı, Dövlət Mükafatı laureatı İlyas Əfəndiyevin nəzəri-estetik görüşlərində ana dilimizə həsr etdiyi məqalələrində konseptual məzmun daşıyan mülahizələri yeni fikir miqyası və elmi tutumu ilə seçimlənir. Ustad sənətkarımız öz yaradıcılıq dünyasını əsasən milli folklorumuzun çoxçalarlı qaynaqları ilə naxışlamışdır. İlyas Əfəndiyev peşəkar teatrımızın əlli ilinin repertuar ağırlığını əzəmətli çiyinlərində daşıdı. Dramaturgiyamıza onlarca kamil və orijinal obrazlar qalereyası bəxş etdi. İlyas Əfəndiyev Azərbaycan milli teatrında lirik- psixoloji üslubun təməlini qoydu və onun formalaşması üçün ölməz sənət əsərləri yaratdı.
Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|