Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1995-2014-cü illərdə əsas kapitala yönəldilmiĢ daxili və xarici investisiyaların dinamikası. İllər Cəmi (mln. manat)
- 2000 967,8 460,3 47,6 507,5 52,4 2005
- 2010 9905,7 7499,2 75,7 2406,5 24,3 2011
- 2012 15407,3 12148,4 78,8 3258,9 21,2 2013
- 2014 17618,6 12715,0 72,2 4903,6 27,8 Mənbə
- 3. FƏSĠL: MÜġTƏRƏK SAHĠBKARLIĞA ĠNVESTĠSĠYA QOYULUġUNUN ĠQTĠSADĠ SƏMƏRƏLĠLĠYĠNĠN YÜKSƏLDĠLMƏSĠ ĠSTĠQAMƏTLƏRĠ.
57
əsasən həm bütövlükdə layihə üzrə, həm də onun ayrı-ayrı bölmələri üzrə aparılır. Təhlillər göstərir ki, bir qayda olaraq investisiya layihələrinin kommersiya səmərəliliyinin əlavə qiymətləndirilməsi də həyata keçirilir. Bu layihə üzrə borcların tam və vaxtında ödənilməsi kimi qiymətləndirilir. Bu o deməkdir ki, investisiya layihəsi kredit müəssisəsi üçün o zaman səmərəli hesab edilir ki, bu layihə çərçivəsində risklər nəzərə alınmaqla alınmış kreditlər vaxtında və tam şəkildə ödənilmiş olsun. Respublikamızda xarici investisiyalardan istifadənin və müştərək sahibkrlığa investisiya qoyuluşunun səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi üçün çoxsaylı göstəricilər təhlil olunmalıdır. Onlardan biri də əsas kapitala yönəldilən daxili və xarici investisiyaların dinamikası,istər daxili istərsədə xarici investisiyaların ümumi həcmdə çəkisinin faizlə ifadəsidir (cədvəl 2.4). Əsas kapitala yönəldilmş daxili və xarici investisiyaların dinamikasını nəzərdən keçirərkən görürük ki, 1995-ci ildən başlamış 2014-cü il də daxil olmaqla qeyd edilən istiqamətə 123909 milyon manat vəsait yönəldilmişdir. (Cədvəl 2.4)
58
Yuxarıdakı cədvəl məlumatları üzrə aparılan təhlillər göstərir ki,1995-2014-cü illər ərzində əsas kapitala yönəldilmiş ümumi investisiyaların həcmi artsa da, onun tərkibində xarici investisiyaların həcmi azalaraq 33% təşkil etmişdir. Təhlil və tədqiqatların mühüm elementi kimi qeyd etmək olar ki, müasir şəraitdə Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatına cəlb edilən xarici investisiyaların səmərəli istifadə olunması xüsusi əhəmiyyətli məsələlərdən biridir. Qeyd edilən amili ölkə iqtisadiyyatının bütün sahələrinin davamlı və sabit fəaliyyət göstərməsi, təsərrüfat subyektlərinin genişləndirilməsi, proqnozlaşdırılan səmərəlilik nəticələrinə nail olunması, maliyyə təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, intellektual səviyyənin yüksəldilməsini təmin edən bir amil kimi çıxış edir. İnvestisiya mühitinin genişləndirilməsi onun iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinə qoyulmasının təmin edilməsi nəticəsində sabit,tarazlaşdırılmış inkişafa nail olunması və cəmiyyətin qarşısına çıxan problemlərin həll edilməsi vacib, zəruri məsələ kimi ortaya çıxmışdır. İnvestisiya qoyuluşları hesabına ölkədə həyata keçirilən infrastruktur və sosial layihələrin təhlil edilməsi investisiyalardan istifadənin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi istiqamətində atılmış bir addım olardı. İnfrastruktur layihələrə və sosial yönümlü layihələrə investisiya qoyuluşlarının həyata keçirilməsi qeyri-neft sektorunun inkişafına təkan vermiş, ölkə iqtisadiyyatının neft amilindən asılılığını azaltmışdır. Tədqiqata cəlb edilən 5 il ğərzində infrastruktur layihələrin reallaşdırılmasında dinamika mövcud olmuşdur.
59
ĠQTĠSADĠ SƏMƏRƏLĠLĠYĠNĠN YÜKSƏLDĠLMƏSĠ ĠSTĠQAMƏTLƏRĠ. 3.1. Bazar münasibətləri Ģəraitində müĢtərək sahibkarlığa investisiya qoyuluĢunun iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsi Müştərək müəssisə spesifik mülkiyyət növü olmaqla beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın genişlənməsi nəticəsində yaranır. Dünya ölkələri arasında istehsal, elmi-texniki, mənzil, kredit, satış, kənd təsərrüfatı, firmalararası, üfüqi, şaquli, qarışıq, ölkələrarası, regionlararası və bu kimi sahələrdə baş verən iqtisadi əlaqələr kooperasiya vasitəsi ilə həyata keçirilir. Bu proses müştərək müəssisələr yaratmaqla geniş əməkdaşlığa imkan yaradır. Bu da kooperasiya prosesinin sürətlənməsinə və dövlətlər arasında beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin (BİM) inkişafına səbəb olur. MM-nin yaradılması və inkişafı prosesində investisiya əməkdaşlığının rolu və xarici investisiyalar sistemində MM-nin yerini funksional təhlil nöqteyi-nəzərdən araşdırmaq vacibdir. Aydındır ki, xarici investisiyaların cəlb olunması, o cümlədən müştərək müəssisələrin yaradılması, ilk növbədə istehsal resurslarının təsərrüfat dövriyyəsinə cəlb edilməsinə şərait yaradır. Nəticədə, müəyyən istehsal amillərinin məşğulluq səviyyəsi yüksəlir, təbii resurs istehsalçıları, işçi qüvvəsi və s. tərəfindən yaradılan əlavə dəyər hesabına milli gəlir artır. Eyni zamanda, xarici investisiyaların həcmi artdıqca ölkəyə gətirilən yeni texnika və texnologiyanın, mütərəqqi İdarəetmə və marketinq üsullarının yayılması nəticəsində ölkənin texnoloji inkişafının sürətlənməsi baş verir. Xarici investisiyanın cəlb olunması mütərəqqi texnika və texnologiyada, təşkilati-texnoloji və mikroiqtisadı istehsal münasibətlərinin ölkəyə daxil olmasına, yəni mahiyyətcə, təsərrüfat mikrosistemınin kapital ixrac edən ölkədən idxal edən ölkəyə keçməsinə imkan verir. Digər tərəfdən, xarici İqtisadi əlaqələrin inkişafı nəticəsində inkişaf etməkdə olan ölkələr tərəfindən qabaqcıl istehsal modellərinin mənimsənilməsi baş verir[24,səh 47]. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|