Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dünyada xarici birbaĢa investisiya qoyuluĢlarının bölgüsü(mln. ABġ dolları). Mənbə
60
Araşdırmalar göstərir ki, Almaniya, İngiltərə, İsveçrə kimi bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrdə birbaşa xarici investisiyalarla yaradılan MM-lərə üstünlük verirlər.Qeyd etmək lazımdır ki, müasir dövrdə dünya iqtisadiyyatında kapital axınlarının həcmi əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır.Bunu aydın şəkildə görmək üçün dünya ölkələri üzrə investisiya qoyuluşlarının bölgüsünə diqqət yetirmək kifayətdir(Diaqram 3.1):
Cədvəldə keçid iqtisadiyyatlarına qoyulan xarici investisiya nəzərə alınmamışdır. Cədvəldən göründüyü kimi, 2013-cu ildə dünyada xarici birbaşa investisiyaların həcmi inkişaf etmiş ölkələr üzrə təqribən 2007-ci il səviyyəsində olduğu halda, inkişaf etməkdə olan ölkələr üzrə təqribən 1,5 dəfə artmışdır. Nəticədə, qeyd edilən dövrdə xarici birbaşa investisiyaların həcmində inkişaf etməkdə olan ölkələrin payı 26 faizdən 46,1 faizə qədər artmışdır. Bununla yanaşı, 2010-cu ildə inkişaf etmiş ölkələrə xarici investisiya qoyuluşları 2007-ci ilə nisbətən təqribən 2,2 0 500 1000 1500
2000 2006
2007 2008
2009 2010
2011 2012
2013 2014
2015 430
573 658
511 574
622 749
895 981
1039 978
1307 965
603 602
875 1083
1375 1437
1542 Inkişaf etməkdə olan ölkələr İnkişaf etmiş ölkələr
61
dəfə azalmışdır. Belə hal dünya iqtisadi böhranının bu ölkələrə daha əhəmiyyətli şəkildə təsir göstərdiyini əks etdirir. Belə ki, qlobal xarici birbaşa investisiyaların axını 2010-cu ildə əvvəlki ilə nisbətən 5,0 faiz artaraq 1,24 trilyon ABŞ dollarına bərabər olmuşdur. 2011-ci ildə də qlobal xarici investisiyaların axını əvvəlki ilə nisbətən 16 faiz artaraq 1,66 trilyon təşkil etmişdir ki, bu da 2004-cü ildəki səviyyədən təqribən 2 dəfə çoxdur. Buna baxmayaraq qlobal xarici investisiyaların axının həcmi qlobal dünya böhranından qabaqkı səviyyəyə çatmamışdır. Belə ki, 2011-ci ildə qlobal xarici investisiyaların axını 2007-ci ilə nisbətən təqribən 25 faiz az olmuşdur. Bu ildə inkişaf etmiş ölkələrdən xarici investisiya axınlarının həcmi 1,23 trilyon təşkil etmişdir. Beləliklə, xarici investisiya axınları dünya iqtisadiyyatında önəmli yer tutur. Bununla belə, xarici investisiya qoyuluşlarının ölkələr üzrə paylanması qeyri-bərabərdir.Belə ki, 2010-cu ildə xarici ölkələrə yönəldilmiş 1244 mlrd. ABŞ dollar məbləğində xarici investisiyaların 228,3 mlrd. ABŞ dolları ABŞ iqtisadiyatına, 105,7 mlrd. ABŞ dolları Çin iqtisadiyyatına, 68,9 mlrd. ABŞ dolları Honq Konq iqtisadiyyatına, 61,7 mlrd. ABŞ dolları Belçika iqtisadiyyatına, 48,4 mlrd. ABŞ dolları Braziliya iqtisadiyyatına qoyulmuşdur. Göründüyü kimi, dünyada birbaşa xarici investisiya qoyuluşlarının 41,2 %-i bu 5 ölkənin payına düşmüşdür. Investisiya qoyuluşunun iqtisadi səmərəliliyi qiymətləndirməyin bir sıra üsullarI mövcuddur.Bu zaman iqtisadi səmərəliliyi qiymətləndirmək üçün bir sıra göstəricilərdən istifadə olunur.Belə ki investisiya qoyuluşları zamanı investisiya qərarları qəbul edərkən inteqral səmərə göstəricisinə üstünlük verilməsi zəruridir. Kapital qoyuluşlarının rentabelliyi və ödənmə müddəti göstəriçiləri müştərək müəssisənin yaradılması və fəaliyyətinin iqtisadi səmərəliliyinin təqribi qiymətləndirmə metodudur. Birinci vaxt amilini, ikinci isə həm də ödənmə müddətindən sonra yaranan gəlirləri nəzərə almır. Daxili rentabellik norması göstəricisinin mühüm qüsuru onun investisiyanın miqyasını nəzərə almamasıdır. Digər tərəfdən daxili rentabellik normasını hesablayan zaman onun bir yox, bir neçə qiyməti ola bilər. Buna görə də müştərək müəssisələrin yaradılması və fəaliyyətinin 62
qiymətləndirilməsində, xüsusilə, investisiya qərarlarının qəbulunda inteqral səmərə göstəricisinin tətbiqinə üstünlük verilməlidir. Müştərək müəssisənin valyuta özünü ödəməsi aşağıdakı bəra bərsizliklə müəyyən olunur [17,səh 68]:
V qt +V xt +V m > X vt +K vt +B vt +M vxt +Ə xvt +Ə xpt
Burada: V qt - t ilinin əvvəlində (1-ci il üçün V qt =0) müştərək müəssisənin һesabında qalan xarici valyuta qalığı; V xt - t ilində məһsulun reallaşdırılmasından əldə olunan xarici valyuta; V m - banklarda saxlanan valyuta vəsaitləri faizlərinə görə mədaxil; X vt -t ilində xammal və materiallara, dəstləşdirici mə’- mulatlara və dikər maya dəyəri elementlərinə çzki- lən valyuta xzrcləri; K vt
xərcləri; B vt - t ilində faizlər də daxil olmaqla, xariçi valyuta kreditlzrinə ödəməlzr; M vxt
-t ilində xarici iştirakçıların xarici valyutada mənfəəti; Ə xvt -t ilində xarici valyutada ödənən əmək һaqqı; Ə xpt -t ilində xariçi işçilərin pensiya təminatı üçün xaricə köçürülən valyuta xərcləri. Müştərək müəssisələrin yaradılması və fəaliyətinin makroiqtisadi səmərəliliyi inteqral xalq təsərrüfatı səmərəsi göstəricisi ilə ölçülür və aşağıdakı kimi һesablanır :
Burada: G bt -t ilində müştərək müəssisənin fəaliyyətindən büdcəyə köçürülən gəlirlər. M mt - t ilində milli iştirakçının mənfəəti; Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|