Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3. MüĢtərək sahibkarlığa investisiya qoyuluĢunun planlaĢdırılması və proqnozlaĢdırılması
66
Bu düsturdan belə çıxır ki, gəlirlərin artımını iqtisadiyyata qoyulan investisiyaların artımı təmin edir. Əslində isə gəlirin artımını investisiyaların təkcə artımı yox, hamısı şərtləndirir. Hesabat ilində qoyulan investisiya əsas kapitala çevrilir və həmin ildə keçmiş ildəki əsas kapitalla birlikdə məhsul buraxılışında iştirak edərək, gəlirlərin artımını təmin edir. Həmçinin bu proses cari ildə də təkrar olunur.
Beləliklə yuxarıda göstərilən metodika müasir dövrdə bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun müştərək müəssisələrin yaradılması və fəaliyyətinin iqtisadi səmərəliliyinin qiymətləndirilməsinə imkan verir və iqtisadiyyatda baş verən köklü dəyişiklikləri özündə əks etdirir.
3.3. MüĢtərək sahibkarlığa investisiya qoyuluĢunun planlaĢdırılması və proqnozlaĢdırılması Hər bir müəssisə, firma və sirkət mülkiyyət formasından asılı olmayaraq sahibkarlıq fəaliyyətinə baslamazdan öncə maliyyə xərclərini və son nəticəni müəyyənləsdirməklə tədbirlər planı isləyib hazırlayır. əqtisadiyyatın bütün sferalarında, müəssisələrdə əsaslı tikintinin həyata keçirilməsi capital qoyulusunu planlasdırmadan qeyri-mümkündür. Kapital qoyulusunun planlasdırılması gələcək dövrdə əsas fondların təkrar istehsalı üzrə kapital qoyulusunun proqnozu və plan hesablamaları sistemidir. əsas fondların təkrar istehsalı üçün kapital qoyulusu planı bu prosesin mühüm tərəflərini əhatə edir, maliyyələsdirmə mənbələri ilə onun vəhdətliyini və proporsionallıgını təmin edir. Kapital qoyulusunun planlasdırılmasının əsas vəzifəsi istehsal gücl ərini və əsas fondları artırmaqdan, kapital qoyulusundan effektiv istifadə etməkdən ibarətdir. Bu vəzifəni yerinə yetirmək üçün kapital qoyulusunun planlasdırılması bir sıra prinsiplər əsasında həyata keçirilir. Bu prinsiplər asağıdakılardır[3, səh 324-325]: −
67
− kapital
qoyulusunun həcminin maliyyələsdirmə mənbələri ilə balanslasdırılması; −
planlasdırmanın stabilliyi; −
planlasdırmanın fasiləsizliyi; −
planlasdırmanın elmiliyi. Kapital qoyulusu planı əsaslı tikintinin son məqsədi: istehsal güclərinin isə düsməsi, əsas fondların və digər obyektlərin istismara buraxılması ilə bilavasitə əlaqədardır. Bu əlaqə kapital qoyulusu planında asagıdakı göstəricilərin köməyilə müəyyən edilir: −
genisləndirilməsi və yeni obyektlərin tikilməsi planı; −
əsas fondların istismara buraxılması; −
kapital qoyulusunun həcmi; −
kapital qoyulusuna daxil olan müəssisə və obyektlərin siyahısı. əstehsal güclərinin və əsas fondların isə düsməsi planı kapital qoyulusunun həcmini planlasdırmaq üçün əsas sayılır. Kapital qoyulusunun həcmi isə düsməsi nəzərdə tutulan istehsal güclərinin vahidinə xüsusi capital qoyulusu normativi və əsas fondlarından istifadənin səmərəlilik normative əsasında müəyyənləsdirilir. Xüsusi kapital qoyulusu normativi sahələr üzrə yeni obyektlərin tikilməsi üçün, mövcud müəssisələrin yenidənqurulması və texniki silahlanması üçün ayrıca hesablanır İnvestisiya qoyuluşlarının və onlardan səmərəli istifadə olunmasının iqtisadi sistemlərinin inkişafında müstəsna əhəmiyyətini nəzərə alaraq, investisiya qoyuluşlarının düzgün proqnozlaşdırılmasına xüsusi önəm verilir. Proqnozlaşdırma nəinki investisiya qoyuluşlarının səmərəliliyinin artırılması yollarının tapılmasının və habelə investisiyanın idarə olunmasının mühüm elementlərindən biridir. Xarici investisiya qoyuluşlarının proqnozlaşdırılmasıın köməyi ilə bu fəaliyyət növünün maliyyə-iqtisadi göstəriciləri əsasında onun perspektivlərini, inkişaf istiqamətlərini və həmçinin əsas məqsədlərinin həyata keçirilməsi vasitələrinin əvvəlcədən müəyyən etmək mümkün olur. 68
Aparılan təhlil və tədqiqatlar göstərir ki, proqnozların tərtib olunması dünya təcrübəsində qəbul edilən mütərəqqi üsuldur.Eyni zamanda bu üsul istənilən fəaliyyət növü üçün həm faydalı, həm də perspektivlidir. Eyni zamanda əldə edilən nəticələr göstərir ki, xarici investisiya qoyuluşları üzrə proqnozların tərtib edilməsi zamanı nəzərə alınmalı çoxsaylı amillər vardır ki, onlara aşağıdakıları aid etmək olar[3,səh 327,328]: −
investisiyaların yaranma mənbələri; −
ölkədəki makroiqtisadi vəziyyət; −
investisiya fəaliyyətinin normativ-hüquqi təminatının səviyyəsi; −
layihənin səmərəlilik səviyyəsi; −
layihənin reallaşdırıldığı sahənin inkişaf perspektivləri; −
tərəfdaşın etibarlıq səviyyəsi; iqtisadi strukturun likvidlik səviyyəsi; −
strukturda menecmentin təşkili səviyyəsi; −
investisiya qoyulan strukturda aktivlər portfelindən istifadə səviyyəsi və s. Qeyd edilən amillərin müsbət nəticəli olması üçün investisiya fəaliyyətinin reallaşdırılmasına nəzarət də vacib şərtlərdəndir ki, bu da proqnozlaşdırma zamanı nəzərə alınmalıdır. Ümumi halda proqnozlaşdırma üçün çoxsaylı riyazi-iqtisadi hesablama formulalarından istifadə edilsə də, milli iqtisadiyyata xarici investisiyaların yönəldilməsinə dair dissertasiyada konkret statistik hesablama metodlarından istifadə edilir.
Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici investisiya qoyuluşlarının dinamikasının təhlili göstərir ki, son dörd il ərzində hər il artımla müşahidə edilən dinamika mövcud olmuşdur. Bu dinamika həm cəmi investisiya qoyuluşları üzrə, həm də onun strukturuna daxil olan maliyyə kreditləri, neft sənayesi kreditləri və neft bonusları, birgə müəssisələr və xarici şirkətlər üzrə də müşahidə olunmuşdur.Aparılan təhlillər nəticəsində son 4 il ərzində ölkə iqtisadiyyatına qoyulan xarici investisiyaların həm illik artım məbləği,həm də illik artım faizi müəyyənləşmişdir. Onların əsasında yaxın
Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|