Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
63
K bt - t ilində müştərək müsəssisəyə milli bankların verdiyi kreditlər. F bt
verilən faizlər. D t -t ilində faizlər də daxil olmaqla kreditlərin qayarılması һesabına daxilolmalar. K mi
iştirakçının payı. A T , F n ,F d - t ilində istifadə olunmamış uyğun olaraq amortizasiya ayırmaları, eһtiyat fondu və isteһsalın, elm-texnikanın inkişaf fondu. N m -müştərək müəssisənin nizamnamə fonduna milli iştirakçının qoyduğu payın xüsusi çəkisi.
İnvestisiya qoyuluşunun iqtisadi səmərəliliyi qiymətləndirmə göstəricilərindən biri də milli iştirakçının müştərək müəssisədə mənfəətidir (M mi ) və o aşağıdakı kimi hesablanır [17, səh 68]: M mi= M bol •P mi •(1-q) Burada: M bol -bölüşdürülən mənfəət P mi -müştərək müəssisənin nizamnamə fonduna milli iştirakçının qoyduğu payın xüsusi çəkisi. v - müştərək müəssisənin təsisçilərinin iştirak payına görə əldə etdiyi gəlirə müəyyən edilmiş vergi dərəcəsidir. Müştərək müəssisənin yaradılması və inkişafına milli iştirakçının kapital qoyuluşlarının illik rentabelliyi (R mi ) aşağıdakı kimi hesablanır:
64
Burada:K mi -müştərək müəssisənin nizamnamə fonduna milli iştirakçının payıdır. Əgər mənfəət illərə görə dəyişərsə illik rentabellik səviyyəsi aşağıdakı kimi hesablanır.
∑
Burada: K t -t ilində müştərək müəssisəyə kapital qoyuluşu; T- əsasında hesabat aparılan illərin sayıdır Əgər nizamnamə fondu hesabına kanipal qoyuluşları istismardan əvvəlki illərdə həyata keçirilirsə və mənfəət illər üzrə fərqlənirsə, onda kapital qoyuluşlarının ödənmə müddəti kapital qoyuluşlarının həçmindon sıfır qalıq alınana qədər mənfəətin çıxılması ilə müəyyən olunur. Bu illərin sayı kapital qoyuluşlarının ödənmə müddətidir. Əgər milli iştirakçının kapital qoyuluşları müxtəlif illərdə həyata keçirilirsə və mənfəət illər üzrə müxtəlifdirsə, onda onun inteqral səmərəsi hesablanır[17, səh 68]:
∑
Burada: K mi -t ilində müştərək müəssisənin nizamnamə fonduna milli iştirakçının payı F n -t ilində ehtiyyat fondu A t - t ilindəki amortizasiya ayirmaları F d -istehsalın elm və texnikanın inkişaf fondu L T -müəssisənin ləğv etmə (və ya qalıq) dəyəri N m -müştərək müəssisənin nizamnamə fonduna milli iştirakçının qoyduğu payın xüsusi çəkisi. 65
d- müştərək müəssisə ləğv edilərkzn təsisçilərin əldə etdiyi vəsaitə təyin edilən verki dərəcəsidir. Daxili rentabellik norması da yuxarıda göstərilən kimi hesablanır. Xariçi iştirakçının müştərək müəssisədə iştirakının iqtisadi səmərəliliyi milli iştirakçı üçün hesablanan göstəricilər üzrə hesablanır. Bu vaxt xarici iştirakçının xalis mənfəəti aşağıdakı kimi müəyyən edilir.
Macar iqtisadçısı E. Drekslerin təklif etdiyi kimi, müştərək müəssisələrin yaradılmasının iqtisadi səmərəliliyini D m göstəricisi ilə də hesablamaq olar. Bu göstərici aşağıdakı kimi hesablanır[11,səh 51]:
∑
∑
Göründüyü kimi, D m köstəriçisi inteqral səmərə göstəriçisi ilə eynidir və müəyyən daxili rentabellik normasında kapital qoyuluşlarının müəyyən dövr daxilində neçə dəfə ödəndiyini göstərir.İnteqral səmərə və D köstəriçisinin əsas üstünlüyü vaxt amilini nəzərə almasıdır. Bəzi rus alimləri investisiyanın artımı ilə əhalinin gəlirləri arasında asılılığın olduğunu göstərərək onu aşağıdakı düsturla ifadə edirlər:
Burada:G – gəlirin artımı; İ – investisiyaların artımı; K i – iqtisadi səmərəlilik əmsalı. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|