Azərbaycan toponġMLƏRĠNĠn ensġklopedġk lüĞƏTĠ
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Köbər Zəyzit
- Köbərkənd
410
Xocalı r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Qarabağ silsiləsinin yamacındadır. Yerli əhalinin məlumatına görə, yaĢayıĢ məntəqəsini keçmiĢ Zəngəzur qəzasının Kosalar (indiki Ağoğlan) kəndindən köçmüĢ ailələr salmıĢlar; 3. Qazax r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Gəncə-Qazax düzənliyindədir. YaĢayıĢ məntəqəsi kəndin əsasını qoymuĢ kosalar nəslinin adını daĢıyır; 4. Lerik r-nunun Qosmalyan i.ə.v.-də kənd. PeĢtəsər silsiləsinin ətəyindədir. YaĢayıĢ məntəqəsi kosalar nəslinin məskunlaĢması nəticəsində yarandığı üçün belə adlandırılmıĢdır; 5. Lənkəran r-nunun Gərmətük qəsəbə i.ə.v.-də kənd. Lənkəran çayının sahilində, Lənkəran ovalığındadır. Oykonim yaĢayıĢ məntəqəsinin əsasını qoymuĢ kosalar nəslinin adını əks etdirir. Keçən əsrdə Krım vilayətində Kosalar və Kosa Eli adlı yaĢayıĢ məntəqələri qeydə alınmıĢdır. Kotal oyk., sadə. Bakı Ģəhəri Qaradağ r-nunun Ələt qəsəbə i.ə.v.-də köçəbə. Xəzər dənizi sahilində, düzənlikdədir. Tədqiqatçılar bu oykonimi Ġran dillərindəki "hündür təpə", "kurqan", "dağ keçidi" mənalı kotal sözü ilə əlaqələndirirlər. Dialektlərimizdə də bu söz "dik yer" mənasında iĢlədilir. Lakin bu mənaların heç biri obyektin yerləĢdiyi məkanın coğrafi mövqeyi ilə müqayisədə özünü doğrultmur. Türk dillərində və Azərb. dilinin dialektlərində "var-dövlət" mənasında kotal və müxtəlif mənalarla yanaĢı "təkərli böyük araba", "kənd, köç" mənalarında kotan sözləri iĢlənir ki, bu da köçəri həyat Ģəraiti ilə bağlıdır.
çayının sahilində, ġirvan düzündədir. XVIII əsrə aid mənbədə kəndin adı çəkilir. Tədqiqatçıların ehtimalına görə, oykonim qədim arxçəkmə üsulunun adı ilə bağlıdır. Belə ki, keçmiĢdə torpağı bərk olan yerlərdə arx çəkmək üçün əvvəlcə kotanla dərin Ģırımlar açılır, sonra onun içərisinin torpağı çıxarılaraq daha da dərinləĢdirilirdi. Belə arxlara adətən kotan-arxı deyilirdi. YaĢayıĢ məntəqəsi kotan arxının dalında salındığına görə belə adlandırılmıĢdır. Yevlax r-nunun HürüuĢağı kəndində də Kotanarx hidronimi qeydə alınmıĢdır. Lakin istər Azərb., istərsə də türkdilli xalqların toponimiyasında kotan komponentli toponimlərin geniĢ arealı göstərir ki, bu coğrafi adlar etnotoponimdir. Babək r-nunun Nəzərabad kəndində yaĢayan kotannı tayfasının qeydə alınması da bunu sübut edir.
Kotandağ or., mür. 1. Babək r-nu ərazisində dağ. Sirab kəndindən c.- dadır. Hün. 1267 m.; 2. Qazax r-nunun c.-Ģ.-ində dağ. Hün. 1100 m. Oronim kotan (etn.) və dağ komponentlərindən düzəlib, etnotoponimdir. Kotanqaya or., mür. Laçın r-nu ərazisində dağ. Oronim kotan (etn.) və qaya komponentlərindən ibarət olub, etnotoponimdir. Kotanlar çölü (Qax və Zaqatala r-nları), Kotanlar (Oğuz r-nu), Kotan dərəsi (Qubadlı r-nu), Kotanlı (Ermənistan) və s. toponimlər də etnonim mənĢəlidir. Kotan eyni zamanda keçmiĢdə Azərb.-da, eləcə də bir sıra Yaxın ġərq ölkələrində sahə ölçü vahidini bildirən termindir. Adətən kotanla bir gündə əkilən torpaq sahəsi kotan yeri
411
adlanırdı. AbĢeronda mövcud olan Kotan əkin yerinin adı həmin məna ilə bağlıdır. Oronimi türk dillərində "qoyun saxlamaq üçün dairəvi ağıl" mənasında iĢlədilən kutan sözü ilə də bağlayırlar. Kotavan oyk., mür. AğdaĢ r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Kür çayının sahilində, ġirvan düzündədir. KeçmiĢdə həm də Elavlı (elavlı nəsli bu kənddə məskunlaĢdığı üçün) adlanmıĢdır. Yerli əhalinin məlumatına görə, kənd əvvəlcə Qarabağda olmuĢ, XVIII əsrdə indiki yerə köçürülmüĢdür. Hazırda Ağdam r- nunun Boyəhmədli kəndinin ərazisində Kotavan arxı adlı yer mövcuddur. Bəzi tədqiqatçılara görə, kəndin adı fars dilindəki qut (qala) sözündən və məkan bildirən -van Ģək.-sindən ibarət olub (-i bitiĢdirici saitdir), "qala yeri" mənasındadır. A.Bakıxanov keçmiĢdə kənddə möhkəm qalanın olduğunu yazırdı. Ġstər yazılı abidələrin, istərsə müasir monqol, buryat, uyğur dillərində
mənalarını ifadə edir. Van komponenti isə Qafqaz, Yaxın və Orta ġərq toponimiyasında "ev", "yer", "ölkə", "yaĢayıĢ məntəqəsi" və s. mənalarda iĢlənir. Odur ki, kəndin adını "kənd yeri", "yaĢayıĢ məskəni" kimi də izah etmək olar. Köbər Zəyzit oyk., mür. ġəki r-nunun Zeyzit i.ə.v.-də kənd. BaĢ Qafqaz silsiləsinin ətəyində, Alazan-Əyriçay çökəkliyindədir. Həmin r-nda BaĢ Zəyzit və Orta Zəyzit kəndləri də mövcuddur. Oykonim köbər ("düzənlik, ərazidə bir qədər hündür, dik yer", "alçaq təpəlik" mənasını bildirən coğrafi termin) və Zəyzit (monqol tayfalarından birinin adını əks etdirən etnotoponim) komponentlərindən düzəlib, "hündür, dik yerdə yerləĢən Zəyzit kəndi" mənasındadır.
kənd. Qarabağ düzündədir. Oykonim "dik yerdə salınmıĢ kənd" mənasındadır. Köçdərə hidr., sadə. Gədəbəy r-nu ərazisində çay. Axınca çayının qoludur. Çay öz adını ərazisindən axdığı eyniadlı dərənin adından almıĢdır. Dərə isə həmin r-ndakı Düz Rəsullu kəndinin əhalisinin əvvəllər Keçəldağ yaylağına gedərkən həmin dərədə müvəqqəti köç (düĢərgə) saldıqları üçün belə adlandırılmıĢdır. Zamanlı kəndinin ərazisindəki Ġstidərə adlı yerdən axdığına görə burada Ġstidərə çayı da adlanır. Köçəkli oyk, sadə. Masallı r-nunun Xırmandalı i.ə.v.-də kənd. Taxtaçayın sahilində, Lənkəran ovalığındadır. Yerli əhali oykonimi "köç əhli" kimi izah edir. Tədqiqatçılara görə, kəndi köçəkli nəslinə mənsub ailələr saldığına görə belə adlandırılmıĢdır. Köçərli oyk., sadə. Tərtər r-nunun Azad Qaraqoyunlu i.ə.v.-də kənd. Qarabağ düzündədir. YaĢayıĢ məntəqəsi XIX əsrin əvvəllərində Qarabağda yaĢamıĢ 52 ailədən ibarət köçərli tayfasının məskunlaĢması nəticəsində yaranmıĢdır. Köçərli tayfası isə mənĢəcə qədim türk tayfalarından olan koçarlara mənsubdur. Karluk və uyğurların tərkibinə daxil olan koçarların adına VIII-IX əsrlərə aid Kuçar adlı uyğur Ģəhərinin adında da rast gəlmək Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|