Azərbaycan və avropa şurasi
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
96 Bu xidmətin nəzarət-təftiş funksiyaları şəffafdır, o, vasitəçidir, müstəqil tədqiqatçıdır. Ombudsman — formal prosessual tələblərdən azad və konkret hüquqi çərçivə ilə məhdudlaşmayan hüquqi yardım növüdür. Müasir dünyada ombudsman inandırmaq institutudur. Onun silahı aşkarlıq, tənqid və inandırmaqla, göstərməklə işləyir. O, qərəzsiz və müstəqil araşdırıcı rolu oynayır. Müvəkkil təsisatının yaradılmasının konstitusiya xarakterli bir məsələ olduğunu və insan hüquqları üzrə müvəkkilin özünün dövlətin siyasi-hüquqi sisteminin vacib bir komponenti olduğunu nəzərə alaraq, bu qanunvericilik aktı məhz Konstitusiya qanunu kimi, Konstitusiyaya əlavə kimi qəbul olunur. Ombudsman xidmətinin təsisi bugünkü gerçəkliyin mühüm tələbatı olmaqla yanaşı, bu təsisatın yaradılması nəinki hüquq müdafiə strukturları sistemini tamamlayır, həm də mövcud olan hüquqi boşluqları doldurur, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi mexanizmində qüsurları aradan qaldırır. İnsan hüquqları üzrə müvəkkil (ombudsman) əməli hüquq müdafiə fəaliyyəti göstərməklə vətəndaşların real problemləri ilə yaxından tanış olur. O öz əməli fəaliyyətinin nəticələrini sistemləşdirib təhlil etməklə qanunvericiliyin yeniləşməsinə də kömək edir. Ombudsman təsisatı cəmiyyətin birləşməsinə yönəlmişdir. Müvəkkil təsisatı səriştəsiz idarəetmə və hakimiyyətdən sui-istifadə məsələlərini qaldırmaqla dövlət orqanları və onların vəzifəli şəxslərinə verilmiş hakimiyyət hüduduna riayət edilməsinin təminatçısı xidmətini göstərir. Bu təsisat vətəndaş və dövlət arasında münasibətləri daha yüksək dərəcəyə qaldırır, ikitərəfli etimadın yaranması prosesinə kömək edir ki, bu da daxili siyasi gərginliyi xeyli dərəcədə azaldır və dövlətçiliyə inamı möhkəmləndirir. Beləliklə, ombudsman birbaşa əhalinin maraqlarına xidmət edir. IV. Avropa Şurasının tövsiyələrinə uyğun olaraq "Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin azadlıqdan məhrumetmə yerlərində səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsinin təmin edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası hökuməti və Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi arasında 2000-ci il iyunun 1-də saziş imzalanmışdır. Bu saziş Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi nümayəndələri tərəfindən azadlıqdan məhrumetmə yerlərində zəruri olan daxili intizam və əsas təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilərək həbs edilmiş, saxlanılmış və ya başqa üsullarla azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərə, məhkumlara, habelə məhkum olunmamış şəxslərə, onların həbsdə olduqları bütün mərhələlərdə başçəkilmə prosedurlarının həyata keçirilməsini tənzimləyir. Penitensiar müəssisələrin fəaliyyətinin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması üçün 2000-ci ildə Cəzaların İcrası Məcəlləsi qəbul olunmuşdur. Bu qanun hazırlanarkən BMT-nin 1955-ci il "Məhkumların davranış qaydalarının minimum standartları", Avropa Şurası tərəfindən qəbul olunmuş 97 "Avropa penitensiar qaydaları" və digər beynəlxalq konvensiya və aktlar nəzərə alınmışdır. Yeni qanunvericiliklə məhbuslara şəxsi təhlükəsizlik, vicdan və din azadlığı, telefon danışıqlarından istifadə hüququ, məzuniyyət və digər hüquqlar verilmiş, növbəti bağlama və sovqat alınmasında, məktub və teleqram göndərilməsində nəzərdə tutulmuş məhdudiyyətlər aradan qaldırılmış, onlara bir sıra yeni imtiyazlar verilmişdir. Bu məcəllə ilə məhbusların saxlanılması şəraiti yaxşılaşdırılmış, onların hüquqları genişləndirilmiş, penitensiar sistemdə dərin islahatların əsası qoyulmuşdur. Həmin qanunun əsas məqsədi məhkumları islah etmək, yeni cinayətlərin qarşısını almış, məhkumların hüquqlarını və qanuni mənafelərini qorumaq, cəzaların icrası və çəkilməsi qaydalarını və şərtlərini tənzimləməkdən ibarətdir. Qanun şəxsin vəkillə senzura olmadan yazışmasına və görüşməsinə, istirahət hüququna, dini etiqad azadlığına təminat verir, həmçinin qohumlarla qısa və uzunmüddətli görüşlərin vaxtının uzadılmasını nəzərdə tutur. IV.a. Məhbuslara münasibətdə Azərbaycan dövləti öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərə hörmətlə yanaşır və onların yerinə yetirilməsi üçün mühüm işlər görür. Belə ki, ilk növbədə Azərbaycanda ölüm cəzasının ləğvi və cəza siyasətinin humanistləşməsi ölkəmizin Avropa ailəsinə qoşulmasını təmin edən mühüm amillərdən biri olmuşdur. Bir çox Avropa dövlətləri ölüm cəzasını ləğv edənə qədər uzun illər bu məsələni araşdırmış və çox zaman da qəti qərar verməkdə çətinlik çəkmişlər. Təsəvvür edin ki, 1950-ci ildə qəbul edilmiş İnsan hüquqlarına dair Avropa Konvensiyasında yaşamaq hüququ maddəsində ölüm cəzasının mövcudluğu qeyd olunmuşdur. Ancaq 1983-cü ildə Avropa Şurası tərəfindən qəbul edilmiş bu konvensiyanın 6 saylı əlavə Protokolunda ölüm cəzası ləğv olunmuşdur. Göründüyü kimi, ölüm cəzasını ləğv etmək üçün Avropa dövlətlərinə uzun illər lazım olmuşdur. Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəldikdən sonra ilk qərarlarından biri ölüm cəzasına moratorium qoyulması oldu. Bundan sonra ölüm cəzasının ləğv olunması yolunda bir neçə siyasi addım atıldı. Prezident Heydər Əliyev ölüm cəzasının ləğvi ilə bağlı qəti qərar verməzdən əvvəl bu məsələ ictimaiyyət tərəfindən müzakirə olundu. Müzakirələrdən sonra ölkə Prezidenti qətiyyətli və humanist bir addım ataraq Şərqdə ilk dəfə ölüm cəzasının ləğv olunması ilə bağlı qərar qəbul etdi. 1995-ci ildə qəbul olunmuş yeni Konstitusiyada ölüm cəzası tam ləğv edilənədək yalnız dövlətə, insan həyatına və sağlamlığına qarşı xüsusilə ağır cinayətlərə görə müstəsna cəza tədbiri kimi göstərildi və artıq daimi cəza növü kimi nəzərdə tutulmadı. Bundan sonra 1996-cı ilin may ayında Azərbaycan Prezidentinin qanunvericilik təşəbbüsünü parlament dəstəklədi və yaşı 65-dən yuxarı kişilərin ölüm cəzasından azad olunması haqda qərar qəbul edildi. Eyni zamanda, ölüm Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|