Azərbaycan və osmanli imperiyasi (XV – XVI əsrləR)
Yüklə 2,84 Kb. Pdf görüntüsü
|
27 əmirlərinin heç biri sağ qalmamış, 5000 süvarisi öldürülmüş, şahzadə Yusif Mirzə həbs edilmişdi. Qətlə yetirilənlərin kəsilmiş başları Ağqoyunluların qələbə rəmzi kimi başqa məmləkətlərə göndərildi. Belə ki, Cahanşahın başı Sultan Əbu Səid Gürgana, Məhəmmədi Mirzə, Rüstəm Təvaçi və divan hakimi Pirsalın başları isə ―o həzrətin sarayına‖ yollanıldı. Məktubun sonunda Uzun Həsən Osmanlı sultanından xahiş edir ki, onu sadiq sansın ki, o da übudiyyət kəmərini belinə bağlayıb ―əbədi dövlətin‖ duaçısı olsun. 46 Göstərmək lazımdır ki, bu qələbədən çox keçmədən Uzun Həsən Cahanşahın oğlu Həsənli Mirzəni də edam etdirmiş və bu münasibətlə də II Sultan Məhəmmədə məktub yazmışdır. Onun yazdığına görə, Həsənli vilayətin ətrak və əkradını ( türk və kürdlərin), təxminən 10 minə yaxın adamı öz tərəfinə çəkib, ölkədə ―fisqufəsada, tuğyan və inada və təxribi-bilada‖ başlamış, lakin Azərbaycan yağınlığında qala bilməyərək, ―təvəkkülət-Əliyullah‖ deyərək, Həmədana tərəf getmişdi. O, orada çoxlu məbəd və məcsid dağıtmış, qədəm qoyduğu hər yeri viran etmişdi. ―Onun qəbahətli işlərini eşidib onu dəf etmək üçün [qoşuna] bir yerə toplanmaq əmrini verdim‖. Qoşunun tərkibindən çoxlu əsgərləri ilə şahzadə Uğurlu Məhəmməd bəy də vardı ki, qoşun onun sərkərdəliyi ilə Həsənəli üzərinə hücum etdi. Həmədan yaxınlığında baş verən döyüşdə Qaraqoyunluların son qüvvəsi məğlub olmuş, Həsənəli və yaxın adamları qətlə yetirilmişdilər. ―İndi bütün Azərbaycan, İraq, Fars və Kirman məmləkətləri bizim hökmümüz altında asudə həyat sürür‖, - yazan Uzun Həsən bildirir ki, oğlum Həmədan fəthindən sonra Şiraz darül-mülkünə getdi, Bağdad hakimi Əmir Məhəmməd Tavaci öldüyünə görə Həsənəlidən sonra oğlum Zeynal bəy onun əvəzinə Bağdada hakim oldu. İraqe- ərəb də bizim hökmümüz altındadır. Aramızdakı məhəbbət və sədaqət ali dərəcədə olduğu üçün müjdənin sizə bildirilməsi vacib görüldü‖. 47 Uzun Həsən özünün növbəti məktubunda Osmanlı sultanının elçisi Əmir bəyin gələrək məktub gətirdiyini bildirir. 48 Həmin məktubda duyulur ki, Uzun Həsən artıq tam hökmlü bir padşah olmuş, qonşu dövlətlərlə diplomatik əlaqələrə başlamışdı. ―Herat hakimi Hüseyn Baykaranı təbrik etmək üçün elçilər və ləyaqətli hədiyyələr göndərdim‖. Sonrakı cümlədə məlum olur ki, Uzun Həsən Xorasan şahı Sultan Hüseyn Baykaradan o qədər də razı qalmamış, ―Şahrux və Teymuri xanədanının üzvlərindən biri olan Yadigar Məhəmməd Mirzəni öz sarayına qəbul edib, onu gələcək Xorasan hökmdarı olmaq üçün ―tərbiyə və təqviyə‖ etməyə başlamış, nəhayət ona böyük qoşun qoşaraq oğlu Sultan Xəlilin və adlı-sanlı əmirləri olan Yusif bəy, Şah Mənsur bəy və Əlican bəyin müşayiəti ilə Xorasana yollamışdılar. Nəticədə, həmin məmləkət alınmış, ―Herat şəhəri Amu çayı və Hindistan sərhədinə qədər‖ Yadigar Məhəmmədə verilmişdir. 49 Sonra Uzun Həsən Osmanlı sultanına bildirir ki, Mazandaran, Təbəristan, Sari, Əstərabad, Qumes, Damğan, Bəstam, Səmnan, Firuzguh və Ələrcanı oğlum Məhəmməd bahadıra verdim və sərhəddə ―30 min kişi‖ni mühafizə üçün saxladım. 28 Oğlum Zeynal bəyə isə Kirman və Sərcanı – Ümman bəhrinin sahillərinə qədər olan ərazini, Sultaniyyəni və başqa yerləri verdim. 50 Məktubda yazıldığına görə, Zeynal bəy Xorasana yaxınlaşıb oranı zəbt etmiş, Uzun Həsən isə ―20 min kişini‖ həmin ölkə sərhədini qorumaq üçün oranı saxlamış, Sultan Əbu Səid Mirzənin ―basqınından‖ qaçıb Qarabağda Ağqoyunlu sarayına gələn Sistanın şahı Nimruz ölkəsinə göndərilərək, orada vali və hakim olmuş, böyük əmir Ömər bəy və bir neçə tümən və qoşun əmirləri Fars məmləkətini zəbt etmək üçün Şiraza göndərilmişdi. Uzun Həsən sultana bildiri ki, Şahrux və Cahanşah Luristanı ələ keçirmək məqsədilə bir neçə dəfə mühasirə tədbirinə əl atmışdılarsa da, bu onlara müyəssər olmamışdı. ―Amma biz oranı fəth etdik Allaha şükür ki, ətraf yerlərdən bizə heç bir təhlükə və nigaranlıq qalmamışdır. Qışda Azərbaycanda qışlayırıq, baharda isə həmin ölkələrə gedirik‖. 51 Ümumiyyətlə, Uzun Həsənin bu məktubu doğrudan da olduqca qürurlu tərzdə yazılmış və onun son vaxtlarda əldə etdiyi qələbələr böyük təntənə ilə nəzərə çatdırılmışdır. Adətən, başqa məktublarında Osmanlı sultanının adından əvvəl 5-10 sətir təşbehli ifadələr işlədən Uzun Həsən bu naməsində cəmi bircə sətir təşbeh işlədərək II Sultan Məhəmmədə xəbər verir: ―Salamdan sonra məlum olsun ki, bizə hər dəm təzə-təzə qələbələr və hər ləhzə əndazəyə sığmayan fürsətlər üz verməkdədir. Allah-taalanın inayəti sayəsində heç bir cəhətdən nigarançılığımız qalmadı. Qoy dövlət[imizin] dostları şad, xilafət[imizin] düşmənləri qəhr olsun. Vəzifənizdir ki, bu müjdələri eşidib dövlətxahlıq və yaxşı münasibətlərə cəhl edəsiniz‖. 52 Uzun Həsən güman etmirdi ki, Osmanlı sultanına özünün neçə-neçə fəthini xəbər verməklə onu özünə qarşı qaldıra bilər. O, sonrakı məktublarında özünün fəthlərini nəinki bildirməməyə çalışmış, əksinə, sultana daha yeni qələbələri haqqında növbəti məlumatlarını vermişdir. Uzun Həsən sultana böyük qürur hissi ilə yazırdı: ―Azərbaycan və İraq məmləkətlərini ələ keçirdikdən sonra yürüş yüyənini Fars istiqamətinə yönəltdim. Orada olan düşmənlərin və müxaliflərin surətinə ümidsizlik tozu çökdü. Pərən-pərən oldular. Fərzəndlərimiz və böyük əmirlərimiz onların arxasınca hücum etdilər. Ümid edirik ki, onlar tezliklə qalib gələcəklər. Hal-hazırda bütün Xuzistan və Fars məmləkətləri xənnaslara (şeytanlara - Ş. F.) tabe olmaqdan bezmişlər. Şiraz darül-mülkü səltənətin paytaxtı oldu. Böyük padşah Sultan Hüseyn Baykara tərəfindən bizə elçi [heyəti] gəldi. Onlar layiqli töhfələr gətirərək, sikkə və xütbəni bizim hümayun adımızla bəzədilər və bizə öz itaət və sədaqətlərini ərz etdilər‖. 53 Uzun Həsənin son məktubunda əks olunmuş fəth xəbərləri II Sultan Məhəmməd Fatehin böyük qəzəbinə səbəb oldu. O, dərhal cavab məktubu hazırlayaraq onu Ağqoyunlu sarayına göndərdi. Qeyd olunmalıdır ki, bu iki hökmdar arasında gedən yazışma adətən fars dilində gedirdi. II Məhəmməd Ağqoyunlu padşahının bu məktubunu aldıqdan sonra nəinki ona yazdığı məktubun Yüklə 2,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|