Azərbayçan xalq cumhuriYYƏTİNİN 80 İLLİYİNİN
Yüklə 6,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səslər
378
Qaybalı kəndi büsbütün sarsıldı. Orada iki yüz adam tələf olmuşdur. Zaqafqaziyanın halı bu saat eylədir ki, doğrudan da 200 adam nəzərə bir şey gəlmir. Lakin Şuşada Qaybalı kəndinin paqromı bir cinayətdir, bir dəlilikdir. Deyilə bilər [868 - 869] ki, Xosrov bəy iyi, ya fəna adamdır. Mən onu tanıyıram. Lakin heç bir kimsə ona xain deyə bilməz. Çünki şübhəsiz ki, bir xəyanətlik yoxdur. Poqrom barəsində general-qubernatorun heç bir suifikri və sui-qəsdi olmamışdır. Sonra dokladların birisində yeni tənzim olunmuş Azərbaycan əsgərlərini müttəhim etmək istəyirlər. Mən deyirəm, hər yerin əsgərləri arasında o cümlədən də Azərbaycan əsgərləri içərisində ola bilər fəna adamlar tapılsın. Bu bir təəccüblü şey deyildir. Özünüz görürsünüz ki, mənim məziyyətimdə bulunan iki nəfər əsgəri cinayət yapdıqları üçün boğazından asdılar. Ola bilir, onlar bütün mövcudiyyətimizi müdafiə edirlər. Lakin cinayətə görə onları da asdılar. Söyləmək ki, Qarabağ əsgərləri nizamı pozub, cinayət yapmışlar, bu mümkün deyildir, yalandır.
Hər kəs orada həyatının təmin olduğunu görürdü. Şuşada əsgərlərimiz asayişi təmin və təcdid etməyə çalışmışlardır. Mən böylə əsgərlər ilə başqa şey deyil yalnız iftixar edərəm. (Alqış). Deyirlər, nə üçün əsgərlər vüquatın qarşısını almadılar və Qaybalı kəndinin mühafizə etmədilər? Möhtərəm əfəndilər! Əvvala vüqatın necə olduğunu bilmirlər. Cəmaət bir-birini yemək istəyir. Şuşa od içində yanır. Əgər bütün Qarabağ alovlansa idi iş qayət fəna olardı. Orada öylə bir qüvvət olmalıdır ki, bu təhlükənin qarşısını alsın. Əlbəttə öz qüvvələrimizi parçalayıb kəndlərə paylaya bilməzdik. Əgər getmək istəsəydi belə məlum deyil ki, o kənd dostumdur, ya düşmənimdir. Bilmirik ki, o kənd əsgərlərin arxasından tüfəng atacaq ya atmayacaqdır. O əsgi əsgərlərimiz orada edibdir, ora gələn adamları mühafizə edib, müdafiə etmişlər, yedirib-içirmişlər. (Alqışlar). Biz bilirik ki, başqa əsgərlər böylə hörmətkaranə hərəkətdə bulunmazlar. O səbəbə əsgərlərimiz ilə iftixar edərəm. (Alqışlar). Az bir zamanda yetişmiş əsgərlərimiz isbat olundu ki, dissiplina (nizam) saxlayırlar. Bir söz demək olar ki, əsgərlərdə və Sultanovda günah yoxdur. Hər-halda bir kənd məhv olmuşdur. Şəfi bəy Rüstəmbəyov öz nitqində dedi ki, Şuşada vüquat olmuşdur. Qaybalı kəndinin vüqui görünsə də filhəqiqə Bakı əhvalatındandır. [869 - 870]
Şamaxı, Şəki, İrəvan, Zəngəzur və Naxçıvan daha ufaq işədə, amma məəttəəssüf olmasilə bərabər çox böyük rəzalətdir və Asiya müsəlmanlarını ləkələyən vüquatdır. Üç dörd yüz arvad uşaq məhv edilmişdir. Keçmiş zamanlarda qonşular arasında böylə vüquat olmamış. Qədimdə arvad-uşağa əl vuran olmazdı. Şimdi kəndilərini kişi hesab edənlər silahsız və pənahsız arvad və uşaqları məhv edirlər. O səbəbə istinadən bu kimi cinayətlərin önünü almaq lazımdır. Ən böyük günah nədir? O günah ya Ermənistanda, ya Azərbaycanda kimsə canilərin əleyhinə qalxıb onları tənbeh etməmişdir. Əfəndilər! Demək olmaz ki, İrəvanda və Ermənistandaki müsəlmanlar köylərində Qaybalı kəndindən əskik işlər və faciələr olur. Bunlar həpsi bir-birinə əvəz yapmaq deməkdir. Məncə caniləri mütləq tənbeh etmək lazımdır. Bu işləri, ədliyyə nazirinə təmamilə təftiş, ləyaqilə təhqiq etməsi və canilərin cəzaya çatdırılması əmr olmuşdur və komissiya seçilmişdir. Başqa yollar da vardır ki, hökumət təvəssül etmişdir, onları da unutmamışdır. Bu yollardan birisi Qarabağ əhalisi nümayəndələri ilə bilavasitə bir çox məsələləri həll etmək təşəbbüsüdür. Buna iqtam edilmişdir. 6-cı erməni syezdi çağırılmışdır. Oradan nümayəndələr gəlib hökumət ilə müzakirədədirlər. Orada bir o qədər şey qalmamışdır. İşlər sülh ilə həll olur. Arada sizin istiqlaliyyətinizi Qarabağ ermənilərinin hamı olmasa da 4-dən üç hissəsi sülh konfransına qədər etiraf edib kəndilərini Azərbaycanda olduqlarını hiss və dərk edərək özlərini Azərbaycan təbəəsi elan etməklə qərar verirlər. Bundan əlavə başqa yerlər də daha vardır. Azərbaycanda da, Ermənistanda da bir çox cinayətlər vaqe olmuşdur. Bunları gözlə görmək və təhqiq etmək üçün millətlər nümayəndələrindən ibarət bir komisyon təşkil etmək mümkündür. Və hökumət də böylə bitərəf bir komisyonun təşkilinə qərar verib, erməni hökumətinə təklif etmişdir ki, 2 əza bizim parlamandan, 2 əza erməni parlamanında, 2 nəfər bitərəf adamlardan, məsələ: ingilis və ya İtaliya nümayəndələrindən bir heyət gedib həmi Qarabağ hadisatını, həm də Ermənistanda vüqu bulmuş və bulmaqda olan hadisatı öyrənsinlər. Azərbaycanda yaşayan ermənilərin və Ermənistanda yaşayan müsəlmanların halını təftiş etsinlər. Azarı təyin etsinlər ki, davası tapılsın. Çünki azar tapılarsa, davası tez tapılar. Ona görə mən təvəqqe [870 - 871] edərdim ki, tezliklə iki nəfər nümayəndənizi intixab edəsiniz. Ermənistan da razı olmuşdur. Komissiya gedər təftiş edər. İştə hökumətin tədbiri və fikri. Ola bilər ki, bu tədbirləri tənqid edənlər olsun və arzu edənlər də olsun. Amma bir şeyi ərz edərdim. Talan harada olunsa-olsun hökumətin əleyhində olacaq. Və poqrom qayıranlara ciddi cəza verməyə tərəf-dardır. Əkər hökumət bunu yapa bilməzsə bir dəqiqə iş başında qala da bilməz. (Alqış). Bundan sonra iki təklif varid olub: 1 - Erməni fraksiyonları təklifi: Azərbaycan parlamanı parlaman üzvlərindən mütəşəkkil heyətin məruzəsini və rəisi hökumətin Qarabağda iyul ayının əvvəlində vüqu bulmuş hadisələr xüsusunda bəyanatını dinləyərək arzu edir ki, hökumət tərəfindən məzkur hadisat münasibətilə general qubernator məmuriyyətindən kənar olmaq şərtlə istintaq təyin edilərək müqəssirlər kim olursa-olsun mənsəb və məmuriyyətinə baxmayaraq təqti məhkəməyə alınsın. Yüklə 6,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|