Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
139 Hind-Avopa dillərindən fərqli olaraq, türk dillərində üzümçülük və şərabçılıqla bağlı onlarla təmiz türk mənşəli kəlmə bulunmaqdadır.Əgər dilimizdə- ki heyvandaelıq ,əkinçilk,toxuculuq,dulusçuluqla bağlı bir çox terminlər Neolit və Eneolit dövrlərinin yadigarıdırsa, üzümçülük və şərabçılıqla bağlı bəzi terminlər də, şübhəsiz ki Tunc dövrünün məhsuludur." 7 Ekranda Cənubi Azərbaycanın Cığamış məskənindən tapılan,üzərində musi- qiçilər qrupu və xanəndə əks olunana daş görüntülənir. Diktor mətni: " Azərbaycanın cənubu bu gün İranın tərkibində olduğundan tədqiqatçılar bu ərazidə yaranan qədim mədəniyyəti və dövlətləri çox vaxt İran mədəniyyəti və İran dövlətləri kimi qələmə verirlər.Bununla belə, bir çox hallarda həmin zəngin mədəniyyətin və ənənələrin Azərbaycan ərazisində formalaşdığını və ya onun mərkəzinin Azərbaycan olduğunu söyləməyi də unutmurlar.Bu baxımdan məşhur ingilis şərqşünası Vilsonun söylədikləri də istisna deyil." Ekranda yazılır: "Son arxeoloji tədqiqatlar sübut etmişdir ki, İranın incəsənəti Misir və Babilin incəsənətindən daha qədimdir.Şuş, Təxti-Cəmşid və Damğandan tapılmış maddi mədəniyyət abidələri göstərir ki, İran incəsənətinin 6 minillik tarixi vardır...İndi isə gəlin baxaq,bundan daha qədim mədəniyyət məlumdurmu?...Əldə olan məlumat və əlamətlər bu mədəniyyətin mərkəzinin Azərbaycan ərazisi olduğunu göstərir." K.Vilson" Diktor ekranda yazılanları sözbəsöz təkrara edir. Ekranda Tunc dövrünə aid maddi mədəniyyət nümunələri görüntülənir. Diktor mətni: " Şübhəsiz ki, ingilis alimi 6 min illik mədəniyyət dedikdə, İlk Tunc dövrü mədəniyyətini nəzərdə tutur və bu mədəniyyəti Azərbaycanla bağlayır. Bu fikrə başqa bir ingilis alimi də şərik çıxmışdır. Söhbət Poupdan gedir.Bu alimin fikrincə, Tunc dövrü mədəniyyətinin döğuşu Azərbaycan ərazisi ilə bağlı olmuşdur." Ekrandakı görüntüləri Qobustanın Mezolit dövrünə aid təsvirləri əvəz edir. Diktor sözünə davam edərək deyir: "Lakin Azərbaycan incəsənət və mədəniyyətinin yaşını 6 min il kimi göstərmək,bu mədəniyyətin yaşını çox-çox azaltmaqdır.Çünki bu halda ölkəmizin 140 ərazisində təqribən 14 min il öncə yaranmış olan və 4 min il davam edən Mezolit dövrü mədəniyyəti, 10 min il öncə yaranaraq 2 min il davam edən Neolit və 8 min il öncə yaranaraq 2 min il sürən Eneolit mədəniyyətləri nəzərə alınmır." Ekranda yenidən Tunc dövrünə aid maddi mədəniyyət nümunələi görüntülə- nir. Diktor mətni: "Bununla belə, bəşər tarixində Tunc dövrünün də özünəməxsus yeri olduğu, və bu dövrə aid edilən mədəniyyətin formalaşmasında Azərbaycanın özünəməxsus müstəsana rolu olduğu da danılması mümkün olmayan faktdır." Ekranda tarixçi alim S.Aşurov peyda olur.Ekranın alt tərəfində onun adı,soy adı və elmi dərəcəsi yazılır.O deyir: "Şimali Qafqazdan Suriya və Fələstinə qədər geniş bir ərazini əhatə edən Kür-Araz mədəniyyətinin uzun illərdən bəri tədqiq edilməsinə baxmayaraq, hələ də həllini tapmamış bir çox məsələ qalmaqdadır.ən əsas problem isə bu mədəniyyətin yaranma tarixi və yeri ilə bağlıdır. İessen Cənubi Azərbaycandakı Göytəpə və Türkiyənin Ərzurum şəhəri ya- xınlığındakı abidələrə istinadən sözügedən mədəniyyətin yaranmasını eradan əvvəl 28-21-ci əsrlərə aid etmişdi.Kuşnaryova və Çubinişvili eradan əvvəl 3-2-ci minillikləri, İsmayılov isə e.ə.3200-2300-cü illər tarixini göstərmişlər.Kuşnaryova və Kvataridzenin sözlərinə görə, sözügedən mədəniyyətin kökləri e.ə. 4- cü minilliyə qədər uzanmaqdadır. Son illər Naxçıvan ərazisindəki Maxta 1, Ovçular təpəsi və Daşarx abidələrində apardığımız arxeoloji tədqiqatların nəticələri,eləcə də Cənubi Azərbaycanın Culfa şəhəri yaxınlığında yerləşən Gərgər-Ələmdar ərazisindən üzə çıxarılan maddi mədəniyyət nümunələri Kür-Araz mədəniyyətinin yayılma arealı və yaranma tarixi barədə məsələyə bir qədər aydınlıq gətirmişdir.Bu ərazidə diqqəti ən çox çəkən sözügedən mədəniyyətə aid mədəni təbəqənin qalınlığıdır.Məsələn,Kültəpə 1-də bu təbəqənin qalınlığı 9,5 metr,Kültəpə 2-də 10 metr,Aşağı Daşarxda 7 metr,Maxta 1-də 4,6 metr,Kərəzdə 9 metr,Yanıqtəpədə 8 metr,Göytəpədə 6 metr,Gərgər-Əlamdarda isə 7 metrdir. Kültəpə 1-in 8,5 metr dərinliyində yerləşən LE-163 mədəni təbəqəsindən götürülən nümunələrin radio-karbon üsulu ilə təhlili bu təbəqənin aşağı-yuxarı 224 il fərqlə, eradan əvvəl 3714 -cü ildə formalaşdığını göstərmişdir.Şərur rayonu ərazisindəki Ovçular təpəsindən əldə edilən analoji materialın təhlili Eneolit və ilk Tunc dövrləri arasındakı əlaqəni izləməyə imkan verir.Bu materiallardan çıxış edərək,Naxçıvan ərazisində Kür-Araz mədəniyyətinin eradan əvvəl 5-ci minilliyin sonlarında formalaşdığını ehtimal etməyə əsas verir." Ekranda S.Aşurovu arxeolq-alim Rəşid Göyüşov əvəz edir.Ekranın alt tərəfində onun adı,soy adı və elmi dərəcəsi yazılır.O deyir: Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|