Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
133 Ekranda İçəri şəhərin balbal, at və qoç heykəllərinin bir arada olduğu "bazar meydanı" müxtəlif istiqamətlərdən görünür. Diktor mətni: "Qəbirlərin üstünə at və qoç heykəllərinin qoyulması orta Tunc dövründə Azərbaycan əhalisinin dünyagörüşündə baş vermiş dəyişikliklərlə, bu isə öz növbə- sində məişət və təsərrüfatda baş vermiş yeniliklərlə bağlı olmuşdur." Ekranda Soltan Hacıbəyovun "Karvan" simfonik suitasının sədaları altında hərəkət edən dəvə karvanı görünür və onun fonunda yazılır: "DÖRDÜNCÜ SERİYANIN SONU" 5-ci seriya Yarıya qədər doğmuş günəşin fonunda hərəkət edən dəvə karvanının silu- eti. Bu kadrların fonunda filmin adı və ardınca da yaradacı heyət və şirkət barədə məlumat verən titrlər göünür.Bütün bunlar Soltan Hacıbəyovun “Karvan” simfonik suitasının müşayiəti ilə cərəyan edir. Bütöv Azərbaycanın xəritəsi.Kadr arxasından diktorun səsi: “Azərbaycanın maddi və mənəvi mədəniyyəti,incəsənəti,ədəbiyyatı xalqı- mızın tarixi qədər qədim və zəngindir.Yaxın və Orta Şərqin qədim tarixinin bütün istiqamətlərdə öyrənilməsi və tədqiqi nəticəsində əldə edilən bilgilər ölkəmizin is- tər cənubunun,istərsə də şimalının ən qədim sivilizasiyaların təşəkkül tapıb inkişaf etdiyi ərazilərdən olduğunu göstərməkdədir.Arxeoloji qazıntılar nəticəsində ən qə- dim zamanlardan günümüzə qədər Arazın hər iki tərəfində eyni mədəniyyətə sahib olan,eyni dildə danışan,eyni inancları paylaşan vahid bir etnosun yaşadığını birmə-nalı şəkildə sübut edən çox sayda əvəzsiz maddi mədəniyyət nümunəsi tapılmış-dır.” Ekrandakı xəritə öncə müxtəlif təbiət mənzərələri,daha sonra isə Qobustan və Gəmiqayanın qayaüstü təsvirlərindən seçmələrlə əvəz olunur.Təsvirlər növbə ilə ekranda canlanır.Buna paralel olaraq diktor mətni davam edir: “Əlverişli təbii-coğrafi şəraiti olan Azərbaycan ərazisi dönyada insanın for-malaşdığı ilk məskənlərdəndir.Arası kəsilmədən yaşayış məskəni olmuş bu torpaq bəşər tarixinin müxtəlif mərhələlərini özündə əks etdirən zəngin abidələr ölkəsidir. Söhbət ən azı 2 milyon illik bir tarixdən getsə də,onun yalnız son 5 min ili yazılı mənbələrdə bu və ya digər dərəcədə əks olunmuşdur.Ondan öncəki tariximi- 134 zin mənzərəsini isə arxeoloji abidələr və kökü minilliklərin dərinlikləinə qədər uza- nan zəngin folklor nümunələri əks etdirir.” Ekranda arxüoloq alim Rəşid Göyüşov görünür.Alt tərəfdə onun adı, soy adı və elmi dərəcəsi yazılır.O deyir: "Artıq ilk Tunc dövründə dağətəyi və düzənliklər əkinçi tayfalar,dağ və yaylaqlar isə maldar tayfalar tərəfindən məskunlaşdırılmışdı. Orta Tunc dövründən etibarən isə yarımköçəri maldarlıq formalaşır.İsti yay aylarında dağlara köçən tayfalar,dağların əlverişli yerlərində daimi düşərgə üçün məskənlər salırlar. Beləliklə, orta Tunc dövründə dağlıq yerlərdə yaşayış məskənlərinin salınması geniş vüsət almağa başlayır. Əkinçiliklə məşğul olan tayfalar isə yenə əvvəlki kimi dağ ətəyi vədüzən zonalarda oturaq həyat keçirməkdə davam edirdilər.Bu tayfalar arasında əkinçilik daha da təkmilləşir,süni suvarma şəbəkəsi genişlənirdi. İqtisadi irəliləyiş ictimai münasibətlərdə dəyişikliklər yaradır,ixtisaslaşmış təsərrüfat sahələri ayrı-ayrı tayfaların arasında böyük mal-qara sürülərinin və ya ərzaq ehtiyatlarının toplanmasına ,tayfaların ziddiyyətlərin və toqquşmaların meydana gəlməsinə səbəb olurdu.Bu isə öz növbəsində yeni-yeni silah növlərinin və müdafiə qurğularının ortara çıxmasını təşviq edirdi.Beləcə yaşayış yerlərinin əksəriyyətində müdafiə divarları ucaldılırdı." Ekranda qədim qala divarları görüntülənir. Diktor mətni: "Azərbaycanda artıq son Eneolit və ilk Tunc dövründən müşahidə edilən şəhərləşmə prosesi orta Tunc dövründə daha da genişlənir.Bu dövdən etibarən isə Azərbaycanda yarımköçəri,yəni elat və ya tərəkəmə mədəniyyəti də formalaşmağa başlayır.Bu vaxta qədər bütünlüklə oturaq həyat tərzi keçirən türk tayfaları içərisində köçərilik ortaya çıxır.Bu isə o deməkdir ki, türk əkincilik,sənətkarlıq və şəhər mədəniyyəti türk tərəkəmə və köçəri mədəniyyətindən daha və çox-çox qədimdir." Ekranda yenidən Rəşid Göyüşov peyda olur və deyir: "Orta Tunc dövrünə aid ən yaxşı öyrənilmiş abidələr Naxçıvan ərazisindəki 1-ci və 2-ci Kültəpə,Şortəpə,Oğlanqala,Ağdam rayonu ərazisindəki Üzərliktəpə abidəsidir.Bununla belə,bu dövrə aid mədəni təbəqələr Füzuli rayonu ərazisindəki Qaraköməktəpə,Günəştəpə,Xantəpə,Uzuntəpə,Şomutəpə,Cənub-Şərqi Azərbaycan- da Mişarçay,Cəfərxanlı,Əliköməktəpə,Qobustanda Böyükdaş abidələrində qeydə alınmışdır. Orta Tunc dövrü 1-ci Kültəpənin 3-cü layında təmsil edilmişdir.burada çiy kərpicdən hörülmüş dördkünc formalı evlərə məxsus divar qalıqları, monoxrom və polixrom gil qablar,daş alətlər və yalnız 1 ədəd tunc əşya tapılmışdır. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|