Azərbaycanda siyasi partiyalar: seçKİDƏN seçKİYƏ
PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
Yüklə 3,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 39 Müstəqillik dövründə Azərbaycanda beş prezident, üç parlament və üç bələdiyyə seçkiləri keçirilmişdir. Azərbaycan bu gün növbəti - 4-cü elektoral mərhələ ərəfəsindədir. Artıq arxada qalan elektoral proseslər gedişində ölkəmizdə siyasi partiyaların fəaliyyət dinamikası necə olmuşdur? Onların inkişafı, yoxsa tənəzzülü baş ver- mişdir? Reallıq belədir ki, dünyanın heç bir yerində ideal, qüsursuz seçkilərin keçirilməsinə hələlik rast gəlinməmişdir. ABŞ-ın eks-senatoru, Kreyn Qrupunun prezidenti Deniel Kreyn demokratik seçki modelinin xüsusiyyətlərini təhlil edərkən yazır: “Demokratiya həmişə inkişafdadır və bəzən seçkilərin nəticələri çox məyusedici ola bilir. Bunun ən yax- 4. SİYASİ PARTİYALARIN ÖTƏN İLLƏRİN SEÇKİ PROSESLƏRİNDƏ İŞTİRAKI AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 40 şı nümunəsi İkinci Dünya müharibəsində ölkəsini qələbəyə apardıqdan sonra 1945-ci ildə ikinci seçilmə zamanı tez və təəccüblü şəkildə məğlub olmuş Uinston Çerçilldir. Çerçill seçkidəki məğlubiyyətin şokundan sonra 1947-ci il noyabr ayında İcmalar Palatasındakı çıxışında bir qədər özündən çıxaraq demişdi: “Heç kəs demokratiyanın mükəmməl və müdrik olduğunu iddia etmir. Həqiqətən də, demokrati- yanın zaman-zaman istifadə olunmuş idarə formaları is- tisna olmaqla ən pis idarə forması olduğu deyilmişdir.” (Azərbaycanda 2010-cu il parlament seçkiləri: daha demok- ratik, daha şəffaf. Beynəlxalq Konfransın materialları, 16 Ap- rel 2010, Bakı – 2010) Yəni ideal demokratik seçkilər hər bir ölkənin daim hədəf tutduğu, yaxınlaşmaq istədiyi bir meyardır. Bu prosesdə ar- zuolunmaz hallar hər yerdə, həmişə olur. Əsas məsələ bu halların istisnasına yönəlmiş məramın olmasıdır. Azərbaycanda ötən illər ərzində keçirilən parlament və prezident seçkilərində siyasi partiyaların iştirak dinamika- sına nəzər salaq. (Qeyd edək ki, bu bölmədə siyasi par- tiyaların 1995–2008-ci illərdə parlament və prezident seçkilərində fəaliyyətinin təhlili Mərkəzi Seçki Komissiyası (MSK) tərəfindən təqdim edilən “Azərbaycan Respublika- sında 1995–2008-ci illərdə keçirilmiş parlament və prezi- dent seçkilərində siyasi partiyaların iştirakı barədə” adlı rəsmi statistik məlumatlara əsaslanır). Dövlətin əsaslarının gücləndirilməsi, sabit vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı üçün azad və ədalətli keçirilən seçkilər vacib siyasi-hüquqi mexanizmlərdəndir. 1995-ci il noyab- rın 12-də ümumxalq səsverməsi (referendum) yolu ilə qəbul edilmiş Azərbaycanın ilk demokratik Kon-stitusiyası əsasında hazırlanan seçki qanunları hüquq qanunverici- AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 41 liyinin ən çox işlənilmiş sahələrindən birinə çevrilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 1997-ci il dekab- rın 30-da “Referendum haqqında”, 1998-ci il iyunun 9-da “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seçkiləri haqqın- da”, 1999-cu il mayın 15-də “Azərbaycan Respublikası- nın Mərkəzi Seçki Komissiyası haqqında”, həmin il iyulun 2-də “Bələdiyyə seçkilərinin qaydaları haqqında”, 2000-ci il iyulun 5-də “Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilər haqqında” (1995-ci il avqustun 12-də qəbul edil- miş “Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilər haqqında” Qanunun qüvvəsini itirmiş hesab edilməklə) Azərbaycan Respublikasının qanunlarını qəbul etmişdi. 2002-ci il may ayının 27-də Milli Məclis “Azərbaycan Res- publikası Seçki Məcəlləsinin təsdiq edilməsi haqqında” yeni qanun qəbul etdi. Azərbaycan dövlətinin müstəqillik illərinin ilk demokra- tik Konstitusiyası əsasında qəbul edilmiş seçki qanunlarına uyğun olaraq 1995–2008-ci illərdə üç dəfə (1995, 2000 və 2005) ölkə parlamentinə deputat seçkiləri və üç dəfə (1998, 2003 və 2008) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seçkiləri keçirilmişdir. I. Birinci çağırış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilər | 12 noyabr 1995-ci il 1995-ci il iyunun 13-də Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi ölkənin ali qanunvericilik orqanına seçkilərin keçirilməsi haqqında qərar qəbul etdi. İyunun 14-də isə “Azərbaycan Respublikasının ali qanunvericilik orqanına seçkilərin keçirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Fərman imzalandı. Milli Məclisə seçkilər 1995-ci il noyabrın 12-nə təyin olundu. Həmin gün ümumi seçki, noyabrın 26-da AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 42 təkrar səsvermə, 1996-cı il fevralın 4-də təkrar seçkilər, fev- ralın 18-də isə təkrar səsvermə keçirildi. Seçkilər birpalatalı parlamentə majoritar və proporsional seçki sistemləri üzrə keçirilirdi. Majoritar seçki sistemi ilə 100, proporsional seçki sistemi üzrə isə 25 deputat seçilməli idi. Məntəqə seçki komissiyalarının üzvlərinin 13.851 nəfəri, yaxud 30 faizi siyasi partiyaların, 9.234 nəfəri və ya 20 faizi deputatlığa müstəqil namizədlərin nümayəndələri idi. Respublikanın Milli Məclisi deputatlığına namizədlərin irəli sürülməsi prosesində birmandatlı seçki dairələri üzrə 1.094 nəfər namizəd göstərilmişdi. Mərkəzi Seçki Komis- siyası daxil olmuş ərizə və şikayətlərin araşdırılmasının nəticələrinə görə, 175 vətəndaşı deputatlığa namizəd kimi qeydə almaqdan imtina etmək barədə 66 dairə seçki ko- missiyasının qərarlarını qüvvədə saxlamış, 98 nəfərin isə namizədlər siyahısına salınmasına dair həmin komissiyala- rın qərarlarını ləğv etmişdi. Toplanmış seçici imzalarının həqiqiliyini yoxlamaq üçün Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilər üzrə Mərkəzi Seçki Komissiyasında xüsusi ekspertlər qrupu işləyirdi. Seçici imzaları yoxlanıldıqdan sonra namizədlər siyahısına birmandatlı seçki dairələri üzrə 392 nəfərin, va- hid çoxmandatlı seçki dairəsi üzrə isə 8 siyasi partiyanın nümayəndələrinin adları daxil edildi. Seçkilər ərəfəsində birmandatlı seçki dairələri üzrə 11 nəfər namizədliyini geri götürmüşdü. Nəticədə, seçki bülletenlərində 99 seçki dairəsi üzrə deputatlığa 378 namizədin adı vardı. Respublikada qeydə alınmış 32 siyasi partiyadan 18-i seçkilərdə iştirak etmək niyyətində olduğunu bildirmişdi. Lakin onlardan yalnız 12-si namizədlər göstərilməsinə dair Yüklə 3,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|