Azərbaycanin göRKƏMLĠ adamlari
Yüklə 2,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
111 Məmməd Əmin Rəsulzadəni və milli hökumət nazirlərini bərk acıqlandırırdı. Baş nazir Fətəli xan Xoyski bu bəyanata mənfi cavab verib Çiçerinin üstünə göndərmişdi. Denikin ordusu məğlub olurdu. Amma təhlükə sovuşmurdu. İndi Denikindən də təhlükəli bir qüvvət olan bolşeviklər hərəkətə gəlmişdilər. Məmməd Əmin Rəsulzadə yaranan vəziyyət haqqında belə düşünürdü: «Denikin ordusunun bu surətdə inhilalı və Qafqaziya cümhuriyyətlərinə ilticası nəticəsində şübhəsiz ki, Azərbaycan ən müdhiş bir təhlükəyi adladıyordu. Fəqət, eyni zamanda da atəşdən çıxıb alova düşüyordu. Denikinin yerinə indi Lenin qüvvəti qaim olmuşdu. Bu da bir rus qüvvəti idi». Məmməd Əmin Rəsulzadə Leninin niyyətini yaxşı başa düşürdü. Hələ «Şaumyan hökuməti» dövründən Leninin Bakı neftinə vurğunluğunu bilirdi. Lenin Rusiyanın Bakı nefti olmadan yaşaya bilməyəcəyi qənaətində idi. Ona görə də qurduğu hökuməti yaşatmağın ilkin çıxış yolunu Bakının neftində görürdü. Sözü ilə işi heç zaman uyğun gəlməyən Lenin Azərbaycanı ələ keçirmək, Bakı neftinə sahib olmaqdan ötrü müxtəlif hiyləgərliklər edirdi. Dostu Şaumyandan əli çıxan Lenin indi bir qrup Azərbaycanlıya vəd edirdi ki, Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunmasından ötrü guya Rusiya narahatdır. Ona görə də Çiçerinin adı ilə göndərdiyi bəyanatlarda Lenin Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunmasından danışır. Amma Məmməd Əmin Rəsulzadə Leninin bu niyyətini yaxşı başa düşürdü. Bilirdi ki, Lenin yalnız Bakı neftini ələ keçirmək istəyir. Bir ağrı. Sonradan üzə çıxan faktlar Məmməd Əmin Rəsulzadənin haqlı olduğunu sübut etdi. Məlum oldu ki, Lenini Bakının nefti narahat edirmiş və hansı vasitə ilə olursa-olsun bu zəngin sərvəti ələ keçirməyə çalışırmış. Faktlara müraciət edək. 1920-ci il martın 17-də Lenin Orconikidzeyə bir teleqram göndərir: «Bakını ələ keçirmək bizə olduqca vacibdir». Lenin hələlik neft sözünü işlətmir. Çünki fikirləşir ki, birdən azərbaycanlı bolşeviklər də duyuq düşərlər. O yalnız bir şeydən danışır: guya Bakını almaqda məqsədi orda hakimiyyəti fəhlə və kəndlilərə verməkdir. Məmməd Əmin Rəsulzadə onun niyyətini başa düşür, amma «sosializm» toruna düşən bəzi şəxslər isə yox. Bakının işğalından, XI ordunun şəhərə girməyindən və artıq təhlükənin sovuşduğundan rahatlanan Lenin uca bir səslə çirkin məqsədini etiraf edib həqiqəti deyəcəkdi. Özü də elə ucadan deyəcəkdi ki, hamı eşidəcəkdi o səsi. Lenin aprelin 29-da, Bakı neftinin ələ keçirilməsindən cəmi bir gün sonra bu sözləri deyəcəkdi: 112 «Dünən Bakıdan məlumat almışıq. Məlumatda göstərilir ki, Sovet Rusiyasının vəziyyəti yaxşılığa doğru gedir. Məlumdur ki, sənayemiz yanacaqsız qalıb. Budur, indi xəbər göndərilib ki, Bakı proletariatı Azərbaycan hökumətini devirərək, hakimiyyəti ələ keçirib. Bu o deməkdir ki, biz indi elə bir iqtisadi baza ələ keçirmişik ki, o bizim bütün sənayemizi dirildəcək». Vəziyyət getdikcə gərginləşirdi. Məmməd Əmin Rəsulzadə Azərbaycan hökumətinin indi Denikindən də təhlükəli bir qüvvə ilə üz-üzə dayandığını başa düşürdü. Yalançı şüarla silahlanmış Lenin hökuməti Azərbaycanda gizli oyunlar təşkil edirdi. Lenin bu gizli oyunlarını yalnız beyni korşalmış azərbaycanlı bolşeviklərlə deyil, eyni zamanda ona həmişə boyun əyib qulluq göstərmiş ermənilərlə də həyata keçirirdi. Bu xalq həmişə azərbaycanlılara xəyanət etməyə hazır idi. Bu xalqın Şaumyanları ölmüşdüsə də, ondan betər xainləri—Mikoyanları, Mirzoyanları var idi və yaşayırdılar. Ermənilər Rusiya bolşeviklərinin göstərişi ilə bu xəyanətə Azərbaycan xalqı üçün ən əziz bir gündə—Novruz bayramı günündə başladılar. Həmin günü adamlar Azad Azərbaycanda Novruz bayramını ürək açıqlığı ilə qeyd edirdilər. Belə bir vaxtda ermənilər yurdumuzu talana başlamışdılar. Hadisəyə Məmməd Əmin Rəsulzadə belə ağrıyırdı: «Bayram gecəsi—Novruz bayramı Şişə şəhərinin yaxınlığında vaqe «Xankəndi» deyilən əsgəri qəsəbə bayrama məxsus bir zövq içində zabitan məhfəli-əsgəridə gecəyi keçirməklə məşğul. Əsgərlər axşamdan bayram şənliklərinə məşğul olduqdan sonra istirahətə dalmış, uyuyur. Bu əsnada ətraf göylərdə məskun erməni ustası bu gecəyi məxsus ehzar etdikləri süngülərlə mücəhhəz olduqları halda gecə ilən bir basqın icra ediyorlar. Ansızın yapılan bu gecə basqınını müdhiş bir plan üzərinə tərtib edilmişdi...» Məmməd Əmin Rəsulzadə haqlı idi deməkdə ki, «bir plan üzərinə tərtib edilmişdi». Plan isə ondan ibarət idi ki, hökumətin başı bu işlərə qarışsın, milli qoşun Bakıdan uzaqlaşdırılsın. Məkrli plan uğurla həyata keçirilirdi. Fəlakət yaxınlaşırdı. Məmməd Əmin Rəsulzadə həyəcan keçirirdi. Fətəli xan istefa verib. Onun yerinə gələn Məmməd Həsən Hacınski yeni kabinə təşkilində ləng işləyir, tərəddüdlü mövqe tutur. Həm Türkiyə, həm də Rusiya ilə dostluq mövqeyi tutan bir hökumət qurmaq istəyir. Bolşeviklərin təhlükəsi getdikcə artırdı. Məkrli plan həyata keçirilirdi; guya XI ordu Türkiyəyə köməyə gedir. Ortalığa atılmış bu son şüar Məmməd Əmin Rəsulzadəni olduqca təşvişə salmışdı. Bu qorxulu siyasət idi. Düşünürdü ki, əgər bolşeviklərin məqsədi Türkiyəyə köməkdirsə, onda niyə Bakıya girirlər, Anadoluya getmirlər? Yox, bu kömək deyil, Bakını ələ keçirməyin yoludur. Doğrudan, Türkiyənin vəziyyəti indi ağırdır. Düşmən qüvvələr Türkiyəni parçalamaq fikrindədir. Türkiyənin bir Yüklə 2,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|