Азярбайъан милли елмляр академийасы а
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
205 Bu mahallar ın sərhədləri və onların tərkibinə daxil olan kəndləri n əzərdən keçirək. Qeyd etmək lazımdır ki, İ.Şopen bəzi mahalların yer- l əşdiyi ərazini təsvir edərkən sərhədlərində qeyri dəqiqliyə yol vermiş və biz bu s əhvi düzəltməyə çalışacayıq. İlk növbədə Qırxbulaq mahalını nəzərdən keçir ək. Bu mahal Dərəçiçəklə Zəngibasar mahalları arasında yerləşirdi. O, şərq tərəfdən onu Göyçə gölündən ayıran dağlarla, şimaldan Dərəçiçək ma- hal ı ilə, cənubdan İrəvan şəhəri, Zəngi çayı, cənub qərbdən Qərnibasar ma- hal ı, qərbdən isə Körpübasar mahalları ilə həmsərhəd idi. Mahalın ərazisindən axan Qırxbulaq çayı kəndlərin su mənbəyi hesab olunurdu. Q ırxbulaq mahalı 48 kənddən ibarət idi. Bu kəndlərdən 26-sı müharibələr n əticəsində dağıdılmışdı (415, 509-510, 544). Z əngibasar mahalı İrəvan qalasının aşağı hissəsindən cənuba doğru uzan ırdı. Bu mahal şimal və şimali-qərbdən Körpübasar və Qırxbulaq ma- hallar ı, cənubdan Araz çayı, şərqdən Gərnibasar, qərbdən isə Sərdarabad mahallar ı ilə həmsərhəd idi. Mahalın 33 kəndi var idi. Onun 7 kəndi müharib ələr nəticəsində dağıntıya məruz qalmışdı (415,510,547). G ərnibasar mahalı Araz çayının sol sahilində yerləşirdi. O, şimaldan Q ırxbulaq mahalı, cənubdan Vedibasar mahalı, şərqdən Göyçə mahalını ondan ay ıran yüksək dağlarla, qərbdən Zəngibasar mahalı və Araz çayı ilə h əmsərhəd idi. Araz çayının sağ sahili ilə Ağrı dağı arasında yerləşən k əndlər də bu mahala daxil idi. Mahalın əsas su mənbəyi Gərni çay idi. G ərnibasar mahalı 95 kənddən ibarət olmuş və bu kəndlərdən 43-ü müharib ələr nəticəsində dağıdılmışdı (415,510-511, 547-555). Vedibasar mahal ı Araz çayının sol sahili boyunca yerləşirdi. Vedibasar şimaldan Qarnibasar mahalı, cənub və cənubi-şərqdən Şərur ma- hal ı və Naxçıvan xanlığı, şərqdən Göyçə mahalı, qərbdən Araz çayı ilə h əmsərhəd idi. Bu mahal Vedi və Qafan çaylarının suyunu götürdüyü dağlar v ə habelə düzənlikdən ibarət idi. Vedibasar mahalı 54 kəndə malik idi və müharib ə nəticəsində bu kəndlərdən 33-ü dağıdılmışdı (415,511-512, 555- 556). Şərur mahalı İrəvan xanlığının cənub-şərq hissəsində yerləşən ərazini tuturdu. Bu mahal şimaldan Vedibasar mahalı, cənubdan Araz çayına doğru seyr ələn daşlıq qayalardan onu ayıran Naxçıvan xanlığının Xok mahalı, q ərbdən Araz çayı, şərqdən isə Naxçıvan xanlığı arasında yerləşirdi. Onun c ənub tərəfdə Araz çayına doğru eninə görünüşü yarımdairə, Qaratəpə və Qaraqum da ğları arasında amfiteatr formasında idi. Şərqi Arpaçay çayı ma- hal ı iki hissəyə bölmüşdü. Şərur mahalının 61 kəndindən 11-i müharibələr zaman ı tamamilə dağıdılmışdı (415, 512,555-563). 206 Sürm əli mahalı İrəvan xanlığının cənub qurtaracağında, Araz çayının sa ğ sahili boyunca uzanırdı. Bu mahal şimal və şimali şərq və şərqdən Araz çay ı, cənubdan onu Bəyazid paşalığından ayıran Ağrıdağ dağı silsiləsi və Maku il ə, qərbdən isə Dərəkənd-Parçenis mahalı ilə həmsərhəd idi. Mahala B əyazid sərhədindən başlayan Ağrıdağ dağı silsiləsinin bütün şimal yamaclar ı da daxil idi. Mahalın kəndləri Araz çayından çəkilən arxlar va- sit əsilə suvarılırdı. Bütün mahal 78 kənddən ibarət idi. Bunlardan 28-i müharib ələr nəticəsində dağılmışdı (415,512-513, 563-5567). D ərəkənd-Parçenis mahalı isə xanlığın cənub-qərb qurtaracağında, Araz çay ının sağ sahilində yerləşirdi. Bu mahal şimaldan Saatlı mahalı, c ənub və qərbdən Osmanlı dövləti, şərqdən isə Sürməli mahalı ilə h əmsərhəd idi. Dərəkənd-Parçenis mahalı Bəyazid sərhədindən Araz çayına do ğru uzanan üç dərədən ibarət olmuşdu. Onlardan şərq tərəfdə olan Par- çenis d ərəsi Zor dağının aşağı yamacından, ikinci Dərəkənd dərəsi Pirili və T əkaltı dağlarının aşağı yamaclarından başlayırdı. Bu iki dərə Cancavad d ərəsi ilə birləşirdi və hər iki dərənin bütün bulaqlarının töküldüyü Hacı çay ının Araz çayına birləşdiyi aşağı hissələri Cancavad dərəsi adlanırdı. Üçüncü d ərə isə Parnaud dərəsi adlanırdı. Bu dərə Koroğlu dağının aşağı hiss əsindən başlayaraq Kağızman sancağının, Qars paşalığının yaxınlığında Araz çay ına birləşirdi. Parçenis dərəsinin 26, Dərəkənd dərəsinin isə 54 ya şayış üçün yararlı kəndi vardı. Müharibə dövründə 8 dağıdılmış kəndini d ə əlavə etsək, bu mahalın ümumiyyətlə 88 kəndi olmuşdu (415,513, 567- 571). Saatl ı mahalı İrəvan xanlığının ən kiçik mahal idi və onun qərb qur- taraca ğında yerləşirdi. O, Arpaçayın Araza töküldüyü yerdə və bu çayın hər iki sahilind ə, Arazdan Dərəkənd-Parçenis mahalına doğru uzanan ətraf əraziləri özündə birləşdirirdi. Saatlı mahalı şimaldan Talın, şərqdən Sərdar- abad, c ənubdan Dərəkənd-Parçenis mahalları ilə, qərbdən isə Osmanlı dö- vl ətilə həmsərhəd idi. Bu mahala məxsus bütün kəndlər çay boyunca yer- l əşirdi. Burada Araz çayının şərq sahilindən Talın və Sərdarabad ma- hallar ına, qərb sahilindən Qars şəhərinə qədər iri daşların ucaldığı yüksək- likd ən başlayaraq uzanan düzənlik vardı. Mahal 14 kənddən ibarət idi. Onun 5 k əndi müharibələr nəticəsində dağıdılmışdı (415,513, 575). Tal ın mahalı İrəvan xanlığının şimal-qərb qurtaracağında yerləşirdi. O, şimal tərəfdən Şuragöl əyaləti, cənubdan Sərdarabad və Saatlı mahalları, şərqdən Seyidli-Ağsaqqallı mahalı, qərbdən onu Qars paşalığından ayıran Arpaçayla h əmsərhəd idi. Saatlı mahalından onu sahəsi 900 kv verst olan susuz v ə quru düzənlik ayırırdı. Talın mahalının 47 kəndi vardı. Onun 27-si müharibl ər nəticəsində dağıdılmışdı (415,513-514, 575). Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|