Азярбайъан милли елмляр академийасы игтисадиййат институту

257 
 
1.4.Təsərrüfat subyektinə daxil olan normativ 
metodiki və texniki iqtisadi sənədlərin keyfiyyəti 
və onun icra səviyyəsi 
1.5. Təsərrüfat subyektinə qəbul edilən 
mütəxəssislərin hazırlanma səviyyəsi və onların 
işlərin icrası üzrə  göstəriciləri 
1.6.Mal göndərilməsi şərtlərində dəyişikliklərin 
proqnozları  
2.İstehlakçılar 
(sistemdən çıxış) 
2.1. Təsərrüfat subyektinin məhsullarının əsas 
istehlakçı mühitinin dəyişmə meylləri 
2.2. İstehsal olunan məhsulların həcmi və növləri 
üzrə bazar parametrlərinin dəyişmə proqnozu 
2.3.İstehlakçıların gəlirlərinin dəyişmə proqnozu 
2.4.Ölkə və beynəlxalq bazarların tərkibi üzrə 
dəyişiklik proqnozları və əlamətləri 
3.Rəqabət aparan 
subyektlər 
3.1.Rəqabət aparan təsərrüfat subyektlərində 
məhsulların keyfiyyətinin, qiymətinin və rəqabət 
qabiliyyətinin təhlili 
3.2.Əsas rəqib təsərrüfat subyektlərində istehsalın 
təşkilati-texniki parametrlərinin təhlili  
3.3.Əsas rəqib təsərrüfat subyektlərində 
məhsulların rəqabət qabiliyyətinin proqnoz-
laşdırılması 
3.4. Əsas rəqib təsərrüfat subyektlərində bazar 
strategiyasının proqnozlaşdırılması 
4.Əlaqədə olan 
təşkilatlar 
4.1. Təsərrüfat subyektinin inkişaf səviyyəsinə və 
onun məhsullarının keyfiyyətinə regionun, 
ölkənin maliyyə dairələrinin, kütləvi informasiya 
vasitələrinin, dövlət və bələdiyyə qurumlarının, 
vətəndaş cəmiyyətlərinin, ictimai təşkilatların 
münasibəti 
5.Marketinq 
vasitəçiləri 
5.1.Ticarət vasitəçilərinin strukturunun təhlili və 
onlarla birlikdə məhsulların marketinq 
strategiyasının dəqiqləşdirilməsi 
5.2.Marketinq xidmətlərinin (reklam agentlikləri, 
konsaltinq firmaları, marketinq tədqiqatları və s.) 
göstərilməsi üzrə agentliklərlə əlaqələrin təşkili 

---

258 
 
 
Təsərrüfat  subyektinin  idarəetmə  sisteminin  keyfiyyətini 
kompleks  göstəricilərlə  xarakterizə  etmək  mümkündür.    Təsər-
rüfat  subyektinin  idarəetmə  sisteminin  keyfiyyət  göstəricilərinə 
ayrı-ayrı  amillər  təsir  göstərir  ki,  onları  aşağıdakı  kimi  sistem-
ləşdirmək məqsədəuyğundur.  
 
Sxem 11. 
  Təsərrüfat subyektinin  idarəetmə sisteminin keyfiyyətinə 
təsir edən amillər 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.3.Maliyyə-kredit təşkilatları ilə əlaqələrin 
qurulması 
6.Vergi sistemi və 
xarici iqtisadi 
fəaliyyət üzrə 
qanunvericilik 
6.1.Vergi sistemi və xarici iqtisadi fəaliyyət üzrə 
məlumat bankının formalaşdırılması 
6.2.Vergi dərəcələrinin, gömrük rüsumlarının, 
kvo-taların, lisenziyaların və digər amillərin, 
göstəricilərin təsərrüfat subyektinin fəaliyyətinin 
səmərəliliyinə təsirinin təhlili  
6.3.Vergi sistemi və xarici iqtisadi fəaliyyət üzrə 
qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı 
təkliflərin hazırlanması 
Xarici mühitin
  
keyfiyyəti 
Standartlaşdırma  
səviyyəsi 
Subyektin idarəetmə 
sisteminin keyfiyyəti 
B
u
 v
ə 
y
a 
d
ig
ər
 f
əaliy
y
ət 
nö
vü
 ü
zr
ə 
su
b
y
ek
tin
  
id
ar
əetm
ə 
v
ə 
iş
çi 
h
ey
ətin
in
 s
tr
u
k
tu
ru
n
d
a
 
elm
i v
ə 
yü
ks
ək
 ix
tis
as 
d
ər
əc
əs
i o
lan
lar
ın
 
sə
v
iy
y
əsi
 
Su
by
ek
tin
 b
ütü
n
 
işçi
 
h
ey
ətin
d
ə 
o
rta
 
tə
h
silli
lə
rin
 s
ay
ı 
Su
b
y
ek
td
ə 
iş
çi 
kad
r
 
ax
ıcılığ
ın
ın
 s
əv
iy
y
əsi
 
Su
b
y
ek
tin
 id
ar
ə 
ed
ilm
əs
in
in
  
av
to
m
atlaşd
ır
m
ası
 
İd
ar
əetm
əd
ə
 
is
tifa
d
ə
 
o
lu
n
an
 elm
i-
m
eto
d
ik
  
əs
aslar
ın
 k
ey
fiy
y
əti
 

---

259 
 
Sxemdən göründüyü kimi,  təsərrüfat  subyektinin  idarəetmə 
sisteminin keyfiyyətinə  təsir  göstərən amillərin istiqamətləri ki-
fayət qədər fərqlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu və ya digər fəa-
liyyət sahəsində elmi və yüksək ixtisas səviyyəsi olan idarəetmə 
heyətinin və mütəxəssislərin xüsusi çəkisinin yüksək olması son 
nəticədə  subyektin  idarəetmə  sisteminin  keyfiyyətinin  yüksəl-
dilməsinə  əhəmiyyətli  şəkildə  təsir  göstərir.  Müasir  şəraitdə  ki-
fayət  qədər  mürəkkəbliyi  ilə  səciyyələnən  situasiyalarda  bu 
prak-tikanın  özünəməxsus  iki  üstünlüyü  vardır  ki,  bunlara  da 
aşağı-dakıları aid etmək olar: 
-  normativlərin və  ya optimal əhəmiyyət daşıyan amillərin 
seçilməsi; 
-hər  bir  amilin  ümumi  idarəetmə  sistemindəki  xüsusi  çəki-
sinin müəyyənləşdirilməsi. 
Təsərrüfat subyektinin işçi heyətinin harmonik inkişafını tə-
min  etmək  üçün    rəhbərlik  bütövlükdə  işçilərin  yüksək  ixtisaslı 
və təhsilli olmasına daha çox qayğı göstərməlidir. Bu amil təsər-
rüfat  subyektinin  stabil fəaliyyət  göstərməsində  əhəmiyyətli  rol 
oynayır.  Müvafiq  sahədə  vəziyyətin  yaxşılaşdırılmasında  fəa-
liyyət  göstərən  bacarıqlı,  bilikli  və  yaradıcı  işçi  və  mütəxəssis-
lərin əmək haqqı və sosial problemlərinin vaxtında həll edilmə-
sinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Məhz belə bir addım idarəetmə 
qərarlarının  yüksək  keyfiyyətini  təmin  etməyə  geniş  imkanlar 
yaratmaqla, təsərrüfat  subyektinin  inkişaf strategiyasının həyata 
keçirilməsində əhəmiyyətli amil hesab edilir.  
Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  hər  bir  amilin  özünəməxsus  əhə-
miyyəti konkret situasiyalarla və təsərrüfat subyektinin məqsədi 
ilə müəyyən edilir. Məhz bu baxımdan subyektin idarəetmə sis-
teminin  keyfiyyət  normativlərinin  müəyyənləşdirilməsi  diqqət 
mərkəzində olmalıdır. Bununla bağlı tam əminliklə  qeyd etmək 
lazımdır  ki,  təsərrüfat  subyektinin  rəhbərliyi  idarəetmənin  key-
fiyyətinin  yüksəldilməsinə  istiqamətlənmiş  tədbirləri  həyata 
keçirməyə  meyllidirsə,  onda  idarəetmə  sistemində  çalışan  hər 

---