Азярбайъан милли елмляр академийасы

 
195
Must modal feli. 
Must  modal feli indiki və  gələcək zamana aid olan 
hərəkəti bildirir. O, məcburilik, vaciblik, əmr, məsləhət 
(tövsiyə) kimi modal mənalar ifadə edir. 
1. Borc, zərurət mənasının ifadəsi. 
You  must warn him “Sən onu xəbərdar etməlisən” (Onu 
xəbərdar etmək sənin borcundur). 
2. İnama əsaslanan güman (zənn) mənasının ifadəsi. 
He looks so pale. He must be ill. “O, solğun görünür 
(Onun rəngi qaçıb). O, xəstə olmalıdır  (O,  yəqin ki, 
xəstədir)”. 
3. Qadağan modal mənasının ifadəsi. 
She must not do so much work about the house “O, evdə 
çox işləməli deyil / Ona evdə çox işləmək olmaz”. 
4. Tövsiyə (öyüd) mənasının ifadəsi. 
You  must not be impatient, my son “Sən  hövsələsiz 
olmalı deyilsən (olmamalısan),  oğlum / Sən  hövsələli 
olmalısan, oğlum”. 
5. Emosional etiraz modal mənasının ifadəsi. 
How many times must  I  tell  you? (AHA, 245) “Eyni şeyi 
Sizə neçə  dəfə  təkrar etməliyəm?” (AHA. a, 226) 
[...deməliyəm?]. 
6. Zərurət modal mənasının ifadəsi 
He must go back soon to the radar room (AHA, 126) “O 
artıq radar otağına qayıtmalıdır”. 
Obviously, it must be adequate to destroy the airplane, 
but equally important – it must occur at the right time (AHA, 
99) “Aydındır ki, o [partlayış] təyyarəni dağıtmağa  kifayət 
etməlidir, amma eynilə vacibdir ki, o, vaxtında baş versin”. 
Ought to modal feli. 
Ought  modal felinin yalnız bir forması vardır. O, indiki 
zaman kontekstində işlənir. 
Ought feli aşağıdakı modal mənaları ifadə edir: 
1. Gərəklik, lazımlılıq modal mənasını. 
You ought to be thankful. I think we ought to be starting 
(Galsworthy). - Siz gərək minnətdar olasınız. Məncə, biz 
gərək yola düşək.  
2. Güman (zənn) modal mənası. 

---

 
196
She  ought to be very happy “O (qadın) gərək ki, çox 
xoşbəxt olsun”. 
3. Arzu, tövsiyə (öyüd) modal mənasını. 
There’s another thing you ought to know (AHA, 258), “Bir 
şeyi də bilməyiniz məsləhətdir” (AHA. a, 237). 
At your age you ought to help your mother about the 
house “Bu yaşda sən gərək anana ev işində  kömək 
edəsən”. 
Your brother ought not to be so credulous “Sənin 
qardaşın bu qədər sadəlövh olmamalıdır” / ...gərək bu qədər 
sadəlövh olmasın”. 
4. Peşmançılıq modal mənasını. 
I am sorry. I ought not to have said it “Bağışla. Mən bunu 
deməli deyildim (deməməli idim)... gərək deməyəydim”. 
Son söz olaraq demək istədim ki, Azərbaycan dilində 
həm leksik mənasına, həm də (yönlük halla) işlənməsinə 
görə ingiliscə ought felinin müqabili ola biləcək sözlər vardır: 
borc, borclu olmaq. Ancaq yuxarıdakı  məqamların heç 
birisinin ifadəsində bunlar işə yaramır. 
Need modal feli.  
Need modal feli həm qüsurlu (defective), həm də düzgün 
(regular) fel kimi işlənə bilir.  
1)  Need  qüsurlu fel kimi yalnız indiki zaman formasında 
işlənir və ondan sonra məsdər “to” hissəciyi olmadan gəlir.  
Need feli lazımlılıq, ehtiyac bildirir. Hərəkətin indiki və 
gələcək zamana aid edildiyi inkar və sual cümlələrində need 
felindən sonra sadə  məsdər  (Simple infinitive)  işlədilir. Bu 
məqamda o, hərəkətin icrasına zərurət, ehtiyac olmaması, 
lazımsızlıq, lüzumsuzluq modal mənasını ifadə edir. 
Məsələn:  
You  needn’t come – Sənin  gəlməyinə ehtiyac (lüzum) 
yoxdur; və ya Sən gələsi deyilsən.  
Need I tell you everything in detail? – Mənim hər şeyi sizə 
təfərrüatı ilə  deməyimə ehtiyac vardırmı? /...deməyim 
lazımdırmı?”. 
Müasir ingilis dilində inkar cümlələrində  need feli inkar 
formasında olmur. İnkarlıq cümlənin digər hissələrində  də 
ola bilər. Məsələn:  

---

 
197
I don’t think we need continue the conversation. – 
Düşünmürəm ki, söhbəti davam etdirməyimizə ehtiyac 
olsun.  
I  need hardly show it to you. – Mən çətin ki, bunu sənə 
göstərə bilim.  
Need  felindən sonra bitmiş  məsdər  (Perfect Infinitive) 
işləndikdə  hərəkətin artıq yerinə yetirilmiş olması ifadə 
olunur. Buna baxmayaraq həmin hərəkətin icrasına zərurət, 
ehtiyac yoxdur. Məsələn:  
You  needn’t have come. (We managed to do it without 
your help) – Sizin gəlməyinizə ehtiyac yox idi. (Sizin 
köməyiniz olmadan da biz onun öhdəsindən gəldik).  
2) Need düzgün (regular) fel kimi işlənərkən məsdər “to” 
ədatı ilə gəlir. Həmin məqamda need əsasən inkarda, bəzən 
də sual cümlələrində  işlənərək zərurət, lazımlılıq bildirir və 
mənaca “to have to” modal felinə yaxın olur. Məsələn:  
I  do not need to explain anything – Mən heç nəyi  izah 
etməli (edəsi) deyiləm. 
Did you need to read all those books? – Sənə bütün bu 
kitabları oxumaq lazımdırmı? və ya Sənin bütün bu kitabları 
oxumağına ehtiyac (lüzum) vardımı? 
Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, need felinin bu cür 
işlənməsi onun qüsurlu (defective) variantına nisbətən az 
yayılmışdır.  
Düzgün (regular) need felindən sonra isim də işlənə bilir. 
Bu məqamda  “to need” artıq modal fel olmaq keyfiyyətini 
itirir. Məsələn:  
He needs a dictionary.  
Dose he need a dictionary?  
He does not need a dictionary.  
To have to modal feli.  
To have to feli modal mənada bütün növ-zaman 
formalarında, o cümlədən bitmiş  və davamedici formalarda 
işlənir. Məsələn: 
I’ll have to work alone “Mən təklikdə işləməli olacağam” / 
“...işləməyə məcburam””. 
1)  To have to daha çox şəraitlə bağlı olan məcburilik, 
zərurət bildirir: 

---