Азярбайъан милли елмляр академийасы

 
192
Can modal feli fiziki və  əqli cəhətdən hansı  hərəkətə 
isə qabilolma, onu bacarma, icra edəbilmə  mənaları ifadə 
edir. 
Can modal felinin bir leksik vahid kimi Azərbaycan dilində 
qarşılığı vardır:  bacarmaq. Lakin bacarmaq felinin 
qrammatik modallığın ifadə vasitəsi kimi Azərbaycan dilində 
elə bir rolu yoxdur. O az və başqa məqamlarda işlənir.  
Can  modal feli zaman etibarilə indiki və  gələcək 
zamanlara aid olan hərəkətləri ifadə edir. 
Can feli aşağıdakı modal mənaları bildirir:  
1. O, əsas fellərlə ifadə olunan hərəkəti icra etməyə 
qabilolma mənasını bildirir. Məsələn: 
He can play the piano “O, pianino çala bilir” 
It’s the place where you can buy everything you want 
“Sən burada ürəyin istədiyini (istəyəni) ala bilərsən” 
I can talk with you like a man. I can tell you things “Mən 
Sizinlə kişi kimi danışa bilərəm. Mən Sizə bəzi şeylər deyə 
bilərəm”. 
2.  Can feli əsas fellə ifadə olunan hərəkətə izn, icazə 
vermə mənası ifadə edir. Məsələn: 
You  can borrow my car “Siz mənim maşınımı  götürə 
bilərsiniz”. 
3. İnkarda birinci şəxs barəsində işlənən can imkansızlıq, 
mümkünsüzlük bildirir. 
I cannot promise you any thing “Mən Sizə heç nə vəd edə 
bilmərəm”. 
4.  İnkarda ikinci şəxs barəsində  işlənən  can  qadağan 
mənası tfadə edir. 
You can’t speak to me like that “Mənimlə belə danışmağa 
sənin haqqın yoxdur” 
5. İnkarda işlənən can feli əsas fellə ifadə olunan hərəkəti 
imkan xaricində qoyur. 
It can’t be true! “Bu ola bilməz!” 
He  can’t have said it “Onun belə deməsi  mümkün olan 
şey deyil!” 
6. Sual cümlələrində  can  feli qeyri-mümkünlük və 
emosional çalar bildirir. 
Can it be true? “Bu, doğrudur?” 

---

 
193
What  can  he  mean? “O nəyi  nəzərdə tutur? O nə 
demək istəyir?” 
Could modal feli.  
Could modal feli can felinin keçmiş zaman formasıdır. O, 
əsas fellə ifadə olunan hərəkəti keçmiş zamana bağlayır. 
In its reflection Mel could see the mud beneath snow in 
which the aircraft’s wheels were deeply wired (AHA, 42) 
“Onun solğun şəfəqi altında Mel təyyarənin şassilərinin qarlı 
palçığa möhkəmcə batdığını seçə bildi” (AHA. a, 42) 
Eyni xüsusiyyət could felinin inkarına da xasdır. Məsələn:  
After what had happened I couldn’t trust him “Bütün olub-
keçənlərdən sonra mən ona inana bilmədim”. 
Həmin xüsusiyyət could felinin sual formasına da xasdır: 
Could  the boy read  before he went to school? “Uşaq 
məktəbə getməzdən qabaq oxuya bilirdi?”. 
Belə bir xüsusiyyət could felinin təkcə sadə məsdərlə yox, 
məsdərin mürəkkəbləşmiş formaları ilə  işləndiyi hallara da 
aid özünü göstir. Məsələn: 
You  could not have done it (Golsworthy) “Siz bunu edə 
bizməzsiniz / etmiş olmazsınız!” 
My wife couldn’t have sent such a letter “Mümkün olan 
şey deyil ki, mənim arvadım belə bir məktubu 
göndərsin/göndərmiş olsun!” və ya “Mənim arvadım belə bir 
məktubu göndərə bilməz!”. 
Where could he have gone? “O hara getmiş olar?” 
May modal feli. 
May  modal feli icazə, güman, mümkün olub-olmama 
modal mənalarını bildirir. 
1. İzn, icazə modal mənasının ifadəsi. Bu məna daha çox 
sual cümlələrində özünü göstərir. Məsələn:  
May I come in? “Gəlmək (içəri keçmək)  olarmı ? [=Mən 
içəri gələ bilərəmmi?]. 
May I speak to Zibbi? (AHA, 159) “Zibbiylə  danışa 
bilərəm? (AHA. a, 147) [Zibbiylə danışmaq olar?]. 
Pardon me, madam. May I see your ticket? (AHA, 350) 
“Bağışlayın, madam. Sizin biletinizə baxmaq olar? (AHA. a, 
320). 
İcazə istəmək üçün verilən sualın cavabı  həm 
icazəvermə, həm qadağan ola bilər: 

---

 
194
-May smoke here? “Mənə burda papiros çəkmək 
olarmı?/ “Mən burada papiros çəkə bilərəmmi?” 
-You  may not smoke here! “Burada papiros çəkmək 
olmaz” (Qadağan). 
İcazə mənası sualsız da meydana qoyula bilər:  
You  may continue slow descent (AHA, 354) “Yavaş-
yavaş  enə bilərsiniz”  [AHA. a, 324] [Yavaş-yavaş enməyə 
davam edə bilərsiniz”]. 
Mr.Warren is alone now. You may see him “Mister Uerren 
indi təkdir. Siz onun yanına gedə bilərsinrz”. 
2. Güman (zənn) modal mənasının ifadəsi. 
He may not be at home “O, evdə ola (olmaya) bilər” / O, 
ola bilsin ki, evdədir/evdə deyil”. 
We  may be glad of it (AHA, 211) “Biz ondan şad ola 
bilərik” 
3. Şəraitin yaratdığı imkan mənasının ifadəsi.  
You  may order a taxi by telephone “Sən telefonla taksi 
çağıra bilərsən”. 
Then you may go, madam (AHA, 245) “Sonra çıxıb-
gedəcəksiniz, madam” (AHA. a, 227). 
“Some day you may regret this”, Vernon Demerest said 
(AHA, 175). “Demerest davam etdi: -Günün birində bu 
çıxışına təəssüf edəcəksən” (AHA. a, 162). 
Might modal feli.  
Might  forması keçmişə aid olan hərəkəti bildirir. O, may 
feli ilə müqayisədə daha artıq inamsızlıq ifadə edir. 
He might come soon “O, bəlkə (də) tezliklə gəldi”. 
Sual cümləsində might xahişi daha nəzakəili edir: 
Might I come, too? “Mən də gələ bilərəm/bilərdim?”. 
Bəzi məqamlarda might feli baş tutmamış hərəkətə görə 
tənə ifadə edir: 
You  might go and  help  him “Sən  gedib  ona  kömək edə 
bilərdin” (Amma etməmisən). 
You might come a bit early (Braine) “Sən bir az tez gələ 
bilərdin” (Amma gəlməmisən). 
Might  təkcə sadə  məsdərlə yox, mürəkkəb məsdərlə  də 
işlənir: 
You  might have told me about it before “Sən bu barədə 
mənə bir qədər əvvəl də deyə (danışa) bilərdin”. 

---