Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1984 101 TƏBİƏT VƏ GÖZƏLLİK ŞAİRİ
100 üçün cümlənin əvvəlində işlənən ”və” bağlayıcısı da üslubi əlamətdir. Bu cür cümlələrdə ”və” təkcə müxtəlif cümlələr və abzaslar arasındakı fikirləri bağlamağa deyil, emosionnallığa da xidmət edir. ”Ağ dərə” zövqlə, istedadla yazılmış bir əsərdir. Ağ dərənin rənglər aləmi ilə əsər tamamlandıqdan sonra daha ətraflı tanış olaca- ğıq.
101 TƏBİƏT VƏ GÖZƏLLİK ŞAİRİ
40 ilə yaxın yaradıcılıq yolu keçmiş Hüseyn Arifin gözəl poeziyası klassik ədəbiyyatımızın nəhəng simalarının, şifahi xalq ədəbiyyatı yaradıcılarının ədəbi-bədii irsi zəminində formalaşmışdır. Burada rus və dünya ədəbiyyatının da payı vardır. Lakin Hüseyn Arif poeziyası daha çox M.P.Vaqif - Aşıq Ələsgər - S.Vurğun poeziyası qəlibində mayalanmışdır. Bu xəttə, xüsusən Ələsgər şerinə vurğunlu- ğunu şair: ”O (Ələsgər - Q.K.), Vaqifdən sonra, Vurğundan əvvəl, Elə bil, saz tutub, söz deməliydi” misralarında gözəl ifadə etmişdir. Səməd Vurğun poeziyasının xəlqi ruhu sonrakı ədəbiyyatımızda Hüseyn Arif yaradıcılığı ilə xeyli zənginləşmişdir. Xalq şerinin min il əvvəldən süzülüb gələn ən yaxşı keyfiyyətlərinə onun şeir dünyasında rast gəlmək mümkündür. Hüseyn Arifin poeziyasının xüsusi bir rəngi, boyası var. Bu boyanı onun şerindən ayırmaq olmaz. Ayırmaq mümkün olsa, şeir bü- tün ifadəlilik vasitələrindən məhrum olar, bu poeziyanın canına hopmuş hikmətlər, aforizmlər, ifadələr, ümumiləşmiş fikir-obrazlar, babaların deyim tərzinə uyğun deyimlər, təzadlar, obrazlı müqayisələr, bütün emosional məcazlar yox olar. Onun şeirlərini oxuduqda dil iliş- mir, oxucu kəkələmir, misralar ana südü kimi, bulaq suyu kimi içilir. Bu şeirləri oxuduqda baş yorulmur, beyin sancmır, əksinə, nəfəs genişlənir, bədən sanki şəkərlə, şərbətlə qidalanır. Hüseynin ifadə tərzi gözəl və təbiidir, fikirləri yeni və səmimidir. O, bizim yüz dəfələrlə gördüyümüz əşyalarda, müşahidə etdiyimiz hadisələrdə yeni keyfiyyətlər görmək, onu yeni şəkildə mənalandırmaq qüdrətinə malikdir. Buna görə də Hüseyn Arif oxunur və sevilir. Günü vətənin ucsuz-bucaqsız düzlərində, başı göyləri dələn dağlarında, dibi gün görməyən meşələrində, yaşıl zəmi və tarlalarında, əzəmətli quruculuq meydanlarında keçir. Lilparlı buz bulaqlardan, elin yetirdiyi min cür nemətlərdən söz açır. Xınalı qayalar, naxışlı daşlar, Koroğlu nişanəli, Cavanşir izli dağlar, laləli, nərgizli, yarpızlı çəmənlər dilinin əzbəridir. Təbiət dostu, insan dostu, ana torpağın əzi- zi, sevimlisidir. Bəxtinə gözəllik düşüb, ruhu həqiqi şair duyğuları ilə mayalanıb. El üçün saz çalıb söz qoşmaqdan yorulmur. Elinin unudulmaz şairidir:
Getməz qulaqlardan Hüseyn Arif, Son aşıq sazını çalana kimi.
Adi yoncanı, yovşanı, yarpızı vətənin bir zərrəsi kimi sevir, 102 əzizləyir. ”Zirvələrdən zirvələrə gedən yolu məndən soruş”, ”Ceyranı da, cüyürü də nəsil-nəsil tanıyıram” deyən şair adi yovşan kolunun qoynunda sənətkar şair duyğusu ilə kəşf edilə bilən neçə-neçə sirlər gizləndiyini qeyd edir: ”A Yonca, a Yovşan, bircə gün sizi Unutsam, bilin ki, unudulmuşam.” ”Bir ovuc torpaqdan dönən deyiləm, Bir ovuc torpağa dönənə kimi” misralarında torpağa, ana yurda bağlılıq çox güclüdür. Təbiət və təbiətin insanlara bəxş etdiyi nemətlər Hüseynin qəlbini qürurla doldurur, onu riqqətə gətirir, daim özünə çəkir:
Çəmən olan yerdə xalça nə lazım.
Gözündən su içək buz bulaqların, Lilpar olan yerdə dolça nə lazım.
Nə kaman götürək, nə tar, nə qaval, Orda nəğmə də var, nəğməkar da var...
Şair təbiətin qoynunda təbiətlə təkbətək dolanmaq, təbii davranmaq, təbiətlə bilavasitə təmasda olmaq eşqilə bütün sünilikləri rədd edir: ”Qoy əlimi suya vurum, Əlcək, məndən nə istərsən?” Təbiətə vurğunluğunun nəticəsidir ki, şair ad günündə sevimli obrazlarını - dağ kəlini, ceyranı, cüyürü unutmur: ”Deyirəm: - Görəsən, bu ad günümdə Dağ kəli yadına məni salarmı?” Babaların, nənələrin zəhməti nəvələri yaşatdığı kimi, nəvələrin əkib-becərdikləri də nənələrin dərdinin dərmanıdır. Arifin əlləri ilə əkilmiş, nənənin əlləri ilə su içmiş bir ağac nənə və nəvə me- hrinin, nənə və nəvə xatirələrinin, nənə və nəvə həsrətinin, Hüseyn Arif həsrətinin timsalıdır:
Ağaclar içində bir ağacım var...
Şair təbiətin ahənginin pozulmasına dözmür, onun zədələnməsinə etiraz edir: ”İnsanıq, nə olur, qoy bizə olsun” deyə bəlaların onlardan uzaq olmasını arzulayır. Təbiətin, təbiət qüvvələrinin, ağacların, yaşıllığın, heyvan və quşların insan üçün təbii zövq, həyat və dirilik mənbəyi olduğu onun şeirlərində füsunkar bir dil ilə ifadə olunur. Meşədə azarkən ona yol göstərmiş xoruzun az sonra ”qonaqpərvərliklə” qazanda qaynadıldığını görən şairin qəlbi kədərlə inləyir:
103
Ömrümdə ilk dəfə dost süfrəsində Mənim boğazımdan çörək ötmədi.
Bu sözləri o Hüseyn deyir ki, daim dost süfrəsini öz süfrəsi sayıb. Təbiətin qoynunda ocaq çatmaqdan, təbiət qoynunda süfrə açmaqdan, insanların halal zəhmətlə qazandıqlarından və ürək açıqlığı ilə, böyük sevinclə təqdim etdiklərindən söz açmaqdan doymayıb. Hüseyn təbiəti sevdiyi kimi, onun yağışını, qarını, buzunu, şaxtasını, tufanını, bir sözlə, istisini, soyuğunu, qəfil baş verən hay- harayını da sevir və onlara dözməyi bacarır. O, təkcə təbiətin deyil, istehsalatın, zəhmətin, ucsuz-bucaqsız tarlaların mehini, ətrini şerə gətirir, insan zəhmətinə yüksək qiymət verir, qurub-yaradan insanları, böyük sənət və yarış dostlarını sənətin dili ilə alqışlayır:
Neçə yarış meydanında saz tutub,
Neçə zəfər müjdələri gətirdim. Nəfəsimlə Azərbaycan elindən
Tarla mehi, zavod ətri gətirdim. ”Səyahət nə qədər şirin olsa da, nəhayət, yadıma ev-eşik dü- şür” sözlərində yumor da var, həqiqət də: şair təbiətin qoynunda, bu- laq başında, kabab tüstüsü altında, yaşıl meşədə də yazır, evdə - yazı masası arxasında da. Hüseyni bir yerdə tapmaq çətindir. Daim gəzir, axtarır, görür, duyur, daim yoldadır. O, S.Vurğunu da beləcə duymuş, beləcə mənalandırmış, ”Yolda” poemasını da bu duyğu ilə yaratmış- dır. Onun poeziyasının estetik prinsipləri şair qarşısında, söz sənəti qarşısında yüksək vəzifələr qoyur. Şeir asan yaranmır, şair qəlbi ümman kimi çağlamalıdır:
Könüldə ümmanlar çağlasın gərək.
Hüseyn Arif şairi, şair qəlbini dərdlilərin ümid yeri, sirdaşı, müalici, təbibi, bütün canlı və cansız varlıqların tapındığı dayaq bilir, onu insan yaralarının məlhəm qoyanı sayır. Sinəsindən güllə yarası alan maral da, tülkü əlilə kəməndə salınan pələng də, öküz ayaqları altında tapdanan yaşıllıq da öz dərdlərini şairlə bölüşür. Poeziyası elə bir poeziyadır ki, inzibati yolla deyil, möhür və şallaq gücü ilə deyil, insanı sənətin qüdrəti ilə, bulaq suyu kimi şəffaf və duru şeirlərlə tər- Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|