ochiqliligiga ta’sirchandir va o‘z mablag‘larini nisbatan yuqori foyda
keltiradigan korporatsiyalarga kiritadi.
Yuqorida keltirilganlardan ko‘rinib turibdiki, kompaniyalar uchun
korporativ boshqaruvning xususiyatlari bo‘Imish m a’lumotlarning
ochiqligi va mustaqil tarkibga ega aksiyadorlar manfaatlarini himoya
qiluvchi direktorlar kengashi juda muhimdir.
Anglo-amerika tizimi qo'llanaladigan davlatlar
kapitallar xalqaro
bozorlarining faol o‘yinchalari bolib sarmoyalari jo‘natilayotgan joylarga
o‘zlari uchun qulay va tushunarli bo‘lgan o‘z korporativ modelini
eksport qilishga harakat qilishadi.
Yevropacha model, aksincha, kompaniya mulkdorlari huquqlarini
cheklab, jamiyat va davlat manfaatlarini mulkdorlar manfaatlaridan
ustun qo'yyadi hamda korporativ munosabatlarga kuzatuvchilarning
har хД
guruhlarini jalb etadi, masalan, banklar, mehnat jamoalari,
kasaba uyushmalari va jamoat tashkilotlari.
Anglo-amerika turdagi korporativ boshqaruvning egiluvchan tizimga
ega bo'lmagan evropacha model kredit muassasalari oldidagi qat’iy
moliyaviy hisobotlar, davlat aralashuvi hamda kompaniya boshqaruv
tuzilmasiga kuzatuvchilarning har xil guruhlarini
jalb etish orqali
kompaniyalar ustidan nazoratni samarali olib boradi.
Yevropada sarmoya va tijorat banklarining ajratilishi amalga oshiril-
magan, bundan tashqari, aksiyalar paketlarini yig‘ishda cheklanmagan
banklar kompaniyalarning amaldagi teng huquqli egalari bo‘lishi
mumkin. Yevropa kompaniyasi uchun sarmoya kapitallarining an’anaviy
bosh manbasi -bank.
Bu degani fond bozori sarmoya pullarining manbasi rolini to‘liq
yoqotgan degani emas, ammo uning aylanmasi anglo-amerika tizimiga
nisbatan sezilarli darajada past.
Agarda anglo-amerika tizimida menejer mulkdor oldida javobgar
bo‘lsa, evropacha modelda uning javobgarligi kompaniya ichidan kelib
chiqadi ham da jam iyat m anfaatlarini hisobga oluvchi savodli
boshqarilayotgan tashkilot sifatida kompaniyaning jamiyat modeli
timsoliga aylanadi.
Yevropa, ayniqsa, Germaniya an’anaviy tarzda
direktorlar kenga-
shini tashkil etishning ikki palataUk tizimini qoilaydi.
Yuqori palata — kuzatuv kengashi, uning tarkibiga menejerlar
kiritilmaydi, majburiy holda «manfaatdor doiralardan» tarkib topadi,
bunda mehnat jamoasi (menejerlar emas)
ustun vaziyatni egallashi
kerak.
43