BağIŞlayan və mehriban allahin adi iLƏ
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
II HİSSƏ MÜAMİLƏLƏR BİRİNCİ FƏSİL 74 QİDALAR Müsəlmanlar adətən öz doğma evlərində, şəhər, yaxud kəndlərində doğmalarının, ailə üzvlərinin əhatəsində böyüyüb boya-başa çatır, orada sevdikləri və tərkibini bildikləri müxtəlif növ qida məhsulları, yeməklər və içkilərlə qidalananmağa adət edirlər. Onlar bilirlər ki, həmin qidalar inanclarının onları qida kimi qəbulundan çəkindirdiyi məhsullardan xalidir və İslami dəyərlərdən hər hansı biri ilə uyğunsuzluq təşkil etmir. Qeyri-müsəlman mühitində yaşayacaqları hər hansı bir xarici ölkəyə köç etdikdə isə qidalanma problemi ilə qarşı-qarşıya qalırlar. Çünki nə burada qarşılaşdıqları yeməklər və içkilər onların sevdikləri, yeməyə və içməyə adət etdikləri, zövqlərincə olan qidalardır, nə də onların tərkibi mühacir müsəlmanların halallığından əmin olduqları məhsullarından ibarətdir. Məsələ burasındadır ki, yeni məskunlaşdıqları cəmiyyət bir qeyri-müsəlman toplumudur və onun da özünəməxsus ictimai dəyərləri, adət-ənənələri vardır. Təbii ki, qidalanmada İslam şəriətinin norma və göstərişlərinə bağlılıq burada bir önəm kəsb etmir. Beləliklə, müsəlman mühacir hər hansı bir restorana gedərək nahar etmək istədikdə isə həmin qidanın halal, yoxsa haram olması, onu yeməyin mübah, yoxsa yasaq olması, qidanın özünün pak olub-olmaması kimi problemlərlə üzləşir və bütün bunlar cavabını gözləyən bir sıra sualları meydana gətirir. Bunu nəzərə alaraq, öncə hər bir müsəlmanın qidalanma ilə bağlı bilməli olduğu bir sıra şəriət hökmlərini xatırladaraq daha sonra sözügedən mövzuda ünvanlanan bir sıra suallara yer verməyi daha məqsədəuyğun hesab edirik: Məsələ 154. Öncəki səmavi dinlərin və müqəddəs kitabların ardıcılları, o cümlədən yəhudilər, xristianlar və məcusilər pak hesab edildiyindən qidalanma ilə bağlı bir çox problemlərin həlli asanlaşır. Belə ki, biz müsəlmanlar onların hazırldıqları yeməklərin və içkilərin tərkibində şərab kimi qəbulu bizə haram olan maddələrin mövcudluğuna əmin olmadığımız halda hətta rütubətli əlləri ilə onlara toxunmuş olsalar belə həmin qida məhsulları ilə qidalana bilərik. Ət, piy və digər heyvan mənşəli qida məhsulları ilə bağlı isə gələcək məsələlərdə öz əksini tapacaq xüsusi göstərişlər vardır. 75 Məsələ 155. Kitab əhli olmayan (müqəddəs kitablardan heç birinə inanmayan) kafir tərəfindən hazırlanan yeməklərin tərkibində şərab kimi qəbulu ona haram olan qidaların mövcudluğuna əmin olmadığı halda müsəlman qidanı hazırlayanın ona rütubətli əllə toxunduğuna da əmin olmayınca ondan yeyə bilər. Bu halda da ət, piy və digər heyvan mənşəli qida məhsulları ilə bağlı gələcək məsələlərdə öz əksini tapacaq xüsusi göstərişlər vardır. Məsələ 156. Müsəlman yeyinti sənayesi məhsullarını istehsal edənlərin dini və etiqadı haqqında ümumiyyətlə məlumatlı olmadığı təqdirdə həmin qida məhsullarının tərkibində şərab kimi qəbulu ona haram olan maddələrin mövcudluğuna əmin olmadıqca hazırlayanın ona yaş əllə toxunub- toxunmamasından asılı olmayaraq həmin qida məhsulları ilə qidalana bilər. Bu məqamda da ət, piy və digər ət məhsulları ilə bağlı gələcək məsələlərdə öz əksini tapacaq xüsusi göstərişlər vardır. Bununla yanaşı qeyd etmək lazımdır ki, müsəlmana yediyi qidanı hazırlayanın inanclı olub-olmadığını, yaxud qidaya əllə toxunub-toxunmadığını öyrənmək vacib deyil. Hətta bu məlumatı əldə etmək kifayət qədər asan və normal gorünsə belə. Bir sözlə, müsəlmana ət, piy və digər ət mənşəli məhsullar istisna olmaqla bütün növ qida məhsulları ilə qidalanmaq olar, hətta tərkibində yeyilməsi onun üçün haram olan qidaların mövcudluğundan, yaxud hazırlayanın ona rütubətli əllə toxunduğundan şübhələnsə belə. Məsələ 157. Həmçinin müsəlmanın tərkibində yeyilməsi haram olan maddələrin olub-olmadığını öyrənmək üçün qida məhsulunun tərkibini araşdırması və eləcə də onu hazırlayanlardan hazırlama (istehsal) prosesində, yaxud daha sonra ona əllə toxunub-toxunmadığını soruşması vacib deyil. Məsələ 158. Müsəlmana ət, piy konservləri, eləcə də ət və piy mənşəli məhsulların konservləri istisna olmaqla bütün növ qida məhsulları ilə qidalanmaq olar, hətta tərkibində yeyilməsi onun üçün haram olan qidaların mövcudluğundan, yaxud hazırlayanın ona rütubətli əllə toxunduğundan şübhələnsə belə. Həmçinin müsəlmanın tərkibində yeyilməsi haram olan maddələrin olub-olmadığını öyrənmək üçün konserv məhsullarının tərkibini araşdırması vacib deyil. 76 Məsələ 159. Müsəlman özü kimi müsəlman satıcının müsəlmanlara satdığı müxtəlif halal ət məhsullarını ala bilər. Həmin müsəlman başqa məzhəbdən, onun məzhəbinin fiqhinə görə kəsim qaydaları da bizim məzhəbin kəsim qaydalarından bir qədər fərqli olsa belə, heyvanın kəsimində fiqhimizin kəsim normalarına riayət edilməsi ehtimalı mövcud olduğu halda həmin ət məhsulları halal hökmünü daşıyır. Bu hökm kəsimin üzü qibləyə doğru gerçəkləşdirilməsindən başqa şərtlərə aiddir. Qibləyə doğru kəsim şərtinə gəlincə isə, qəssabın (məzhəbinin fiqhinə müvafiq olaraq) onu vacib bilmədiyi halda riayət edilməsi vacib deyil. Məsələ 160. Əgər müsəlman almaq istədiyi ət məhsulunun inək, qoyun və toyuq kimi əti halal olan heyvanların ətindən olduğunu, lakin İslam şəriətinin normalarına müvafiq qaydada kəsilmədiyini bilərsə və buna əmin olarsa, satıcının müsəlman olmasına baxmayaraq, həmin ət məhsulunun yeyilməsi onun üçün haram, özü isə nəcis hesab olunur və rütubətli olduğu (ət, yaxud toxunduğu əşya, yaxud hər ikisi) halda toxunduğu əşyanı da nəcis edir. Məələ 161. Əgər müsəlman ət məhsulunu bilavasitə kafirdən, yaxud kafirdən alan və alarkən necə kəsildiyini öyrənməyən başqa bir müsəlmandan satınalma, yaxud başqa bir yolla (ödənişsiz bağışlama və s.) əldə edərsə, həmin ət məhsulu haram hesab edilir. Lakin müsəlmanın həmin heyvanın şəriət normalarına müvafiq qaydada kəsilmədiyi haqqında dəqiq məlumatı olmadığı təqdirdə ət yeyilməsi haram olsa da, nəcis hökmünü daşımır. Məsələ 162. Növündən asılı olmayaraq balıq və balıq məhsullarının yeyilə bilməsi (halal hesab edilməsi) üçün iki şərt (meyar) mövcuddur: 1) balıq pulcuqlu olmalıdır; 2) müsəlman onun sudan diri ovlandığına, yaxud balıqçının torunda öldüyünə əmin olmalıdır. Balığı ovlayanın müsəlman olması, yaxud ov əsnasında Allahın adını zikr etməsi vacib deyil. Beləliklə, hətta kafir belə pulcuqlu balığı ovlayaraq sudan diri çıxardarsa və ya balıq onun torunda, yaxud səbətində can verərsə, həmin balığın yeyilməsi halal sayılır. Müsəlman birinci şərtin (meyarın) mövcudluğuna əmin olmaq üçün balıq qarşısında olduğu halda (toxunulmadan, təmizlənmədən qalmışsa) öz gözləri ilə 77 görərək, yaxud doğru yazıldığına arxayın olduğu halda adından onun pulcuqlu olub-olmadığını aydınlaşdıra bilər. Əlinizdəki əsərin sonunda (II əlavədə) pulcuqlu balıqların adlarından ibarət bir cədvəl öz əksini tapmışdır. İkinci şərtə isə, əldə olan məlumatlara əsasən, demək olar ki, bütün dünya ölkələrində riayət olunur və bütün dünyada balıqçılıq təsərrüfatı normalarına müvafiq olaraq ovlanan balıqlar sudan diri çıxarılır, yaxud torda can verir. Beləliklə, təbii, yaxud konservləşdirilmiş olmasından asılı olmayaraq balıq məhsullarını müsəlmandan olduğu kimi kafirdən də alaraq yemək olar. Məsələ 163. Krevet sudan diri tutulduğu halda yeyilməsi halaldır. Lakin qurbağaların, xərçənglərin, tısbağaların, bütün növ suda-quruda yaşayanlar, o cümlədən ilbizlər və omarların (oynaqlı iri dəniz xərçəngləri) yeyilməsi haramdır. Məsələ 164. Kürülərin halallığı isə onun alındığı balığın halal olub- olmamasından asılıdır. Yeyilməsi halal olan balığın kürüsü də halal, haram olan balığın isə kürüsü də haramdır. Məsələ 165. Şərab, pivə, bərk və ya maye halında olmasından, yaxud ağır və yüngül içki sayılmasından asılı olmayaraq bütün məstedicilərin qəbulu haramdır. Allah (c.c.) dəyərli kitabında buyurur: Yüklə 2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|