“Ey iman gətirənlər! Şərab da (içki də),
qumar da, bütlər də, fal oxları da Şeytan əməlindən olan murdar bir şeydir.
Bunlardan çəkinin ki, bəlkə nicat tapasınız! Şübhəsiz ki, Şeytan içki və qumarla
aranıza ədavət, kin salmaq və sizi Allahı zikr etməkdən, namaz qılmaqdan
ayırmaq (yayındırmaq) istər. Artıq bu işə son qoyacaqsınızmı?”
1
Sevimli Peyğəmbərimiz Həzrət Məhəmməd (s) isə belə buyurur: “Allah
(c.c.) şərabı dilimə belə toxundurmağı mənə haram etdikdən sonra kim şərab
içərsə, qapınıza elçiliyə gəldikdə ona qız verməyiniz, onun üçün hər hansı bir işdə
vasitəçilik
və
himayədarlıq
etməyiniz, sözlərini təsdiq etməyiniz və
əmanətdarlığına inanaraq ona etibar etməyiniz doğru deyil”.
2
Başqa bir hədisdə isə
Allahın elçisinin (s) belə buyurduğunu oxuyuruq: “Allah (c.c.) şərabı, onun
1
Maidə surəsi, 90-91-ci ayələr.
2
Furu əl-Kafi, c.6, səh.396.
78
alındığı meyvə ağacını (şərab istehsalı məqsədilə) əkəni, onu şərab şirəsinə
çevirəni (istehsalçını), şərab içəni, içirdəni, satanı, alanı, onun gəlirindən
faydalananı, şərabı daşıyanı və istifadəsinə daşınan şəxsi lənətləmişdir”.
1
Bu
xüsusda çoxsaylı hədislər mövcuddur ki, daha ətraflı məlumat almaq üçün fiqh və
hədis məcmuələrinə müraciət edə bilərsiniz.
2
Məsələ 166. Şərab, yaxud məstedici içki içilən süfrədən qidalanmaq
haramdır. Həmçinin, vacib ehtiyata əsasən, həmin süfrənin arxasında əyləşmək
belə haramdır.
Məsələ 167. Müsəlman şərab verilən iaşə müəssisələrinə (restoranlara,
kafelərə və s.) gedə bilər, bu şərtlə ki, onun həmin müəssisələrin xidmətindən
istifadəsi onların belə şəriətə uyğun olmayan fəaliyyətinə rəvac vermiş olmasın. Bu
halda da şərab içilən süfrədən qidalanmamalı, həmçinin vacib ehtiyata əsasən, belə
süfrələrin arxasında belə oturmamalıdır. Şərab içilən süfrənin yaxınlığında stol
rezervasiya etməyin isə eybi yoxdur.
Məsələ 168. Təharət və nəcasətlə bağlı hökmlərin öz əksini tapdığı üçüncü
fəsildə qeyd edildi ki, odundan və ya başqa bir maddədən alınmasından asılı
olmayaraq spirtin bütün növləri pak sayılır. Beləliklə, tərkibində spirt olan bütün
qida məhsulları da pak hesab edilir.
Məsələ 169. Bəzi balıqçılıq təsərrüfatı mütəxəssislərinin nəzərincə,
pulcuqsuz balıqlar dənizlərdəki çirkli məhsulları yeməklə təmizlik vəzifəsini icra
edirlər.
Məsələ 170. Bəzi tədqiqatçı mütəxəssislərin rəyinə görə, heyvanın başının
kəsilməsi ilə orqanizmindəki qanın axıdılması onun ətini yeyənlərin sağlamlığı
üçün bu qaydada ölməyən heyvanın ətindən daha faydalı edir. Təəccüblü deyildir
ki, bəzi müsəlman olmayan alıcıların da daha sağlam qidalanmaq niyyəti ilə ət
məhsullarını heyvanların İslam şəriəti normalarına müvafiq qaydada kəsildiyi və
satıldığı satış nöqtələrindən aldığına şahid oluruq.
1
Mən la yəhzəruhu-l-fəqih, c.4, səh.4.
2
Furu əl-Kafi, c.6, səh.396.
79
Məsələ 171. İnsana (sağlamlığına və mövcudluğuna) öldürücü zəhər qəbul
etmək kimi ciddi təhlükə törədə biləcək hər hansı bir maddənin istifadəsi, eləcə də
hamilə qadının uşağını düşürməsinə (kurtaja) səbəb ola biləcək hər hansı bir
dərman maddəsini qəbul etməsi və zərərli olduğu məlum olan, yaxud sağlam ağıl
sahiblərinin etina etdiyi kiçik bir ehtimalla olsa belə güman edilən və zərəri ölümə,
yaxud bədən üzvlərindən birinin fəaliyyətini itirməsinə yol aça biləcək qədər ciddi
olan hər hansı digər bir işin icrası haramdır.
Məsələ 172. İslam dinində süfrə arxasında əyləşməyin və qidalanmağın bir
sıra etik qaydaları mövcuddur, o cümlədən:
- yeməyə başlayarkən Allahın adını xatırlamaq;
- sağ əllə yemək;
- yeməyi kiçik dilimlər şəklində qəbul etmək;
- süfrə arxasında tələsmədən əyləşmək;
- yeməyi həzm olunması üçün yaxşıca çeynəmək;
- yeməkdən sonra Allaha şükür etmək;
- meyvələri yeməzdən öncə yumaq;
- tox halda qidalanmaqdan imtina etmək;
- tam doyanadək yeməmək (doymazdan öncə əlini süfrədən çəkmək);
- yemək əsnasında insanların üzünə baxmamaq;
- kollektiv halda süfrə arxasına əyləşdikdə başqalarının qarşısındakı yeməyə
əl uzatmamaq;
- yeməyə süfrədəki duzdan dadmaqla başlamaq və yeməyi bu qaydada
bitirmək.
1
İndi isə gəlin qidalanma ilə bağlı Həzrət Ayətullah əl-uzma Sistaniyə
ünvanlanan bir sıra aktual suallar və onlara verilən cavablarla tanış olaq:
Məsələ 173. Müsəlman ölkələrində fəaliyyət göstərən bir sıra qeyi-
müsəlman müəssisələrinin istehsal etdiyi ət məhsullarının üzərində “İslam
normalarına müvafiq qaydada kəsilmişdir” yazılır. Həmin məhsullarla qidalana
1
Daha ətraflı məlumat almaq üçün Həsən ibn Fəzl Təbərsinin “Məkarim əl-əxlaq” əsərinin 7-ci fəslinə (səh.134-dən
etibarən) müraciət edə bilərsiniz.
80
bilərikmi? Belə məhsulları qeyri-müsəlman ölkələrində fəaliyyət göstərən
müsəlman yeyinti sənayesi müəssisələri istehsal etdiyi halda həmin məhsullardan
yeyə bilərikmi? Bəs həm istehsalçı müəəsisənin qeri-müsəlmanlara məxsus
olduğu, həm də məhsulun istehsal olunduğu ölkənin qeyri-müsəlman dövləti
olduğu halda necə?
Cavab: Məhsulların üzərindəki yazılar mötəbər hesab edilmir. Həmin
məhsulların istehsalçısı müsəlmanlar olduğu halda, yaxud əhalisinin əksəriyyətini
müsəlmanların təşkil etdiyi bir ölkədə istehsal edildiyi və istehlakçıda istehsalçının
müsəlman olmadığına dair etibarlı məlumat olmadığı halda onlarla qidalanmaq
olar. Lakin istehsalçının müsəlman olmadığı, yaxud məhsulun əhalisinin
əksəriyyətini müsəlmanların təşkil etmədiyi bir ölkədə istehsal edildiyi və
istehlakçıda onun istehsalçısının müsəlman olduğuna dair dəqiq məlumat olmadığı
halda isə həmin məhsullarla qidalanmaq olmaz.
Məsələ 174. Avropa ölkələrində bir sıra iri alış-veriş mərkəzlərində
qutusunun üzərində “halal”, yaxud “İslami şəriətin müvafiq qaydada kəsilmişdir”
kimi ifadələrin yazıldığı ət konservlərinə rast gəlirik. Onları alıb yeyə bilərikmi?
Cavab: Doğruluğuna arxayınlıq hasil etmədiyi halda həmin yazılar bir önəm
kəsb etmir.
Məsələ 175. Bəzi müəssisələr əllərindəki texnologiya və avadanlıqlarla
çoxlu sayda toyuğun vahid zamanda kəsimini həyata keçirir. Əgər həmin
avadanlığı bir müsəlman işlədərək cihazı işə salarkən bütün başı kəsilən heyvanlar
üçün bir dəfə təkbir və bəsmələ (bismillah) zikr edərsə, onları yemək halal
sayılırmı? Həmin məhsulların halallığına şübhə etdiyimiz halda onları təmiz hesab
edə və yeyə bilərikmi?
Cavab: Cihaz kəsim əməliyyatını həyata keçirdiyi müddət ərzində cihazı işə
salan “bismillah” zikrini davamlı surətdə təkrarlayarsa, halallıq üçün kifayətdir.
Halallıqda şəkk “bismillah” zikrinin deyilib-deyilməməsi ilə əlaqədar olduğu halda
isə məhsul təmiz, yeyilməsi də halal sayılır.
Məsələ 176. Sahibi müsəlman olan və şərab da satılan supermarketdə halal
adı ilə satılan ət məhsullarını almaq olarmı?
81
Cavab: Bəli, hərçənd daha öncə müsəlman olmayan bir şəxsin əlində olsa
belə, müsəlman satıcının məhsulun şəriət normalarına müvafiq qaydada kəsildiyini
aşkarlaması ehtimalını nəzərə alaraq həmin məhsulları satın almaq olar və onlarla
qidalanmaq halal sayılır. Belə bir ehtimal olmadığı halda isə halal hesab edilmir.
Məsələ 177. Qeyri-müsəlman ölkələrində istehsal olunan bir sıra pendir
məhsullarının mayası buzov, yaxud başqa bir heyvanın mədəsindən alınır və biz
həmin heyvanların şəriət normalarına müvafiq qaydada kəsilib-kəsilmədiyini,
yaxud mayanın istihalə halını gerçəkləşdirib-gerçəkləşdirmədiyini bilmirik. Həmin
pendir məhsullarını yemək olarmı?
Cavab: Sözügedən pendir məhsullarının bu baxımdan yeyilməsinə bir əngəl
görünmür. Doğrusunu isə Allah bilir.
Məsələ 178. Qərb ölkələrində “jelatin” adlanan qida məhsullarının
istehsalında, yeməklərdə və içkilərdə geniş miqyasda istifadə olunur. Bu maddənin
bitki, yoxsa heyvan mənşəli olduğunu, heyvan mənşəli olduğu halda isə heyvanın
sümüyündənmi, yoxsa sümüyün ətrafındakı toxumalardanmı alındığını, habelə
həmin heyvanın yeyilməsi halal, yoxsa haram heyvanlardan olduğunu bilmirik.
Beləliklə, jelatini qida kimi qəbul edə bilərikmi?
Cavab: Şübhə jelatinin heyvan, yoxsa bitki mənşəli olduğuna dairdirsə, qida
kimi qəbul etmək olar. Lakin heyvan mənşəli olduğuna dair məlumat olduğu halda
vacib ehtiyata əsasən, hətta heyvanın sümüyündən hazırlandığı halda belə onun
şəriət normalarına müvafiq qaydada kəsildiyinə əmin olmadıqca jelatini qida kimi
qəbul etmək olmaz. Bununla yanaşı, jelatini təşkil edən maddələrin kimyəvi
istehsal prosesi çərçivəsində istihaləyə məruz qaldığına əmin olduğumuz təqdirdə
qida kimi qəbulunun qəti qorxusu yoxdur. Lakin bu (istihalə halı) təsbit
edilməmişdir.
Məsələ 179. İri balıqçılıq gəmiləri eyni anda tonlarla balıq ovlayaraq
bazarlarda satışa çıxarırlar. Əldə etdiyimiz məlumatlara əsasən, balıq ovunda
formalaşan ənənələr, qaydalar balıqların sudan diri halda çıxarılmasını tələb edir.
Hətta iri balıqçılıq təsərrüfatı subyektləri özləri sudan ölü halda çıxan balıqları
zəhərlənmə hallarından qorxaraq, yaxud qida sağlamlığını nəzərə alaraq yenidən
82
suya atırlar. Beləliklə, həmin balıqları qeyri-müsəlmanlar, yaxud şəriətin
hökmlərinə qarşı laqeyd olan müsəlmanlar tərəfindən satıldığı satış nöqtələrindən
ala bilərikmi? Nəzərə almaq lazımdır ki, qarşımızdakı balığın sudan diri
çıxarıldığına dair dəqiq məlumat əldə etmək, yaxud bunu öz gözləri ilə görən
etibarlı bir şahid tapmaq olduqca çətin, hətta bəzi hallarda mümkünsüzdür. Bütün
bunları nəzərə alaraq, toyuq, qoyun və inək ətinin təzkiyəsi ilə bağlı dəqiq
məlumatın əldə edilməsində çətinlik çəkdiklərindən ət və ət məhsullarına
ehtiyaclarını balıq ətinin heabına ödəməyə çalışan müsəlmanların bu probleminin
həlli yolu nədən ibarətdir?
Cavab:
Həmin
balıqların istər müsəlmanlardan, istərsə qeyri-
müsəlmanlardan alınmasına məhdudiyyət qoyulmur. Həmçinin, deyilən qaydada
(sudan diri çıxarılma şərtilə) ovlandığı və pulcuqlu balıqlardan olması
dəqiqləşdirildiyi halda yeyilməsi də sərbəstdir.
Məsələ 180. Adətən balıq konservlərinin qutularının üzərində əks olunan
balığın adı və ya şəklinə əsaslanaraq onun pulcuqlu balıqlardan olub-olmamasını
ayırd edə bilirik. Bu qəbildən olan hallarda saxtakarlığın istehsalçı şirkəti ciddi
zərərlərlə qarşı-qarşıya qoya biləcəyini (bu baxımdan da istehsalçının belə
saxtakarlıq hallarına yol verməyəcəyini) nəzərə alaraq balığın növünü təyin
etməkdə qutunun üzərindəki həmin məlumatlara (ad və ya şəklə) istinad edə
bilərikmi?
Cavab: Doğruluğuna əmin olduğunuz halda istinad edə bilərsiniz.
Məsələ 181. Krevetlərə oxşadıqlarını nəzərə alaraq müxtəlif növ xərçəngləri
də yemək olarmı?
Cavab: Xərçənglərin yeyilməsinə şəriət tərəfindən icazə verilmir.
Məsələ 182. Əhli-sünnə məzhəblərindən olan müsəlmanlardan balıq
məhsullarını almaq olarmı? Nəzərə almaq lazımdır ki, həmin balıqların pulcuqlu
olub-olmadığını bilmirik.
Cavab: Alınmasına əngəl yoxdur, lakin pulcuqlu olduğuna dair dəqiq
məlumat əldə edilməmiş yeyilə bilməz.
83
Məsələ 183. Təzkiyə olunmamış heyvan ətinin buxarında bişirilən halal
yeməkləri yemək olarmı?
Cavab: Yemək olmaz. Çünki həmin yemək nəcis hökmündə olan ətin
buxarından toplanan su dənəcikləri ilə təmas etdiyindən nəcis hesab olunur.
Məsələ 184. Müsəlmanın iştirakılardan hesab olunacağı təqdirdə şərab
məclislərində süfrə arxasında oturmasının haram olduğunu bilirik. Bəs süfrə
deyərkən nə nəzərdə tutulur: bir neçə süfrədən (stoldan) ibarət bütöv məclis, yoxsa
yoxsa məhz üzərində şərab olan süfrə (stol)? Başqa sözlə məclisdə süfrələr bir-
birindən aralı olduğu halda üzərində şərab olmayan süfrənin arxasında əyləşmək
olarmı?
Cavab: Burada süfrə deyərkən məhz üzərində şərab olan süfrə nəzərdə
tutulur. Şərab və ya spirtli məstedici içkilərin içildiyi süfrədə əyləşməyin haramlığı
ilə bağlı hökm ehtiyata əsaslandığından, “əqva” (ən güclü) nəzərə əsasən, həmin
süfrədən qidalanmaq da haramdır.
Məsələ 185. Bir müsəlman kafedə çay içərkən başqa bir şəxs də gələrək
həmin stolun arxasında əyləşərək şərab (spirtli içki) içməyə başlayarsa, müsəlmn
dərhal ayağa qalxaraq həmin məkanı tərk etməlidirmi?
Cavab: Bəli, artıq qeyd edildiyi kimi belə vəziyyətlərdə həmin süfrədən
(stolun arxasından) qalxmaq lazımdır.
Məsələ 186. Üzərində “spirtsiz” ifadəsi yazılan pivə məhsullarını içmək
olarmı?
Cavab: Yüngül dərəcədə də olsa, məstedicilik qabiliyyəti olan pivə halal
sayılmır. Lakin “mauş-şəir” (arpa suyu) adlanan və məstedicilik qabiliyyəti
olmayan içkinin qəbuluna isə məhdudiyyət qoyulmur.
Məsələ 187. Həb və ya maye halında olan əksər dərman preparatlarının
tərkibində spirt mövcuddur. Həmin preparatların qəbuluna şəriət tərəfindən icazə
verilirmi və onlar pak hesab edilirmi?
Cavab: Həmin preparatlar pak hesab olunur və onların tərkibindəki spirtin
miqdarı cüzi olduğundan qəbuluna da məhdudiyyət qoyulmur.
84
Məsələ 188. Sirkənin şərabdan (araqdan) alınan bir növü də mövcuddur.
Belə ki, həmin sirkəni zavodda müəyyən emal prosesi nəticəsində şərabdan alırlar.
Buna görə də onu arpa və digər xammallardan alınan sirkələrdən fərqləndirmək
üçün qablaşdırmanın üzərində “şərab sirkəsi” yazılır. Bu sirkə ilə bağlı digər bir
məqam isə ondan ibarətdir ki, onu alışveriş mərkəzlərində sirkə məhsulları üçün
ayrılan rəflərdə yerləşdirirlər və əsla şərabların müştərilərə təqdim olunduğu
vitrinlərə yerləşdirmirlər. Həmçinin, qeyd etmək lazımdır ki, biz bu sirkə ilə İraqda
xurmadan hazırlanan sirkə məhsulları arasında bir fərq görə bilmirik. Beləliklə,
şərabdan sirkəyə çevrilən sözügedən məhsul sirkə sayılırmı?
Cavab: Sualda göstərilən vəziyyətdə olduğu kimi ürfən sirkə hesab olunduğu
halda sözügedən məhsul sirkə hökmünü daşıyır.
Məsələ 189. Qida, konserv və qənnadı məhsullarının istehsalçıları
qanunvericiliyinin tələbinə uyğun olaraq istehlakçılara satdıqları yeyinti sənayesi
məhsullarının (qablaşdırmalarının) üzərində onların tərkibinə dair məlumat da
yerləşdirməlidirlər. Həmin məhsulların bəziləri tez xarab olan qida məhsulları
olduğundan onların tərkibinə xarab olmaqdan qoruyan və bir qismi heyvan mənşəli
olan qatqı maddələri (stabilizatorlar) də əlavə olunur və məhsulların tərkibi
haqqında məlumatda həmin maddələr “E 450”, yaxud “E 472” kimi (E400 – E499)
əmtəə seriya nişanları (kodları) ilə göstərilir. Beləliklə, aşağıdakı hallarda şəriətin
hökmü nədən ibarətdir:
a) istehlakçı qida məhsulunu təşkil edən tərkib hissələrinin mahiyyətini başa
düşmədikdə;
b) istehlakçıya istihalə ilə bağlı anlayışı olmayan əmtəəşünaslar tərəfindən
hazırlanan və bir sıra qatqı maddələrinin heyvan mənşəli olduqlarına görə seriya
kodlarının qarşısında “haram” qeydi olan bir siyahı təqdim olunduqda;
c) tədqiqatlar həmin maddələrin bəzilərinin ilkin vəziyyətində qalmayaraq
istihalə nəticəsində başqa bir maddəyə çevrildiyini göstərdikdə.
Cavab: a) Tərkibində sözügedən qatqı maddələrinin mövcud olduğu həmin
qidalar onun üçün halal sayılır;
85
b) İddialara rəğmən, həmin qatqı maddələrinin heyvan mənşəli olduğuna
dair dəqiq məlumat əldə edilmədiyi halda, həmçinin heyvan mənşəli olduğu
məlum olan qatqı maddələrinin nəcis hesab olunan (nəcisül-eyn və ya təzkiyə
olunmamış) heyvan mənşəli olduğuna dair dəqiq məlumat əldə edilmədiyi və qatqı
maddəsinin olduqca cüzi miqdarda əlavə edildiyi halda həmin məhsullarla qidalana
bilər.
c) Ürfən (insanların, yaxud mütəxəssislərin nəzərincə) həmin maddələrin
istihalə halının gerçəkləşməsi nəticəsində ilkin tərkibini itirərək dəyişikliyə
uğramasından sonra onların paklığı və halallığı xüsusunda heç bir şübhə ola
bilməz.
Məsələ 190. Aşağıdakı suallara cavab verməyinizi xahiş edirik:
a) Jelatin pak hesab olunurmu?
b) “İstihalə” anlayışının nəyi əhatə etməsi ilə bağlı anlaşılmazlıqdan
(məfhum
qeyri-müəyyənliyindən)
irəli
gələrək
bu halın gerçəkləşib-
gerçəkləşmədiyi ilə bağlı tərəddüdə düşsək, “istishab” prinsipi əsasında öncəki
nəcislik hökmü qüvvədə qalırmı?
Cavab: a) Heyvan mənşəli jelatinin mənşə etibarilə nəcis olduğuna dair əldə
dəqiq məlumat yoxdursa, məsələn təzkiyə olunmuş heyvandan əldə edildiyinə dair
bir ehtimal da mövcuddursa, pak hesab olunur. Lakin həmin jelatin maddəsinin
yeyilməsi halal olan, təzkiyə olunmuş heyvandan əldə edildiyinə, yaxud
“istihalə”sinin gerçəkləşdiyinə dair dəqiq məlumat əldə edilmədikcə ondan qida
məhsullarına yalnız tərkibdə gözə çarpmayacaq dərəcədə olduqca cüzi miqdarda
əlavə edilə bilər. Bu məsələdə onun qığırdaq kimi canlı hesab olunan, yaxud
sümük kimi canlı hesab olunmayan bədən üzvlərindən alınmasının da heç bir fərqi
yoxdur. Hərçənd, sonuncu halda (sümükdən alındığı halda) ehtiyat etmək (həmin
jelatin maddəsinin qida məhsullarının hazırlanmasında istifadə edilməsindən,
yaxud tərkibində bu növ jelatin maddəsi olan qida məhsulları ilə qidalanmaqdan
çəkinmək
tərc.
) daha məqsədəuyğundur.
Lakin jelatin maddəsinin mənşə etibarilə nəcis olduna dair əldə dəqiq
məlumat olarsa, məsələn onun nəcisül-eyn heyvanlardan (vücudu tamamilə nəcis
86
hesab olunan heyvan: it və donuz), yaxud təzkiyə olunmamış heyvanın
qığırdağından və ya yuyularaq təmizlənməmiş sümüyündən alındığı məlum olarsa,
həmin jelatin maddəsi rütubətli nəcisə toxunduğundan nəcis hesab olunur. Bu
halda
onun
paklığı və qidalarda istifadəsinin halallığı “istihalə”nin
gerçəkləşməsinə bağlıdır. “İstihalə”nin gerçəkləşməsi isə ürfün nəzərindən asılıdır
və “istihalə”nin hansı qaydada gerçəkləşməsi öncəki səhifələrdə qeyd
olunmuşdur.
1
b) “İstishab”a gəlincə, hərçənd “məfhum qeyri-müəyyənliyi” xüsuslarında,
yəni şəriət hökmünün predmetinin, yaxud predmetin xüsusiyyətlərinin və ya
hökmün özünün məzmununun qeyri-müəyyən olduğu hallarda bu prinsip tətbiq
olunmasa da (“üsuli-fiqh” elmində də öz əksini tapdığı kimi), nəcasətin predmeti
insanların nəzərində ayrı-ayrı nəcislər, o cümlədən sidik, qan, it və s. olduğundan
və nəcasətin qalması aqil insanların nəzərincə həmin predmetlərin zati
xüsusiyyətlərinin
qalması demək olduğundan “istihalə”nin gerçəkləşib-
gerçəkləşməməsi xüsusunda (istihalə anlayışının nəyi əhatə edib nəyi etməməsi
baxımından) şəkk də həmin nəcislərin varlığının onların zati xüsusiyyətləri ilə
birgə qalıb-qalmaması (mövcudluğunu davam etdirib-etdirməməsi) xüsusunda
şübhədən irəli gəlir. Beləliklə, burada nəcasətlə bağlı şəriət hökmünün predmeti
mücərrəd deyil, maddi varlıq predmetlərindən olduğundan “istishab” prinsipinin
tətbiq olunmasına məhdudiyyət qoyulmur. Allah (ən doğrusunu) biləndir.
Məsələ 191. Qərb ölkələrində alış-veriş etdiyimiz ticarət mərkəzlərində
tərkibi haqqında məlumatsız olduğumuz müxtəlif növ qida məhsulları satılır.
Həmin məhsulların yeyilməsi və içilməsi haram olan qidalardan xali olub-
olmaması məlum deyil. Bu halda onların tərkibinə baxmadan, yaxud tərkibi
haqqında məlumat almadan həmin məhsullarla qidalana bilərik, yoxsa bu
yolverilməz hesab edilir?
Cavab: Onların tərkibində ət, piy, habelə ət və piy mənşəli qida maddələrinin
olduğuna dair məlumatınız olmadığı halda qidalana bilərsiniz.
1
Bu məsələdə sözügedən
“
istihalə
”
,
“
istishab
”
,
“
təzkiyə
”
kimi terminlərin izahı üçün bax: Müxtəsər fiqh
terminləri lüğəti.
87
Məsələ 192. Balina və digər yeyilməsi haram olan balıqların yağından və
ilbizlərdən qidalarda və eləcə də digər məqsədlərlə istifadə olunmasına icazə
verilirmi?
Cavab: Qidalarda istifadəsinə icazə verilmir, digər məqsədlərlə istifadəsinə
isə məhdudiyyət qoyulmur. Allah (hər şeyin doğrusunu) biləndir.
Məsələ 193. Müsəlman şərab içilən məclislərdə iştirak edə bilərmi?
Cavab: Həmin məclislərdə yeyib-içmək haramdır. İştirak etməyin haramlığı
isə vacib ehtiyat hökmünə əsaslanır. Nəhy əz münkər edə biləcəyi halda isə bu
məqsədlə orada iştirak etməsinə əngəl yoxdur.
Məsələ 194. Omarların (iri oynaqlı dəniz xərçənglərinin), krevetlərin və
ilbizlərin yeyilməsi halladırmı?
Cavab: Dəniz canlılarından yalnız pulcuqlu balıqların və krevetlərin
yeyilməsi halladır. Digər dəniz canlılarının, o cümlədən xərçənglərin və pulcuqsuz
balıqların isə yeyilməsinə şəriət icazə vermir. Allah (hər şeyin ən doğrusunu)
biləndir.
Dostları ilə paylaş: |