Baki avrasiya universiteti NİĞde üNİversitesi
Yüklə 4,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ӘДЕБИЕТТЕР
- DULKADİROĞULLARIYLA İLGİLİ SAFEVÎ MİNYATÜRLERİ
- Anahtar Kelimeler
- Keywords
10 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu болсақ, мына ұлы орыстың өзімен-өзі алысып, әлі құрып тұрғанда Алаш туын көтеріп, ақ орданы тігу жөн. Дәл осы кез – іздегенде таба алмайтын, автономияны алып қалатын кез. Ұлы орыс есін жиғанда оңайлықпен автономияны бере қоймас. Тиісті мезгілін өткізіп алып, баяғыдай аңсап жүрмелік! Ұлы орыстың тұзағына алынып, ебіне еріксіз көнгеніміз жетер, мұны есімізден шығармалық. Елдігімізді кетіріп, береке, бірлігімізді жойып, қолқамызға қол салған заманды ұмытпалық!», – деп [10], кешегі тепкі көрген өмірін әлі ұмытыла қоймаса да, дүркін-дүркін есіне түсіріп, автономия аларлық сәтті кезенді өткізіп алмас үшін намысқа шақырады. Ал, Омбыдағы Алаш партиясының Бас комитеті «Жас Азамат» газетінде жарияланған «Алаш азаматтарына!» арнаған үндеуінің мазмұнына зер сала қарайтын болсақ, халыққа рух пен жігер беру үшін: «Ақсақалдар, Ағалар! Ақыл айтып, жол бастаңыздар! Баяғы еркін дәуреннен сөз қозғап, жастардың жүректеріне қызулық жалынын салыңдар! - деп еркіндік, азаттықтың нарқын түсіндіруге тырысса, «Алаш Ордаға жәрдем қылмасаңдар, ұранға қызбасаңдар сол көңілсіз қор күндерің алдарыңда даяр. Ардақты азаматтар! Алаш тілегі иманымыз болсын, бәріміз соған ұйыйық» – деп [11; 37 б.] езгіде өткен күндерін еске түсіріп, үрей сезімін тудыру арқылы ықпал етуді көздеген. Идеологиялық жұмыс жүргізгенде қазақ зиялылары халықтың көз алдына «көңілсіз кер күндерін» әкелсе, үрейі ұшқан соң ел намыстанар, жігерленер деген ойда болғаны анық. Алаш идеясы – бүгінгі Тәуелсіз Қазақстанның да басты идеяларының бірі болуы тиіс. Ал бүкіл қазақ даласын осыдан бір ғасырдай уақыт бұрын Алаш рухына бөлеген ұлы қазақтар аманатының жөні бөлек. Біздің ата рухы алдындағы адалдығымыз бен перзенттік парызымыз Алаштың аманатын санамызға сіңіру, соған лайық еңбек ету, өткенге құрмет көрсету. Ал құрметтің негізгісі – Алаш идеясын ұрпақ бойына сіңіру. Алаш идеясы – ұлтты біріктіруші, тұтастырушы идея ретінде қашан да қазақпен бірге жасайды. Алаштың жолы, Алаш кайраткерлері қалыптастырған ұлттық санамызды жаңғырту сапары – бүгінгі тәуелсіздігімізді тұғырлы етер берік ұстымдардың бірегейі болатынын естен шығармағанымыз абзал. Алаш идеясы – қазақ идеясы. Демек, «Керегеміз – ағаш, ұранымыз – Алаш» дейтін біз үшін ол әрқашан қазақ идеологиясының темірқазығы болып келді, бола береді де. ӘДЕБИЕТТЕР Сейдімбек А., Әбжанов Х., Салғараұл Қ. Ұлттық идея: тарихи тағдыры мен болашағы. – Астана: Фолянт, 2012. – 248 б. Аманжолова Д.А. Алаш исторический смысл демократического выбора. – Алматы: Таймас, 2013. – 400 с. Томохико Уяма. Переосмысление этнической истории казахов (Rethinking Ethnic History of the Kazakhs // Сhiiki Kenkyu Ronshu ICAS Review. – 1999. – Vol. 2, №1. – Р. 37-41. Қойгелдиев М.Қ. Ұлттық саяси элита. Қызметі мен тағдыры (ХVІІІ - ХХ ғғ.). Зерттеулер. – Алматы: Жалын, 2004. – 400 б. Бисенова Ғ. Бірінші орыс революциясы тұсындағы қазақ азаттық қозғалысы: тар. ғыл. канд. автореф. – Алматы: Ғылым, 2002. – 32 б. ҚРПМ. 811-қор, 23-тізбе, 171- іс. 1-24 п. Қыдыралиев Д. Қ. Мұстафа Шоқай. – Астана: Фолиант, 2007. – 320 б. ҚРПМ. 811-қор, 23-тізбе, 218 а -іс. 10 п. Қойгелдиев М.Қ. Ұлттық саяси элита. Қызметі мен тағдыры (ХVІІІ - ХХ ғғ.). Зерттеулер. – Алматы: Жалын, 2004. – 400 б. Күш бірлікте // Сарыарқа. – 1918, қаңтар 2. – №27. Алаш азаматтарына! // Жас Азамат. – 1918, шілде 30. – №1. DULKADİROĞULLARIYLA İLGİLİ SAFEVÎ MİNYATÜRLERİ Prof. Dr. Ali Rafet ÖZKAN
hanedanlar sırasındadırlar. Bu iki hanedan arasındaki ilişkiler daha önceleri rekabet ve husumet ortamında gelişmişse de, sonraları ılımlı bir hâl almıştır. Araştırmalarımız sırasında Safevî kaynaklarında Dulkadiroğulları ile ilgili beş tane minyatürün bulunduğunu tespit ettik. Bildirimizde bu minyatürleri tarihî açıdan değerlendirmeye çalışacağız. Zira bu alanda şimdiye kadar hiçbir çalışma yapılmamıştır. Anahtar Kelimeler: Dulkadiroğulları, Safevîler, minyatürler, elyazmalar. Safavid Miniaturs About Dulkadirids Abstract: Safavids and Dulkadirids are among important dynasties in the history of Turkic World. Although earlier between these two dynasties were rivalry and animosity, but later their relations softened. During our researches we fixed that Safavid sources have five miniaturs about Dulkadirids. Current paper devoted to estimation of these miniatures from historical view point. Because until now no study has been made on this subject.
Biz, burada öncelikle Dulkadiroğulları hakkında genel bilgiler vermek istiyoruz. 1337-1522 yılları arasında Elbistan ve Maraş merkez olmak üzere doğuda Harput’tan batıda Kırşehir’e, kuzeyde Yozgat ile Sivas’ın güneyinde Gemerek ve Gürün’den Hatay’a bağlı Hassa’ya kadar yayılan bölgede hüküm süren Dulkadir Türkmenleri, Oğuzların Bozok koluna mensupturlar [Yinanç: 1994, s.553]. Yaklaşık iki yüz yıllık bir süre içinde Dulkadiroğulları hanedanından on iki hükümdarın iktidarda bulunduğu bilinmektedir: Karaca Bey, Halil Bey, Sevli Bey, Sadaka Bey, Nasreddin Mehmed Bey, Süleyman Bey, Melik Aslan Bey, Şahbudak Bey, Şehsuvar Bey, Şahbudak Bey, Alaüddevle Bey ve Şehsuvaroğlu Ali Bey. Bu hanedanın, Osmanlı Devleti’ne çok büyük katkıları olmuştur. Özellikle de Şehsuvaroğlu Ali Bey, Safevîlere ve Memlüklere karşı savaşlarda önemli roller üstlenmiştir. Dulkadiroğulları Beyliği’nin müstakil bir şekilde araştırılmasına yönelik faaliyetler Arifî Paşa’nın yaklaşık yüz yıl öncesinde yayınlamış olduğu “Elbistan ve Maraş’ta Dulkadir Oğulları Hükumeti” isimli eseriyle başlamıştır. Seri hâlindeki makalelerden oluşan bu eser, 2011 yılında kitaplaştırılarak tekrar yayınlanmıştır [Arifî Paşa: 2011]. Prof. Dr. Refet Yinanç’ın “Dulkadir Beyliği” isimli değerli çalışması, konuyu her yönüyle aydınlatmak açısından büyük bir önem arz etmektedir [Yinanç: 1989]. Y. Alparslan, M. Karataş ve S. Yakar’ın editörlüğü ile yayına hazırlanmış olan iki ciltlik “Dulkadir Beyliği Araştırmaları” isimli kitap, konunun uzmanlarınca yazılmış olan çeşitli makalelerden oluşmaktadır [Alparslan vd.: 2007-2008]. 29 Nisan – 1 Mayıs 2011 tarihlerinde Kahramanmaraş Belediyesi tarafından düzenlenmiş olan Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, konuyu araştıran bilim adamlarını buluşturmak, gereken konuları tartışmaya açmak ve genelde konuya ışık tutmak açısından çok yararlı olmuş ve bu sempozyumun bildirileri üç cilt halinde yayınlanmıştır [Kabakçı ve Yakar: 2012]. Prof. Dr. İ. Gökhan ve Yrd. Doç. Dr. S. Kaya tarafından hazırlanmış olan kitaplarda da Dulkadir Beyliği’ne ayrıntılı biçimde yer verilmiştir [Gökhan ve Kaya: 2008; Gökhan: 2011]. Zikredilen eserlerin yanı sıra Dulkadiroğulları ile ilgili birçok diğer çalışmalar da bulunmaktadır. Fakat biz burada sadece kitaplaşmış olan eserlerden bahsettik. Bulunduğu coğrafyanın stratejik öneminden dolayı Dulkadiroğulları Beyliği, dönemin uluslararası ilişkiler sistemi içinde aktif rol alarak Memlükler, Osmanlılar, Timurlular, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Karamanoğulları, Safevîler vd. devletler ve beyliklerle siyasi ve diplomatik temas halinde bulunmuş, hatta zaman zaman kendi çıkarlarını gözetmek adına bu devletlerle çatışma içine de girmiştir. 1501 yılında Azerbaycan’da meydana gelen ve hızla büyüyerek güçlü bir imparatorluğa dönüşen Safevî Devleti, çok geçmeden Dulkadiroğulları Beyliği ile mücadeleye girişmiştir. Zira Doğu ve Güneydoğu
T. C. Kastamonu Üniversitesi, nmusali@kastamonu.edu.tr Yüklə 4,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|