X mühazirə
347
döyüşə girərək onlardan ikisini məhv etmişdi. Müharibənin
dördüncü günü, iyunun 25-də Qara Dəniz Donanmasının 63-cü
aviasiya briqadasının təyyarəçisi Məzahir Abbasov hitlerçilərin
bazasını bombalamaq tapşırığını yerinə yetirərkən düşmən
təyyarələrinin hücumuna məruz qalır. Qorxmaz şahin
təyyarəsini düz düşmən təyyarəsinin üstünə şığıyır, onlardan
birini vurub yerə salır, digər düşmən təyyarəsini isə qaçmağa
məcbur edir. Ancaq təyyarəsinin yandığını görən Məzahir onu
ustalıqla dənizə endirə bilmiş və bir neçə gün su üzərində
qalmışdı. Göstərdiyi igidliyinə görə Qırmızı Bayraq ordeni ilə
təltif edilmişdi. Baltik səmasının qorunmasında Rizvan
Zeynalov da fərqlənmiş və igidlik göstərmişdi. Məzahir
Abbasov və Rizvan Zeynalov 1941-ci ildə ilk dəfə olaraq
Berlinin bombardman edilməsində iştirak etmişlər.
1941-ci ilin yayında Poltava yaxınlığında gedən
döyüşlərdə R.Rəfiyevin tankçılar bölməsi düşmənin 2 tankını,
16 topunu, 50-dən artıq əsgərini məhv etmişdi.
Müharibənin ilk günlərində Qərb cəbhəsində gedən
döyüşlərdə 11 min həmyerlimiz iştirak etmiş, böyük igidliklər
göstərmişlər. Moskva uğrunda qanlı vuruşmalarda Azərbaycan
döyüşçüləri fərqlənmişdilər. Tank hissəsinin komandiri, kapitan
Həzi Aslanov qeyri-adi sərkərdə bacarığına və göstərdiyi
qəhrəmanlığa görə Qırmızı Ulduz ordeni ilə təltif olundu. 1941-
cü ilin noyabrında Moskva ətrafında göstərdiyi şücaətə görə
Müseyib Allahverdiyev Qırmızı Ulduz ordeninə layiq
görülmüşdü. Leytenant M.Paşayevin zenitçiləri Moskva
ətrafında 10 düşmən təyyarəsini vurmuşdu. M.Paşayev Qırmızı
Ulduz ordeni ilə təltif olunmuşdu. Pulemyotçu İdris Vəliyev
Borodino çölündə ağır yaralanmasına baxmayaraq, 75-dən artıq
faşisti məhv etmişdi. İ.Vəliyev Qırmızı Bayraq ordeni ilə təltif
edilmişdi. Moskva uğrunda gedən döyüşlərdə baş serjant İsrafil
Məmmədovun əfsanəvi igidliyi bütün ölkəyə yayıldı.
İ.Məmmədovun dəstəsi Novqorod vilayətinin Pustınka kəndi
Azərbaycan
İkinci dünya müharibəsi dövründə
348
yaxınlığında mövqe tutmuşdu. Güclü top atəşindən sonra minə
qədər faşist bu mövqeyə hücum etdi. İ.Məmmədov cəsarətli
əmr verdi: düşmən 10-15 metr məsafəyə buraxılsın. 10 saat
qanlı vuruşma getdi, sonra əlbəyaxa vuruşma başladı.
Döyüşlərdə yüksək iradə
və
qəhrəmanlıq göstərən
İ.Məmmədov özü təkbaşına 700 faşist öldürdü. Göstərdiyi
igidliyə görə İsrafil Məmmədova 1941-ci il dekabrın 11-də
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi. İsrafil Məmmədov Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı adını alan ilk azərbaycanlı idi.
Düşmənə qarşı ölüm-dirim mübarizələrində göstərdiyi
şücaətə və igidliklərə görə gənc zabit N.Bağırov Qırmızı Ulduz,
kapitan A.Abbasov Qırmızı Bayraq ordenlərinə layiq
görülmüşdülər. Stalinqrad yaxınlığında döyüşlərdə fərqlənən
pulemyotçu Ə.Rəcəbov Lenin ordeni ilə, A.Axundov Qırmızı
Bayraq və Qırmızı Ulduz ordenləri ilə, təyyarəçi qadın Züleyxa
Seyidməmmədova «Stalinqradın müdafiəsi uğrunda»medalı ilə
təltif edilmişlər. Stalinqrad ətrafında 55-ci xüsusi tank alayının
komandiri podpolkovnik Həzi Aslanov mahir hərbi sərkərdə
istedadı nümayiş etdirdi. Həzi Aslanovun tank briqadası ağır
döyüşlər apararaq bir neçə yaşayış məntəqəsini düşmənlərdən
azad etdi. Bu döyüşlərdə düşmənin 49 tankı, 14 minamyot
batareyası, 3 piyada rotası, 50 avtomobili məhv edildi, 1400
hitlerçi əsir götürüldü. 1942-ci il dekabrın 31-də SSRİ Ali
Sovetinin Rəyasət Heyyətinin fərmanı ilə Həzi Aslanova Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi.
Qeyd etmək lazımdır ki, Sovet ordusu Stalinqrad uğrunda
gedən vuruşmada alman-faşist qoşunlarına sarsıdıcı zərbə
endirdi, Hitlerin ən çox inandığı, feldmarşal Paulüs başda
olmaqla 24 general, 330 min nəfər əsgər və zabit əsir alındı.
Faşistlər Stalinqrad uğrunda gedən döyüşlərdə 1,5 milyon canlı
qüvvə, 3 mindən çox tank, top və minamyot, 4,4 min döyüş və
nəqliyyat təyarəsi itirdilər. Stalinqrad döyüşlərində böyük və
həlledici dönüş baş verdi və Sovet ordusunun əks - hücum
X mühazirə
349
əməliyyatları genişləndi.
Kəşfiyyatçı Əli Kərimov və baş leytenant Həmzə Sadıxov
qorxmaz kəşfiyyat işləri apararaq feldmarşal Paülsün əsir
alınmasında fəal iştirak etdiklərinə görə Qırmızı Ulduz ordeninə
layiq görülmüşlər. 1600-dən artıq azərbaycanlı «Stalinqradın
müdafiəsi uğrunda» medalı ilə təltif olunmuşdur.
Hitlerin işğal planında Qafqaz, o cümlədən Azərbaycan,
xüsusilə Bakı diqqət mərkəzində idi. Moskva yaxınlığında
darmadağın edilən faşist orduları Hitleri qəzəbləndirdi və cənub
istiqamətində güclü hücum planını hazırladı. Stalinqrad və
Qafqaz uğrunda ağır döyüşlər aparılırdı. Qafqaz uğrunda
döyüşlər 1942-ci ilin iyulunda başlandı. Qafqazı işğal etmək
üçün Hitler nəhəng ordu və canlı texnikanı bu istiqamətə
yeritdi. Qafqaz xalqlarının ağır günləri başlandı. Zaqafqaziya
xalqlarının faşist əsarəti altına düşmək təhlükəsi ilə bağlı
Azərbaycanda mürəkkəb vəziyyət yarandı. Cəbhəni təchiz
etmək üçün şimaldan əlaqə kəsildi. Mərkəzlə əlaqə Orta Asiya
vasitəsilə saxlanırdı. Bu isə işi xeyli çətinləşdirirdi. Belə bir
zamanda Azərbaycanda olan iri müəssisələrlə yanaşı, xırda
müəssisələr də gecə-gündüz işləmək zorunda qaldı. 1942-ci il
avqustun 23-də Tbilisidə Zaqafqaziya xalqlarının antifaşist
mitinqi keçirildi. Mitinqdə Səməd Vurğun alovlu nitq söylədi
və bütün Zaqafqaziya xalqlarını düşmənə qarşı ölüm-dirim
mübarizəsinə səslədi. Beş ay davam edən Qafqaz uğrunda
döyüşlərdə (25 iyul – 31 dekabr 1942) yüz mindən çox
həmyerlimiz həlak oldu.
Qafqaz uğrunda gedən döyüşlərdə Xanqulu Sadıqov bir
döyüşçü ilə 1942-ci ildə avqustun 25-dən 29-dək düşmənin 300
canlı qüvvəsini məhv etmişdi. X.Sadıqov igidliyinə görə Lenin
ordeni ilə təltif olundu. 1942-ci ilin oktyabrında Qafur
Məmmədov şücaət və igidlik göstərərək 13 faşisti məhv etdi.
Qafur Məmmədov alman avtomatçısının rota komandiri
Z.Santskini nişan aldığını görərək, sürətlə irəli atıldı və öz
Azərbaycan
İkinci dünya müharibəsi dövründə
350
həyatı bahasına onu xilas etdi. 1943-cü il martın 31-də SSRİ
Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə Qafur Məmmədova
ölümündən sonra Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi.
«Bir addım da geri çəkilməməli, irəli, yalnız irəli!»- deyə
döyüşçü yoldaşlarını qələbəyə ruhlandıran və döyüş
meydanında igidlik göstərən İdris Süleymanov Mozdok
rayonunda qəhrəmanlıq nümunələri göstərmişdir. 13 dekabr
1942-ci il tarixli fərmanla İ.Süleymanov Sovet İttifaqı
Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.
Mozdok rayonunda 402-ci atıcı diviziyasının 833 saylı
alayının komandiri Akim Abbasovun döyüşçüləri düşmənin 96
tankını, 2 zirehli maşınını və çoxlu faşist məhv etmişdi.
Göstərdikləri igidliyə görə alayın 72 döyüşçüsü orden və
medallarla, mayor A.Abbasov isə Qırmızı Bayraq ordeni ilə
təltif olunmuş, ona podpolkovnik hərbi rütbəsi verilmişdi.
Qafqazın müdafiəsi uğrunda döyüşlərdə leytenant Ziya
Bünyadovun bölməsi düşmənin xeyli canlı qüvvəsini və
texnikasını məhv etmişdi. Göstərdiyi igidliyə görə Z.Bünyadov
Qırmızı Ulduz ordeni ilə təltif olunmuşdu. 1945-ci ilin
yanvarında Plitsa çayı üstündəki körpü uğrunda göstərdiyi
şücaətə görə Ziya Bünyadova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı
verildi. Tibb işçisi Qüdrət İsmayılov igidliyinə görə Qırmızı
Ulduz ordeni ilə təltif edilmişdi.
İgid şahin Adil Quliyev düşmənin 18 təyyarəsini məhv
etdiyinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdü.
Kursk qövsündə 800 faşisti məhv edən və qeyri-bərabər
döyüşdə özü də qəhrəmancasına həlak olan İ.İlyasova
ölümündən sonra Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilmişdi.
Pulemyotçu Ağaşirin Cəfərov 500-dən artıq faşist öldürmüşdü.
Göstərdiyi igidliyə görə A.Cəfərov 1943-cü il 1 noyabr tarixli
fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdü.
1943-cü ilin oktyabrında 300 hitlerçini məhv edən Mehdi
Quliyev 1943-cü il 17 noyabr tarixli fərmanla Sovet İttifaqı
Dostları ilə paylaş: |