Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин

 Dr. Abbas QURBANOV 
108 
 
 
KAYNAKÇA 
 
Alihanova, Paula, Darband-name, Tiflis, 1898 
Azerbaycan Etnografyası, Grup çalışması, Bakü, 1988 
“Beylekan”, ASE, Bakü, 1978, II 
“Mingeçevir”, ASE, Bakü 1982, VI 
“Berde”, ASE, Bakü, 1978, II 
“Kirovabad”, ASE, Bakü, 1981, V 
“Derbend”, ASE, Bakü, 1979, III, 417–418 
Barthold, Vassiliy Vladimiroviç, Mesta Prikaspiyskix Oblastey v İstorii 
Muslumanskogo Mira, Bakü, 1925 
Belazurî, Fütûhu’l-Buldan, Beyrut, 1407/1987 
Bezmenov, Vasili, Materialı dlya Drevney Qeoqrafii Zakavkazya po 
Persidskomu Soçineniyu “Zinet-ul-madjilis”, Moskova, 1923  
Bikaî, Burhânuddin, Ahbâru’l-Cilâd fi Fethi’l-Bilâd, Arapça yazma, 
Lâleli no: 1994 
Bünyadov, Ziya, Azerbaycan VII-IX Asırlarda, Bakü, 1989 
Ceferzade, İmran, Qedim Gencenin Tarihi Arheoloji Oçerki, Bakü, 1949 
Ehmedov, Hüseyin, Nepolnaya Keramika Azerbaydjana, Bakü, 1959 
el-Makdisî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmad (ö. 390/1000), 
Ahsenu’t-Tekâsim fî Ma’rifeti’l-Ekâlim, nşr. M. J. De Goje, Leiden, 1906 
İesen, A.A., Novıe Dannıe dlya İstorii Azerbaydjana po Rabotam 
Orenkalinskoy Ekspediçii 1953-1955, Bakü, 1956 
Kotoviç, V.Q., Daqestan v III-V vv, Mahaçqala, 1957 
Kalkaşendî, Ebû’l-Abbâs Ahmed İbn Ali, Subhu’l-A’şâ fî Sınaâti’l- 
İnşâ, nşr. M. Hüseyin Şelsüddin, Kahire, 1913 
Mes’udî, Ebû’l-Hasen Ali b. Hüseyn b. Ali (ö. 346/957), Mürûcü’z-
Zeheb, I-IV, Beyrut, 1997 
Nefisî, Saîd, Târîh-i Temeddü-i İran-ı Sâsânî, I-II, Tahran, 1331 
Patkanov K., İstoriya Akvana, Sang-Petersburg, 1861 
Pahomov, Aleksandr, Başni i Mavzolei v Barde, Bakü, 1934 
Piqulevskaya, N. V., Qoroda İrana v Rannem Srednevekove, Moskova, 1956 

---

Orta Asır Azerbaycan Şehirleri 
109 
Qazıyev, S.M., Arheoloqiçeskie Raskopki v Minqeçaure, Bakü, 1949 
Velihanlı, Naile, IX-XII Asır Arap Coğrafyaşinas Seyyahları Azerbaycan 
Hakkında, Bakü, 1974 
Vahidov, R.M., Miqeçaur v III-VIII vv, Bakü, 1961 

---

 Dr. Abbas QURBANOV 
110 
 
 
RESUME 
 
MIDDLE AGES AZERBAIJAN CITIES 
 
The mainest phase of the Azerbaijan history was in the Middle Ages. 
The reason of it was that people acquainted with İslam, changed their 
thought and lifestyle, the reach cultural past earned new values. The last 
reason was that Azerbaijan was one of the most important islamic conquest. 
With this islamic conguest there became muslim, arabian population because 
of Caliphate’s settleing policy. In the first phase of Caliphate local nation 
accept İslam because of muslims’ good behavior, administrative manner and 
privileges. 

---

Cəfəri fiqhində ərin boşama səlahiyyətinin şəri əsasları 
111 
 
 
CƏFƏRİ FİQHİNDƏ ƏRİN BOŞAMA SƏLAHİYYƏTİNİN 
ŞƏRİ ƏSASLARI 
 
Dr. Əhməd NİYAZOV
∗
 
 
               
Cəfəri fiqh ədəbiyyatında “talaq”, lüğət baxımından belə ifadə 
edilmişdir:  “ət-Talaq  قلاطلا
(
)  təfil babından “قيلطت” məsdəri mənasına 
isimdir və “bağlı olanı salmaq”, “azadlığa buraxmaq”, “hürriyyətini 
vermək”, “bağlı olanı açmaq” mənalarına gəlir”
1
.  
Sözlərin həm zahiri/izafi həm də batini/əsas mənasının olduğunu deyən 
üləmadan bəziləri “talaq” sözünün hər iki (lüğət və termin) mənasının da 
“qadının boş olması” mənasına gəldiyini və bunun hər baxımdan 
mənalarının eyni olduğunu iddia edirlər
2
. Təbatəbai (v.1401/1981), mövzu 
ilə bağlı belə deyir: “Talaq kəlməsinin  əsl mənası bağlılıqdan qurtulmadır. 
Daha sonra, istiare yöntəmi ilə (açıq mənasıyla)  qadının nikah bağından və 
evlilik qeydiyyatından qurtulması  mənasında istifadə edildi. Get-gedə 
istifadə dairəsi genişləndi və kəlmənin əsl mənası kimi işləndi”
3
. 
Eyni fikri dəstəkləyən Cürcani (976/1568), bu mövzuda belə deyir: 
“Tatliq’in, lüğət mənası “qurtulmaq”, şəri mənası nikahın xitamıdır. Bu, hər 
hansı bir düyümün açılmasıdır və hər şeyin həlli öz nisbətində olar. Qadının 
boş olması Şarinin etibar etdiyi şərtlərə görə nikahın xitamı ilə olar. Bu da 
kəlmə/ləfz üçün qoyulan mənada dəyişiklik olmadığını göstərir. Hətta talaq 
sözünün digər ibadət və muaməlat sözləri kimi keçmişdən bu yana  lüğət 
mənasında istifadə edildiyi nəql edilən xəbərlər arasındadır”
4
.  
                                                 
∗
 Bakı İslam Universiteti Zaqatala Korpusu Müəllimi.  [e-mail] 
1
 Amili, Məhəmməd Cemaluddin əl-Mekki  Şehid-i Sani, ər-Ravzatu’l-Bəhiyyə fi Şerhi 
Lum’ati’d-Dəməşqiyye, Beyrut, tsz, VI, 11; Cürcani, Əbu’l-Feth əl-Huseyni,  Təfsiri  Şahi 
ev Ayat-e Ahkam, (Təhqiq: Vəliyullah əl-İşraki) Tehran 1955, II, 415. 
2
 Tabatabai, Məhəmməd Hüseyin əl-Yəzdi, əl-Mizan fi Təfsiri’l-Quran, (Trc: Vahdettin İnce) 
İstanbul 1996, II, 344; Nəcəfi, Məhəmməd Hasan b. Baqir b. Abdurrahim, Cevahirü’l-
Kelam fi Şerhi Şera’i’i’l-İslam, (Təhqiq: Məhəmməd əl-Kuçani) Beyrut, tsz, XXXII, 3. 
3
 Tabatabai, əl-Mizan, II, 344. 
4
 Cürcani, Təfsiri Şahi, II, 416. 

---