Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин

İbn Mace`nin “Mevzu” Sanılan Bazı İlletli Rivayetleri Üzerine  

101 

İbn Mâce’nin zevâid içerisinde yer alan bütün rivâyetleri takviye nite-

liğini taşımamaktadır. İbn Mâce bazılarına yalnız bir bâb tahsîs ederek onun-

la önemli addettiği bir konuyu nakletmektedir. Örneğin Fâlûzec isimli tatlı 

türünü tanıtmak için bununla ilgili elde ettiği yalnız bir rivâyeti kaydetmek-

tedir.  

Sonuç olarak sayı bakımından  İbn Mâce’nin, mevzu olduğu hususunda 

ihtilâf edilen rivâyetleri ittifakla uydurma sayılanlara nispeten daha fazladır. 

Yâni  İbnü’l-Cevzî’nin uydurma saydığı birçok rivâyetin tariki ihtilaflı, 

konusu ise şahid ile desteklenebilecek mahiyettedir. Bu sebeple İbn Mâce de 

bu rivâyetlerin üçte biri hâriç genelinin tarikini zayıf olarak değerlendirdiği 

için Sünen’de farklı amaçlarla zikretmiştir diyebiliriz.  

---

 

Namiq ABUZƏROV 

102 

 

KAYNAKÇA  

 

İbn Mâce, es-Sünen  Ebû Abdullâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce er-

Rebeî el-Kazvînî thk. Muhammed Mustafa Â'zâmî, Riyâd : Şeriketü't-

Tıbaâti'l-Arabiyye, 1984. 

İbn Salah, 'Ulûmü'l-hadîs, Ebû 'Amr Takîyyüddîn Osman b. Abdurrah-

mân İbnü's-Salah, thk. Nûreddîn Itr, 3. bs. Dımaşk: Dârü'l-Fikr, 1984 

Zerkeşi, en-Nüket 'alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh,  thk. Zeynelâbidîn 

b. Muhammed Belâ Ferîc, Riyâd: Edvâü’s-Selef, 1998. 

Suyuti, Tedrîbü'r-râvî fî şerhi Takrîbi'n-Nevevî, thk. Abdülvehhâb 

Abdüllatif, Medîne: el-Mektebetü'l-İlmiyye, 1959 

Sehâvî,  Fethü'l-muğîs  şerhi Elfiyeti'l-hadîs li'l-İrâkî,  Ebü'l-Hayr 

Şemseddîn Muhammed b. Abdurrahmân Sehâvî, Beyrût: Dârü'l-Kütübi'l-

İlmiyye, 1983. 

Münâvî,  Feyzü'l-kadîr  şerhi'l-câmii's-sağîr,  Zeynüddîn Muhammed 

Abdürraûf b. Tâcilârifîn b. Ali el-Münâvî, Beyrût: Dârü'l-Ma'rife, 1938. 

Kudâ’î,  Müsnedü'ş-şihâb,  Ebû Abdullâh Muhammed b. Selâme b. 

Cafer b. Ali el-Kudâ'î, thk. Hamdi Abdülmecîd Selefî, Beyrût: Müessesetü'r-

Risâle, 1985. 

İbnul-Cevzi, Kitbâü'l-mevzû'ât mine'l-ehâdîsi'l-merfû'ât, thk. Nûred-

dîn b. Şükri Boyacılar, Riyâd: Mektebetu Edvâi's-Selef, 1997 

İbn Adî, el-Kâmil fû duafâi'r-ricâl, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî el-

Cürcânî İbn Adî, Beyrût: Dârü'l-Fikr, 1985 

Askerî, Tashifâtü'l-muhaddisîn, Ebû Ahmed Hasan b. Abdullah b. Saîd 

el-Askerî, thk. Mahmûd Ahmed Mîre, Kahire: el-Matbaatü'l-Arabiyyeti'l-

Hadîse, 1982. 

Abdürrezzâk,  el-Musannef, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-

San'ânî, thk. Habîburrahmân el-A'zâmî, Beyrût: el-Meclîsü'l-İlmî, 1983 

Mizzî,  Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl, Ebü'l-Haccâc Cemâleddîn 

Yûsuf b. Abdurrahmân b. Yûsuf el-Mizzî, Beyrût: Müessesetü'r-Risâle, 

1985. 

İbn Hacer, Tehzîbü't-Tehzîb, Beyrût: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1991 

İbn Hacer, Ta'rîfu ehli't-takdîs bi-merâtibi'l-mevsûfîn bi't-tedlîs, 

thk. Ahmed b. Ali Seyr Mübarekî, [y.y.]: İdâretü'l-Buhûsi'l-İlmiyye, 1993. 

---

İbn Mace`nin “Mevzu” Sanılan Bazı İlletli Rivayetleri Üzerine  

103 

 

RESUME 

 

Some of Ibn Madja`s zawaid were criticized by Ibn Cavdji for being un-

true. Actually these hadiths were not invented, and were from a category 

«dаif» (weak hadith). These hadiths can be correct with help of sahih ha-

diths. Usually ravi who transfers hadiths, can not understand the true variant 

of hadiths. He transfers the wrong variant of hadiths to his following genera-

tions. Thus these wrong variants of hadiths also get into sources. 

 

РЕЗЮМЕ 

 

Ибн  аль-Джевзи  считал  некоторые  хадисы-зеваид  Ибн  Маджы 

вымышленными. На самом деле эти хадисы не были вымышленными, а 

были из категории «даиф» (слабые хадисы). Эти хадисы, появивщиеся 

в  результате  неправилного  истолкования  пересказчиков  (рави),  могут 

быть исправлены с помощю «сахих» хадисов. Обычно пересказчики, по 

тем или иным причинам, не правильно понявщие суть хадисов в таком 

же варианте передавали их следующим поколениям. Таким образом эти 

неправильные  варианты  хадисов  распростронялись  и  проникали  в 

источники 

 

---

Dr. Qoşqar SƏLİMLİ 

104 

 

HƏDİSİN İLK QAYNAĞI - SƏHABƏ 

 

Dr. Qoşqar Səlimli 

 

1. Səhabə 

Həzrəti Peyğəmbər zamanında toplanan böyük hədis külliyyatının, öz-

lərindən sonraki nəsillərə  gəlib çatmasında  əvəzedilməz rol oynayan şəxs-

lərin səhabə olduğu məlum olan bir xüsusdur. Bununla birlikdə hədis tarixini 

araşdırarkən bu nəslə də qısaca olaraq təmas etmək və onlar haqqında ümu-

mi məlumat vermək yerində olardı. 

Səhabə sözünün lüğət mənası  söhbət  kəliməsindən törəmişdir. Bu söz 

zaman və məkan məhdudiyyəti olmadan bir kimsə ilə söhbət edən şəxsə aid 

edilən ismdir. Zamanın məhdudlaşdırılmaması, söhbətin, bir saatlıq bir vax-

tın kiçik bir hissəsi olduğu kimi, bir çox illəri də içinə ala biləcəyinə dəlalət 

edər. Məsələn: bir kimsə üçün “bir saatlıq söhbəti var” deyildiyi kimi, illər 

uzunu söhbəti olduğu da deyilə bilər. 

Hədis termini olaraq səhabə, Həzrəti Peyğəmbəri görən hər müsəlmana 

deyilir; ancaq bu tərifdə  bəzi görüş ixtilafları mövcuddur: Buxariyə görə, 

Həzrəti Peyğəmbərlə söhbət edən, yaxud onu görən hər müsəlman, onun 

əshabındandır.

1

 Əhməd b. Hənbəl, Bədir döyüşündə iştirak edənləri və fəzi-

lət yönündən onları təqib edən digər səhabələrin adını çəkdikdən sonra, Rə-

sulullahla (s. a. s.) bir il, yaxud bir ay, yaxud bir gün və yaxud bir saat söhbət 

edən, yaxudda onu görən hər müsəlmanın onun əshabından olduğunu söy-

ləməkdədir.

2

  Əbül Müzəffər Səmaniyə görə  hədisçilər, səhabə ismini, Həz-

rəti Peyğəmbərdən bir hədis, yaxud bir kəlimə rəvayət edən, hətta bunu daha 

da genişlədərək, Həzrəti Peyğəmbərin uca məqamı səbəbi ilə onu bir dəfə də 

olsa görən şəxsə aid etmişdilər.

3

 

Tabiun nəslinin imamlarından olan Səid  İbnül Müsəyyəbdən rəvayət 

edildiyinə görə, səhabə, Həzrəti Peyğəmbərlə bir vəya iki il bir yerdə olan, 

                                                 

1

 əl-Buxari Muhəmməd b. İsmayıl, əl-Camius Səhih, İstanbul, 1315, I-VIII, IV, s. 

188. 

2

 əl-Bağdadi əl-Xətib, əl-Kifayə fi ilmir rivayə, Heydərabad, 1357, s. 51. 

3

 İbnus Salah, Əbu Əmr  Osman əş-Şəhrəzuri, Ulumul hadis, Heydərabad, 1966, s. 

263. 

---