Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Səhabələrin sayısı
Dr. Qoşqar SƏLİMLİ 108
Səhabələr arasında olması gərəkən bu fərqə görə İslam alimləri onları təbəqələrə ayırmışdırlar: Hafiz İbn Kəsirə görə, Peyğəmbərdən (s. a. s.) sonra, bəlkə də bütün in- sanların ən üstünü, onun xəlifəsi Həzrəti Əbu Bəkirdir. Hər kəsdən öncə Həzrəti Peyğəmbəri təsdiq etdiyi üçün ona Sıddiq deyilmişdi. Əbu Bəkir əs- Sıddiqdən (r. a) sonra Ömər İbnül Xəttab (r. a), sonra Osman ibn Affan (r. a), sonra da Əli ibn Əbi Talib (r. a) gəlməkdədir. Dörd xəlifədən sonra fəzilət cəhətindən üstün olanlar, Aşərəy-i Mübəşşə- rədən 8 olan digər səhabələr, sonra sıra ilə Bədir və Uhud döyüşlərində iştirak edənlər, Hüdeybiyyədə Rizvan beyətində olanlardır. 9
Məşhur mühəddis əl-Hakim Əbu Abdullah ən-Nisaburi isə, səhabələri on iki təbəqəyə ayırmışdır; onun bu bölgüsü, digərləri arasında ən çok şöhrət qazanan fikir olmuşdur. əl-Hakim belə deyir:
man olanlar. Tarixçilər arasında, Əli İbn Əbi Talibin (r. a) ilk müsəlman olu- şu haqqında fikir ayrılığı olduğunu bilmirəm. Ancaq ixtilaf, onun müsəlman olduğu zaman həddi büluğa çatıb catmaması məsələsi üzərindədir. Fəqət doğrusu budur ki, həddi büluğa çatanlar arasında ilk müsəlman olan Əbu Bəkirdir (r.a). 2. Səhabənin ikinci təbəqəsi Darun Nədvə əshabıdır. Ömər İbnul Xəttab (r.a.) müsəlman olduğu və İslamını açıqladığı zaman, Darun Nədvəyə Həzrə- ti Peyğəmbərin yanına aparılmışdı. Orada Məkkə əhlindən olan bəzi adamlar Rasulullaha (s. a. s.) beyət etmişdilər. 3. Həbəşistana hicrət edən səhabələr. 4. Səhabələrin dördüncü təbəqəsi, Əqabə müqaviləsində Həzrəti Peyğəm- bərə beyət edənlərdir. Necəki bəzi ravilərə “fulan akabiyy” deyilməkdədir. 5. Beşinci təbəqə ikinci Əqabə əshabı olub, onların əksəriyyətini Ənsar təşkil etməkdə idi. 6. Altıncı təbəqə, ilk Muhacirlərdən ibərət olub Mədinəyə girməkdən qabaq Həzrəti Peyğəmbər Kubadaykən ona çatanlardır.
8 Həyatdaykən cənnətlə müjdələnən on nəfərə verilən ad. 9 Əhməd Muhəmməd Şakir, əl-Baisul xasis şərhu İxtisari Ulumil hadis, Misir, tarixsiz, s. 206-207.
Hədisin ilk qaynağı – Səhabə 109
7. Bədir döyüşündə iştirak edənlərdir ki, Həzrəti Peyğəmbər onlar haq- qında “Allah, əlbəttə əhl-i Bədri tanımışdır; istədiyinizi edin; Allah sizi ba- ğışladı” buyurmuşdu.
onlar haqqında “ağac altında sənə beyət edən möminlərdən Allah əlbəttə razı oldu” 10 ayəsini nazil etmişdir. 10. Onuncu təbəqə, Hudeybiyyə müqaviləsi ilə Məkkənin fəthi arasında hicrət edən səhabələrdir. Bunlar arasında Xalid İbn Vəlid, Əmr İbnul As, Əbu Hureyrə (r. a) və daha çox adam var idi.
meydana gələn bir topluluqdur. Bunların bir qismi itaət edərək İslamı qəbul etmiş, digər bir qismi isə qılınc qorxusu ilə müsəlman olmuş və zaman için- də bu hala alışmışdırlar. 12. Nəhayət on ikinci təbəqə, Həzrəti Peyğəmbəri Məkkənin Fəthi əsna- sında və Vida həccində görən uşaqlardır. 11
3. Səhabələrin sayısı Həzrəti Peyğəmbərin vəfat etdiyi zaman səhabələrin sayısı haqqında əli- mizdə qəti bir rəqəm mövcud deyil. Bununla bərabər, İslamda ilk əhali sayı- mının Rasulullahın (s.a.s.) əmri ilə həyata keçirildiyini unutmamaq lazımdır. Buxarinin 12 Huzeyfə İbnul Yəmandan (r.a) rəvayət etdiyi bir hədisdən anla- şıldığına görə, Rəsuli Əkrəm “mənim üçün müsəlmanlığını sözü ilə açıqla- yanların adlarını yazın” buyurmuş, bu əmr üzərinə 1500 adam sayılıb qeydə alınmışdır. 13
rəti Peyğəmbərin sayımla əlaqəli əmri Uhud döyüşünə çıxıldığı zaman
10 Fəth surəsi, 18. 11 əl-Hakim ən-Nisaburi Əbu Abdullah, Marifətu ulumil hadis, Qahirə, 1987, s. 22- 24. 12
13 Eyni hədis üçün baxın: Əhməd b. Hənbəl, əl-Müsnəd, Qahirə, I-XVI, V, s. 381. Dr. Qoşqar SƏLİMLİ 110
(3/625), bəzilərinə görə, Xəndək muharibəsi əsnasında (5/627), bəzilərinə görə isə Hudeybiyyə səfərində (6/628) verilmişdi. 14
səhabə sayısını təyin vəya təxmin etmək mümkün deyildir. Bununla bərabər, İslamın ilk dövrlərinə aid sahabə sayısı ilə əlaqəli olaraq təqribi bəzi rə- qəmlər irəli sürülmüşdür. Məsələn İbnus Salahın nəql etdiyi bir xəbərdən öy- rənildiyinə görə, Həzrəti Peyğəmbərdən hədis rəvayət edən səhabələrin sayı- sı haqqında bir sualla qarşılaşan Əbu Zur’a ər-Razi “bunu kim qeyd edəcək? Həzrəti Peyğəmbərlə birlikdə Vəda həccinə 40 min, Təbuk qəzvəsinə isə 70 min adam qatılmışdı” cavabını vermişdi. 15 Başqa bir rəvayətdə, Həzrəti Pey- ğəmbərdən yalnız dört min hədis rəvayət olunduğunu söyləyən bir nəfərə şiddətlə etiraz edən Əbu Zur’a, bu sözün zındıxlara aid olduğunu irəli sür- müş və “Rasulullahın (s. a. s.) hədislərini kim sayıb ki? Onun ruhu alındığı zaman onu görmüş və eşitmiş 114 min adam var idi.” demişdi. Onun bu sözü üzərinə “ya Əba Zur’a, bu 114 min adam harada idilər və Həzrəti Peyğəm- bərdən harada eşitdilər?” deyildiyi zaman da o bu cavabı vermişdi: “Mədinə ilə Məkkə əhalisi və bu iki yer arasındakilər, ə’rabilər və Peyğəmbərlə (s. a. s.) Vida həccinə şahid olanlar. Hamısı onu Arəfədə görmüş və ondan eşit- mişdilər”. 16
Əbu Zur’a, Həzrəti Peyğəmbərin vəfatı əsnasında 114 min sahabənin var olduğunu söyləməklə bərabər, ər-Rafiiyyə görə, Mədinədə 30 min, digər ərəb qəbilələri də 30 min olmaq üzrə cəmi 60 min səhabə vardır. 17 İmam Şafii də Rəsuli Əkrəmi görən və ondan rəvayət edən səhabələrin 60 min ol- duğunu söyləmişdir. 18
maq mümkün deyildir. Bunula bərabər bu sayının biraz qabarıq olduğunda da şübhə yoxdur. Necə ki, daha sonralar gələn tabaqat müəlliflərinin, adlarını
14 əl-Ayni Bədruddin Mahmud b. Əhməd, Umdətul Qari, İstanbul, 1308, I-XII, VII, s. 98. 15 İbnus Salah, a. k. ə., s. 267. 16 İbnus Salah, a. k. ə., s. 268. 17 Süyüti, Tədribur ravi, s. 405-406. 18 a. k. ə. Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|