Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин

Slavların Hristiyanlaşması ve Rus Ortodoks Kilisesinin kuruluşu 

133 

Slavlar, ayrıca rüzgarı yaratan ilah olarak gördükleri “Striborg”a taptık-

ları gibi, “Strinborg”a da orman kenarında yaşayan “Baba Yega”nın isti-

kamet verdiğine inanmıştırlar. Bunların yanında, “Moroz” ve “Koşçeri” kış 

ilahı, “Morena” ise ölüm ilahı olarak görülmüştür. Eski Slavlar İlah olarak 

itaat ettikleri bu unsurların yanında bir de –“Russalka” (suların perisi), 

“Liechen” (ormanların perisi), “Domvoy” (evlerin perisi) gibi- perilere de 

inanmıştırlar.

2

  

Tabiat unsurlarına itaatın (Naturizm) yanında, eski Slavlarda atalara 

tapınma da önem taşımıştır. Bu anlamda ölen aile reisleri, kalan aile üyeleri-

ni ve gelecek nesilleri koruyacağı inancından dolayı yüceltilmiş, hatta onlar-

la beraber ailenin bazı fertleri de öldürülmüş ve direk cennete gireceği inan-

cından dolayı hep beraber yakılarak külleri toprağa gömülmüştür.

3

 

Eski Slav inancında, bazı mitolojik şahsiyetler yüceltilmiştir. Bunlar –

“Mikula Seliaminoviç” (toprağı sürerken üç günlük mesafeden duyulan bir 

ses çıkardığına inanılır), “Kuznets” (insanların mukadderatını demirden dök-

tüğüne inanılır), “İlia Muromski” (insanlara musallat olan ejderleri öldürdü-

ğüne inanılır)- halk inancında yarı ilah şahsiyetler niteliği taşımıştır.

4

 

 

2. Slavların Hıristiyanlığı Kabul Etmesi ve Rus Ortodoks Kilisesinin 

Kuruluşu 

Rus Ortodoks Kilisesi, ilk cemaatini Slav halkının oluşturması açısından 

milli kilise sıfatını taşımıştır.

5

 Bu Kilise, eskiden çeşitli varlıkları yücelterek 

onlara tapan Slav halkının, bir yandan Yunan Ortodoks Kilisesi misyonerle-

rinin etkisi ile, öte yandan da, politik nedenlerden dolayı Hıristiyanlığa geç-

melerinden sonra ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, Hıristiyanlığın Slav toprak-

larında yayılması Prens Askold (ö. 882) döneminde başlamış, Prenses Ol-

ga’yla (ö. 969) gelişmiş, Prens Vladimir’le (978-1015) resmileşmiştir. Nite-

kim, Hıristiyanlığın Slavlar arasında resmi din olarak kabulü, Olga’dan son-

ra, merkezi Kiyev olan Eski Rus Devleti’nin (IX.-XII. yy.) kurulması ve 

                                                 

2

 E.F. Tugay, Rusya Tarihi, İstanbul 1948, s. 70-71. 

3

 Bu konuda geniş bilgi için bkz. Tugay, a.g.e., s. 72-75. 

4

 Tugay, a.g.e., s. 71-72. 

5

 Rus Ortodoks Kilisesi, milli bir kilise olmakla beraber, Rus Devleti’nin yayılma-

cılık politikasından dolayı -“Kutsal Sinod”un kurulmasından sonra Devlet’le iç içe 

olması nedeniyle- misyonerlik faaliyetlerinde de bulunmuştur.  

---

 Dr. Sevinc ASLANOVA 

134 

Vladimir’in vaftiz olması sonucu gerçekleşmiştir. Böylece, Rus Ortodoks 

Kilisesi teşekkül etmiştir. Fakat Rus Ortodoks Kilisesi kendi temelini Yunan 

Ortodoks Kilisesi’ne değil, daha eskilere götürmek suretiyle Apostolik oldu-

ğunu, yani, Hz. İsa’nın havarilerinden biri tarafından kurulduğunu iddia et-

miştir. 

 

2.1. Slav Topraklarında Hıristiyanlığın Yayılması 

Slavlar arasında Hıristiyanlığın yayılmasıyla ilgili karşımıza çıkan veri-

leri iki başlıkta ele alabiliriz. Bunlardan birincisi, Rus Ortodoks Kilisesinin 

kendi iddialarıdır. Buna göre, Slavlar her hangi bir misyonerin faaliyeti ya da 

siyasi antlaşma neticesinde deyil, direk Hz. İsa’nın havarilerinden biri vası-

tasıyla Hıristiyanlığı kabul etmiştir. Böylece, temelini havariye kadar götü-

ren Rus Ortodoks Kilisesi, kendisinin apostolik bir kilise olduğunu iddia et-

mektedir. İkincisi ise tarihi verilere esasen elde ettiğimiz neticedir. Buna gö-

re, Rus Ortodoks Kilisesi’nin temeli Yunan Ortodoks Kilisesine dayanmak-

tadır.  

 

2.1.1. Slavlar Arasında Hıristiyanlığın Yayılmasıyla ilgili Rus Ortodoks 

Kilisesinin İddiaları. 

Rus Ortodoks Kilisesi kendi kuruluşunun temelini bin yılı  aşkın bir 

süreye dayandırmakta ve bu sürecin X. yüzyılda Rus Ortodoks Kilisesi’nin 

kurulmasına da temel oluşturduğunu iddia etmektedir. Genellikle diğer kili-

selerde olduğu gibi Rus Ortodoks Kilisesi de Apostolik olma iddiasındadır 

ve bunu da, kökenini Hz. İsa’nın oniki havarisinden biri olan Andreas’a (ö. 

62) kadar götürmek suretiyle ispatlamaya çalışmaktadır. Buna göre, Slav 

halklarının Hz. İsa’nın öğretileriyle tanışmaları miladi I. yüzyıla dayandırıl-

maktadır. Rus Ortodoks Kilisesi Apostolik olma iddiasını ispatlamaya çalı-

şırken, Rus topraklarında Havari Andreas’ın ve Pavlus’un tebliğlerine ve ül-

kenin güneyinde Hıristiyanlığın yayıldığına dair arkeolojik bilgilerle destek-

lenen yazılı kaynaklar bulunduğunu iddia etmektedir.

6

 Ayrıca, Slav toprak-

ları diye bilinen İskitler’de (Karadeniz’in Kuzey havzasındaki topraklar) bu 

günkü Kırım bölgesinin içinde yer alan Teodos ve Khersones’e kadar pek 

çok yerde Andreas’ın faaliyetini yansıtan kiliseler, ikonlar, haçlar bulunduğu 

                                                 

6

  Pamfil Evseviy, Tserkovnaya İstoriya, Sankt Peterburg 1858, C. I. (I-II), s. 97. 

---

Slavların Hristiyanlaşması ve Rus Ortodoks Kilisesinin kuruluşu 

135 

da iddia edilmekte ve Andreas’la ilgili çeşitli efsaneler anlatılmaktadır.

7

 Rus 

tarihçileri, Andreas’ın Kiyev ve Novgorod’da yaptığı çalışmalarla ilgili fark-

lı görüşler ileri sürmektedirler. Fakat hepsi de, onun Slav topraklarında bu-

lunduğu konusunda hemfikirdirler.

8

 İlk dönem Hıristiyanlığı ile ilgili çeşitli 

kaynaklarda, Andreas’ın Orta Karadeniz çevresindeki hizmetlerinden bahse-

dilmektedir.

9

 Ayrıca, Ruslar, Andreas’ın misyonunu yürüttüğü iddia edilen 

bu topraklardaki faaliyetlerinden dolayı ona duyulan saygının, daha sonra 

Rus ve Bizans Kiliseleri’nin birleştirilmesi konusunun da temelini oluşturdu-

ğuna inanmaktadırlar.

10

 Rus Ortodoks Kilisesi kendi apostoliklik iddiasını 

savunurken, XI. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde Rusya’da Andreas’ın 

anısına inşa edilmiş mabetlerden bahsetmektedir ki, Rus kaynakları bahsi ge-

çen mabedin, bugünkü Kiyev şehrinin sınırları içerisinde Slavlarca Andre-

as’ın haç diktiğine inanılan yerde kurulan bir kilise olduğunu anlatmaktadır. 

Günümüzde böyle bir mabedin varlığına dair bir kanıt mevcut değildir. Ama, 

şu anda mevcut olmayan söz konusu mabet yakınlarında, onun yerinde oldu-

ğu iddia edilen Andreyev Kilisesi yükselmektedir.

11

 

Rus Ortodoks Kilisesi kendi apostolikliğini iddia ederken Pavlus’un 

yürüttüğü tebliğ faaliyetlerine Slav kavimlerini de dahil ettiğini ve onlara 

piskopos olarak akrabası ve öğrencisi Andronik’i tayin ettiğini ileri sürmek-

tedir. Bunu da Pavlus ve Andronik’in faaliyetleriyle ilgili efsaneler anlatarak 

kanıtlamaya çalışmaktadır.

12

 

Sonuç itibariyle, Rus Ortodoks Kilisesi bütün bu Hıristiyanlığı yaymaya 

yönelik çabalardan bahsederek kendi temelini Prens Askold’dan daha 

eskilere dayandırmaya çalışmaktadır. Nitekim, Rus Ortodoks Kilisesi, ilk 

tebliğ faaliyetleri neticesinde IV. yüzyıla gelindiğinde İskitler, Bosfor, Kher-

                                                 

7

  Letopisets, Povest Vremennıkh Let, Pamyatniki Literaturı Drevney Rusi XI.-

naçalo XII. v., Moskova 1978, s. 27. 

8

  Makariy Bulgakov, İstoriya Khristianstva v Rossii do Ravnoapostolnogo Knyazya 

Vladimira, Kak Vvedenie v İstoriyu Russkoy Tserkvi, 2. bsk., Sankt Petersburg 

1868, s. 36; İ.İ. Malışevskiy, Skazanie o Poseşenii Russkoy Stranı Svyatım Apos-

tolom Andreem, Kiyev, 1888, s. 51. 

9

  Letopisets, a.g.e., s. 27 

10

 Bkz. V.G. Vasilevskiy, Trudı, Sankt Petersburg, 1909, C. II, s. 3-55. 

11

 Malışevskiy, a.g.e., s. 38. 

12

 Komisyon, Russkaya Pravoslavnaya Tserkov 988-1988, Oçerki İstorii I-XIX vv., 

1. bsk., Moskova 1988, s. 5. 

---