Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
328 ölkələrdə (məsələn, İtaliyada) inzibati prosessual hüquq normalarının əsas məqsədi məhz inzibati təcrübədə səmərənin və şəffaflığın təmin olunmasında ifadə olunur. Dövlət idarə- çiliyində şəffaflığın təmini korrupsiyanın qarşısının alınmasında və dövlət idarəçiliyinə ümumi inamın artırılmasında effektiv alətdir. 556 Fikrimizcə, bu normalarla tənzimlənən institutların elmi araşdırmaların predmeti kimi çıxış etməsi, cəmiyyətdə baş verən dəyişikliklərə uyğun olaraq təkmilləşdirilməsi nəticə etibarilə inzibati prosessual hüququn yeni hüquq sahəsi kimi inkişafına səbəb olacaqdır. İnzibati prosesin nəticəsində çıxarılan məhkəmə qərarları da müvafiq olaraq inzibati hüququn inkişafına, təkmilləşdirilməsinə səbəb olacaqdır. Məlumdur ki, məhkəmələr inzibati prosessual hüququn rasionallaşmasına və onun əsas prinsiplərinin (məsələn, qərəzsizlik, ədalətlilik, mü- tənasiblik və s.) işlənib hazırlanmasına, təkmilləşməsinə mühüm töhvə verir. Məsələn, Fransa, İngiltərə, Almaniya, İtaliya, İsveçrə kimi ölkələrdə inzibati hüququn inkişafına məhz inzibati qərarlar üzərində məhkəmə nəzarəti mühüm təsir göstərmişdir. Ədəbiyyatda haqlı qeyd olunur ki, hüququn digər sahələri ilə müqayisədə inzibati hüquq mahiyyətinə görə daha çox hakim- lərin yaratdığı hüquq sahəsidir. 557 Beləliklə, əvvəllər inzibati hüququn predmeti kimi dar şəkildə öyrənilən mövzular (məsələn, inzibati icraat, inzibati ədliyyə, inzibati iddia və s.) artıq inzibati prosessual qanun- vericilik bazasına əsaslanan hüquq institutları kimi çıxış edirlər. 556 Greco Dəyərləndirmə I-II Məruzə (2005) 5E (P2). Birgə birinci və ikinci dəyərləndirmə raundları. Azərbaycan Respublikası üzrə dəyərləndirmə Məruzəsi. 29-cu plenar iclasında GRECO tərəfindən qəbul edilmişdir (Strasburq, 19-23 iyun 2006). GRECO Katiblik. Avropa Şurası. Strasburq, 2006, s. 37 557 Кассезе С. Развитие административного государства в Европе // ДПП ИМП, 2012, № 2 с. 269-270 329 Məcəllənin qəbulu milli hüquq sistemində məcəllələşdirmə ənənələrini zənginləşdirməklə yanaşı, yeni inzibati prosessual hüquq institutlarının təsbitinə, inzibati prosessual hüquq ter- minologiyasının zənginləşməsinə və nəhayət, inzibati prosesin xüsusi şərtlərinin və sahəvi prinsiplərinin formalaşdırılmasına səbəb olmuşdur. AR İPM-in “Ümumi müddəalar” adlanan I fəslinin ilk maddəsi onun tətbiqi dairəsini müəyyənləşdirir. Qeyd olunur ki, məcəllə inzibati hüquq münasibətləri ilə bağlı mübahisələrin (inzibati mübahisələrin) məhkəmə aidiyyətini, həmin müba- hisələrə məhkəmədə baxılmasının və həll edilməsinin prosessual prinsiplərini və qaydalarını müəyyən edir. Həmin fəsildə məh- kəmə qərarının qəbul edilməsi qaydası, inzibati-iqtisadi məhkə- mələrin və ya məhkəmə kollegiyalarının səyyar iclaslarının, iş bölgüsünün aparılması qaydası, mübahisə ilə bağlı iş üzrə icraatın dayandırılması, habelə, məhkəmə aidiyyətinin və ərazi aidiyyəti üzrə səlahiyyətli məhkəmənin müəyyən edilməsi qaydaları da öz təsbiti tapmışdır. 558 Qüvvədəki inzibati prosessual qanunvericilikdən bəhs edərkən novella kimi qanuni nümayəndə institutunun təsbitini də qeyd etmək lazımdır. Məlum olduğu kimi, əvvəlki qanun- vericilikdə inzibati münasibətlərdən yaranan işlər üzrə məhkəmə icraatında qanuni nümayəndənin iştirakına yol verilmirdi. Ədəbiyyatda bu hal yalnız fəaliyyət qabiliyyətli şəxslərin inzibati hüquq münasibətlərinin iştirakçısı ola bilməsi ilə izah olunurdu. 559 Hazırda isə, AR İPM-in 26.3.-cü maddəsinə əsasən, məhdud fəaliyyət qabiliyyətli və ya fəaliyyət qabiliyyəti 558 Azərbaycan Respublikasının İnzibati Prosessual Məcəlləsi. Bakı: Qanun, 2013,s.14 559 Cabbarlı F.A., Mövsümov M.A. Azərbaycan Respublikasının mülki prosessual hüququ. Dərslik. Bakı: Qanun, 1998, s. 248 330 olmayan şəxslər də inzibati məhkəmə icraatında Mülki Pro- sessual Məcəllənin müvafiq müddəalarına uyğun olaraq təmsil olunurlar. Artıq qeyd edildiyi kimi, inzibati prosesin əsas məqsəd- lərindən biri də inzibati hüquq münasibətlərinin iştirakçılarının pozulmuş hüquq və mənafelərin bərpasıdır. Bu administrasiyaya nəzarət hüququ, vətəndaşı inzibati hakimiyyətin özbaşına- lığından qorumaq hüququ 560 kimi yaranmış inzibati hüququn öz mahiyyəti ilə şərtlənir. Əgər əvvəllər inzibati hüquq dövlətin idarəetmə aparatının müdafiəsinə yönəlirdisə, hazırda dövlətlə, dövlət orqanları və onların vəzifəli şəxsləri ilə vətəndaşlar ara- sındakı ictimai münasibətlərin tənzimlənməsinə yönəlir. Təsa- düfi deyil ki, müasir inzibati hüququn əsas məqsədi dövlətlə vətəndaş arasındakı labüd hakimiyyət fərqlərini tarazlamaq hesab olunur. 561 Müvafiq olaraq, inzibati məhkəmə icraatının funksiyalarından biri də qanunla qorunan maraqların bərpa- sından ibarətdir. İnzibati mübahisənin yaranma səbəblərindən biri məhz dövlət idarəetməsi sahəsində inzibati hüquq münasi- bətləri subyektlərinin maraqlarının münaqişəsidir. 562 Buna görə də inzibati prosesdə həyata keçirilən ədalət mühakiməsi inzibati mübahisənin həllinə yönəlməklə məhz vətəndaşların pozulmuş hüquq və maraqlarının bərpasında təcəssüm edir. İnzibati hüquqi mübahisə inzibati orqanla vətəndaş arasında hüquqların və qanunla qorunan maraqların pozulmasından, ya- xud inzibati aktların, hərəkətlərin (hərəkətsizliyin) qanuniliyinin 560 Rzayev Ə.H. Dövlət nəzarəti: nəzəriyyə və praktika. Bakı: Elm, 2008, s. 137 561 Herrmann T., Knudsen R.H. Azərbaycan Respublikasının yeni inzibati hüququna giriş // Hüquqi dövlət və qanun, Bakı, 2006, № 3, s. 12 562 Лупарев Е.Б. Общая теория административно-правового спора. Воронеж, 2003, с. 134 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|