Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
331 fərqli anlaşılmasından irəli gələn, hüquqi əhəmiyyətli hərə- kətlərdə ifadə olunan fikir ayrılığıdır. Mübahisə sosial subyekt- lərin fərqli tələbatlarından, məqsəd və maraqlarından, eləcə də rolları və funksiyaları, sosial statusları ilə şərtlənən, biri-birinə əks fəaliyyətləri ilə xarakterizə olunan, qarşılıqlı sosial fəaliyyət prosesində yaranan təzahür kimi qiymətləndirilir. 563 İnzibati münaqişənin yaranmasının əsası kimi maraqları qəbul edən qanunverici müvafiq olaraq inzibati prosessual qanunvericilikdə də inzibati işin qaldırılmasının əsası kimi şəxsi və kollektiv maraqları nəzərdə tutmuşdur. Çünki, inzibati işə məhz maraq- ların və ya baxışların toqquşmasını ifadə edən inzibati mübahisə səbəb olur. İddiaçının şəxsi marağı hüquqi, iqtisadi və ya ideya xarakterli ola bilər. Kollektiv maraqların müdafiə olunması məqsədi ilə iddia ərizəsində inzibati aktın qəbul edilməsi və ya qəbul edilməsindən imtina olunması, yaxud inzibati orqanın hərəkəti və ya hərəkətsizliyi nəticəsində maraqlarının pozul- duğunu əsaslandırdıqları hallarda qeyri-hökumət təşkilatları (ictimai birliklər və ya fondlar) tərəfindən də AR İPM-in 35.1- ci maddəsində nəzərdə tutulmuş müvafiq iddianın qaldırılma- sına yol verilir. Artıq qeyd edildiyi kimi, inzibati ədliyyənin vətəni hesab olunan Fransa qanunvericiliyində də ərizəçi konkret inzibati aktın ləğv olunmasında qanuni və ağlabatan marağının olduğunu sübut etməlidir. Ədəbiyyatlarda da inzibati prosesin əsasında qanunla qorunan maraqların durduğuna dair fikir öz təsdiqini tapmışdır. Müəlliflərdən A.B. Zelentsov da hüquqi nəzarətin yalnız qanunsuz inzibati akt nəticəsində hüquqları və maraqları 563 Социальные технологии. Толковый словарь / Отв. ред. В.Иванов. Москва-Белгород: Луч-Центр социальных технологий, 1995, с. 61 332 pozulmuş şəxsin ərizəsi əsasında qaldırılmasını doğru hesab edir. 564 Məlumdur ki, aktın icra olunması onun hüquqi anlamda yaratdığı nəticələrin maddi aləmə təzahürü kimi başa düşülür. M.R.Günday aktın icra olunmalı olmasını onun ictimai faydaya yönəlməsi ilə əlaqədar hüquqauyğunluq xüsusiyyəti ilə izah edir 565 . R.Ə.Tiryaki isə haqlı olaraq inzibati aktların hüquqauy- ğunluğunun bir prezumpsiya kimi çıxış etdiyini və bunun ək- sinin iddia və sübut olunmasının da mümkün olduğunu yazır 566 . İnzibati aktın mübahisələndirilməsinə dair iddia vasitəsilə id- diaçı hüquqazidd inzibati aktın ləğv olunmasına nail ola bilsə də, vaxtında həmin aktın icrasının dayandırılmasını tələb etmək imkanına malik olmazsa məhkəmə icraatı onun iddiasının təmini ilə nəticələnsə də səmərəsiz qala bilər. Bu baxımdan müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbirlərinin qanunvericilikdə təsbiti mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İnzibati prosessual qanunvericilik üçün novella hallardan biri olan müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbirləri öz mahiyyətinə görə iddiaçının hüquqlarının qorunmasına yönəlir və “ilkin müdafiə institutu” adlanırlar. Bu tədbirlər mübahisəli aktın icrasının dayandırılmasını, müəyyən hərəkətlərin edilməsini və ya edilməsinin qadağan olunmasını, və ya müəyyən hərəkətlərə dözmək vəzifəsinin cavabdehə həvalə olunmasını nəzərdə tuta bilər. AR İPM-nin 40-cı maddəsinə əsasən, maraqlı şəxs inzibati aktın icrasının dayandırılması barədə və ya iddianın təmin 564 Зеленцов А.Б. Контроль за деятельностью исполнительной власти в зарубежных странах: Учебное пособие. М.: РУДН, 2000, с. 53 565 Günday M. Yürütmənin durdurulması kararları və uyqulamada karşılaşılan bazı sorunlar. 2000 yılında idari yargı sempozyumu. Ankara 11-12 mayıs 2000. Ankara: Danıştay Yayın Bürosu Yayınları, 2000, № 59 s. 13 566 Tiryaki R.Ə. İdari yargıda yürütmənin durdurulması ve bazı sorunlar // Ankara Barosu dergisi, 2002 /2, s. 191 333 edilməsinə (iddiaçının hüquqlarının qorunmasına) yönəlmiş digər təminat tədbirlərinin (müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbirlərinin) görülməsi barədə ərizə ilə məhkəməyə müraciət edə bilər. Məhkəmə cavabdehin, qanuni əsaslar olduğu hallarda isə, həm də üçüncü şəxslərin üzərinə müəyyən hərəkətləri etmək, müəyyən hərəkətləri etməkdən çəkinmək və ya müəyyən hərəkətlərə dözmək barədə vəzifələr qoya bilər 567 . Qeyd edək ki, Avropa Şurasının Nazirlər Kabinetinin İnzibati işlər üzrə ilkin məhkəmə müdafiəsinə dair P(89) 8 nömrəli 13 avqust 1989-cu il tarixli Tövsiyyəsində də ilkin məhkəmə müdafiəsi institutu kimi məhkəmənin tətbiq etdiyi tədbirlərdən birini aktın icrasının müvəqqəti olaraq dayandırıl- ması təşkil edir. Tövsiyyədə ilkin məhkəmə müdafiəsi institutu inzibati prosesdə hüquqların mühüm müdafiə vasitələrindən biri kimi qiymətləndirilir. Bu Tövsiyəyə əsasən, məhkəmə tərə- findən qoyulan qadağan üç cür ola bilər: aktın icrasının müvəq- qəti olaraq dayandırılması, kvo-statusun bərpası və administra- siyaya müvafiq öhdəliklərin həvalə olunması. 568 Qeyd edək ki, bəhs edilən institutun hüquq ədəbiyyatında da iki əsas forması - inzibati aktın icrasının dayandırılması və məhkəmə tərəfindən müvafiq hərəkətin qadağan olunması formaları göstərilir 569 . Hüquqların şaquli müdafiə mexanizm- lərindən biri kimi qiymətləndirilən 570 aktın icrasının dayandı- rılması vətəndaş hüquqlarının qorunması baxımından müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Çünki, bəzən iddiaçının inzibati iddia ilə 567 Azərbaycan Respublikası İnzibati Prosessual Məcəlləsi. Bakı: Qanun, 2013,s.14 568 www.americanbar.org/.../domestic_violence_practice_manual_azeri.pdf 569 Зеленцов А.Б. Контроль за деятельностью исполнительной власти в зарубежных странах: Учебное пособие. М.: РУДН, 2000, s. 88 570 Tiryaki R. İdari yargıda yürütmənin durdurulması ve bazı sorunlar. Ankara Barosu dergisi, 2002 /2, s. 190 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|