Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
39 məhkəmə həm də özlüyündə vətəndaş cəmiyyətində hüquq düşüncəsinin, hüquqi mədəniyyətin və qanunlara hörmət ruhu- nun formalaşmasına səbəb olur. Ədəbiyyatda haqlı olaraq gös- tərilir ki, məhkəmələr həm də vətəndaşlarda qanunlara, cəmiy- yətdə qəbul olunmuş davranış standartlarına hörmət hissi tərbiyə etməklə əhəmiyyətli ideoloji rol oynayırlar. 55 Onu da qeyd etmək lazımdır ki, əksər alimlər inzibati məhkəmə nəzarətini hüquqi dövlətin vacib atributlarından saysalar da, onu hüququn üstünlüyünə zidd sayanlar, inzibati məhkəmələrin yaradılmasının hakimiyyətlərin bölgüsü prin- sipinə qarşı qoyanlar da vardır. Onlar öz fikirlərini fransız filosofu və mütəfəkkiri Şarl Lui Mönteskyenin (1689-1755-ci illər) nəzəriyyəsi ilə əsaslandıraraq qeyd edirlər ki, o, «Misir məktubları» (1721-ci il), «Qanunların ruhu ilə» (1748-ci il) əsərində bir orqanın nəzdində inzibati hakimiyyətlə məhkəmə hakimiyyətinin birləşdirilməsini azadlıq ideyasına zidd hesab edirdi. A. Daysi isə mühakiməni xüsusi inzibati orqana həvalə etməklə dövlət qulluqçularını öz çıxardıqları qərarların qanuni- liyini yoxlayan hakimə çevirmək ehtimalının mövcud oldu- ğundan bəhs edirdi. 56 Hesab edirik ki, İnzibati məhkəmə icra- atının yaranması və inkişafı hakimiyyətin bölgüsü prinsipi ilə sıx bağlı olub, inzibati orqanlarla vətəndaşlar arasındakı hüquqi mü- bahisələrin baxılmasında məhkəmə hakimiyyətinin rolunu artıran, məmurları öz işlərinin hakimi olmaqdan tədricən kənar- laşdıran etibarlı nəzarət və müdafiə mexanizmidir. 55 Dövlət idarəçilik nəzəriyyəsi / S.T.Qəndilovun redaktəsi ilə. Bakı: Elm və təhsil, 2010, s. 361 56 Дайси А.В. Основы государственного права Англии: Введение к изучению английской конституции (перевод) / Под. ред. проф. П.Г. Виногорадова. М., 1905, с. 205 40 Hüquqi dövlətdə hakimiyyətin mənbəyi xalq olduğu üçün dövlət öz gücünü müvafiq olaraq xalqdan alır. Xalqdan öhdəlik kimi alınan bu güc isə öz növbəsində xalqın xeyrinə, onun maraqlarının və hüquqlarının pozulmaması naminə istifadə edilməlidir. Belə ki, vətəndaşların rahat həyat tərzi, rifahı dövlət orqanlarının düzgün və səmərəli işindən asılıdır. Hüquqi döv- lətdə inzibati orqanlar üçün inzibati hüquqla səmərəli fəaliyyət şəraiti yaradılsa da gözlənilən nəticə vətəndaşların xeyrinə olan səmərəli və şəffaf idarəçilik sisteminin qurulmasıdır. İnsan hüquqları ideyasının ətrafında, onun gerçəkləşməsi üçün meydana gələn hüquqi dövlətin təbiəti və mahiyyəti idarəetmənin sadələşdirilməsini, rasionallaşdırılmasını və vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının pozulmasının qarşısını alan daha səmərəli təminat vasitəsinin yaradılmasını tələb edir. Bu işdə vətəndaşlara inzibati orqanların fəaliyyətinin qanuni- liyinə nəzarət imkanını təsbit edən güclü siyasi iradənin nümayiş etdirilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır. Ədəbiyyatda qeyd olunduğu kimi, dövlət orqanları tərəfindən göstərilən xidmətlər və onların təkmilləşdirilməsi barədə tənqidi konstruktiv düşün- cənin yaranmasına mərkəz tərəfindən imkan verilməyənədək heç bir real dəyişiklik mümkün deyildir. 57 İnzibati məhkəmə icraatının rolundan bəhs edərkən qeyd etməliyik ki, heç də bütün inzibati mübahisələr aşkar şəkildə hüquqazidd olmur. Bəzi hallarda inzibati orqan vətəndaşın tələbini təmin etmədikdə onun qanunda göstərilən sənədləri təqdim edə bilməməsinə əsaslanır. Bu cür mübahisədə zahirən 57 Quliyeva G.Y., Yanq R.İ., Gilmor A.M. Azərbaycanda kadrların idarə edilməsinə müasir yanaşma. Bakı: Ozan, 2005, s. 37 41 inzibati orqan haqlı görünməyə çalışır və öz hərəkətini (hərə- kətsizliyini) qanunun müvafiq normasının tələbinə istinad etməklə “pərdələyir”. Məsələn, “Yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 5-ci maddəsində müəyyən olunur ki, yaşayış yeri üzrə qeydiyyata alınmaq üçün vətəndaş ərizə anketlə birlikdə yaşayış sahəsinə köçmək üçün əsas verən sənəd (mülkiyyət hüququnun qeydiyyat vəsiqəsi, order, icarə və ya kirayə müqaviləsi, yaxud Azər- baycan Respublikası qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş başqa sənəd) və ya vətəndaşa yaşayış sahəsi verən şəxsin ərizəsini də təqdim etməlidir. İddiaçı E.N. Əliyeva Bakı şəhər Xətai rayon Polis İda- rəsinin Qeydiyyat və Şəxsiyyət vəsiqəsi şöbəsinin imtina qəra- rını mübahisələndirərək özünün qeydiyyata alınması vəzifəsinin cavabdehin üzərinə qoyulması barədə iddia ərizəsi ilə 2 saylı Bakı şəhəri İnzibati-İqtisadi məhkəməsinə müraciət etmişdir. Məhkəmə 1984-cü ildə evə şəxsi maliyyə haqq-hesabının id- diaçının qaynatası R. R.Rüstəmovun adına açıldığını, iddiaçının 2008-ci ildən əri və onun ailəsi ilə birlikdə həmin evdə yaşa- yaraq onlarla birgə təsərrüfat apardığını və evdə qeydiyyatda olanların onun evə qeydiyyata düşməsinə etiraz etmədiyini nəzərə alaraq hesab etmişdir ki, iddiaçının evə qeydiyyatına alınması tələbi təmin edilməli və onun qeydiyyata alınması vəzifəsi cavabdehin üzərinə qoyulmalıdır. 58 Qeyd etməliyik ki, inzibati məhkəmə icraatı hüquqi mü- dafiə, nəzarət vasitəsi olmaqla yanaşı, hüquqi kolliziyaların həll edilməsi vasitəsi kimi də qiymətləndirilə bilər. Hüquqi kolli- ziyalar vətəndaşlara öz hüquq, azadlıq və qanuni maraqlarını 58 2 saylı İnzibati-iqtisadi Məhkəmənin arxivi. İş № 2in (82)-128/2012 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|