Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
27 qanuniliyi üzərində həyata keçirilən məhkəmə nəzarətidir. 31 F.S.Mehdiyevin fikrincə, məhkəmə nəzarəti idarəetmə orqan- larının hüquqa uyğun davranmasını təmin edəcək yeganə və ən təsirli yoldur. 32 Respublikanın inzibati prosessual qanunvericiliyində inzibati mübahisələrə dair işlər üzrə məhkəmə icraatı “inzibati məhkəmə icraatı” anlayışı ilə ifadə olunmuşdur. 33 Qeyd edək ki, inzibati məhkəmə icraatıının digər məhkəmə icraatlarından fərqləndirilməsinin üç əsas səbəbi kimi hüquq ədəbiyyatında bunlar göstərilir: 1) inzibati aktların baxılması üçün ixtisaslaşmanın zəru- riliyi; 2) xüsusi hüquqda fərdlər arasında hüquq və maraqların bərabərliyi ilə iradə azadlığı mövcudluğu olduğu təqdirdə inzi- bati hüquqda dövlət orqanının üstün hüquqlara və səlahiyyətlərə malik olması; 3) inzibati məhkəmə icraatının məqsədinin inzibati aktı qəbul etmiş orqanın hüquq müstəvisində hərəkət etməsini təmin etməkdən ibarət olması 34 . Hesab edirik ki, inzibati məhkəmə icraatını hüquqi dövlətin fəaliyyətinin təminat forması kimi iki aspektdən təhlil etmək olar: 1) ixtisaslaşmış məhkəmələrdə inzibati hüquqi mübahi- sənin baxılıb həll edilməsi vasitəsilə vətəndaşların subyektiv ümumi hüquqların, azadlıqların və qanunla qorunan mənafelərin 31 Hüseynova N.Ş. İnzibati icraatın mahiyyəti və hüquqi təbiəti / “Qloballaşan cəmiyyətdə hüquq elminin aktual problemləri” mövzusunda elmi-praktiki konfransın materialları. Bakı, 2009, s. 17 32 Mehdiyev F.S. İnzibati idarəetmə hüququ: Dərs vəsaiti. Bakı: Qafqaz Universiteti Yayınları, 2008, s. 273 33 Azərbaycan Respublikası İnzibati Prosessual Məcəlləsi. Bakı: Qanun, 2013, c.14 34 Yıldırım T. İdarı yargı. II Baskı. İstanbul: Beta, 2010, s. 9 28 müdafiəsinə yönələn hüquqi-prosessual vasitələrin məcmusu kimi; 2) ümumi idarəetmə, normayaradıcılığı və hüquq tət- biqetmə fəaliyyəti üzərində həyata keçirilən məhkəmə nəzarəti institutu kimi. Hüquqi dövlətdə dövlət orqanlarının fəaliyyəti qanun- çuluğa və ədalətə əsaslanır, onlarla vətəndaşlar arasındakı müna- sibətlərin prosedur qaydaları qanunla müəyyən olunur. İnzibati aktların qəbul olunması ilə maraqları pozulan şəxslərin onlara təsir etmək imkanı mütləq qanunda təsbit olunur. İnzibati orqan- lar xüsusi hakimiyyət səlahiyyətlərinə malik olan, lakin, bu sə- lahiyyətləri digər subyektlərin hüquqları ilə məhdudlaşan hüquq subyekti kimi çıxış edirlər. Formal hüquq bərabərliyinin elan olunması ilə başlayan hüquqi dövlət quruculuğu prosesində vətəndaşların hüquqi mövqelərindəki bərabərliyinin, ölkə əhalisinin rifah səviyyə- sinin, hüquqi müdafiəsinin və ən əsası isə inzibati aktları qiymətləndirmək hüququnun təmini mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ədəbiyyatda haqlı qeyd olunduğu kimi, cəmiyyətin de- mokratikləşməsi şəraitində idarəetmədə insanların daxili nəza- rətini və məsuliyyətini gücləndirmək tədbirlərinə xüsusi yer ve- rilməli, inzibati idarəetmə metodları demokratik kollegial metodlarla, ictimai nəzarətlə əvəz olunmalıdır. 35 Hazırda respublika qanunvericiliyində hakimiyyət səlahiy- yətinə malik olan inzibati orqanın qanunsuz inzibati aktından və hərəkətindən (hərəkətsizliyindən) vətəndaşların hüquqlarının müdafiəsinin bir neçə mexanizmi nəzərdə tutulmuşdur (məsə- lən, inzibati şikayət institutu, ombudsman institutu və s.) ki, onlardan biri də inzibati məhkəmə icraatıdır. Qeyd edək ki, 35 Haqverdiyev B.Y. İdarəetmə psixologiyası: Dərs vəsaiti. Bakı: Elm, 2008, s. 43 29 vətəndaşların hüquq və mənafelərinin inzibati orqanların qa- nunsuz hərəkətlərindən və qərarlarından məhkəmə müdafiəsi mexanizminin qanunvericilikdə təsbiti hüquqi dövlətin inki- şafının mühüm amilidir. Ədəbiyyatda haqlı olaraq məhkəmə müdafiəsi cəmiyyətdəki sosial mübahisələri, münaqişələri həll etmək üçün əsas üsul hesab olunur. 36 İnzibati məhkəmə icraatı inzibati orqanların fəaliyyəti üzərində həyata keçirilən məhkəmə nəzarətinin əsas formasıdır. Məlum olduğu kimi, demokratik cəmiyyətlərdə inzibati işlərin sayında müntəzəm olaraq artım tendensiyası müşahidə olunur. Çünki, vətəndaşın etimadını qazanan inzibati məhkəmə icraatı bütövlükdə cəmiyyətin maraqlarını müdafiə etməklə inzibati orqanların fəaliyyətinin qanuniliyinə real və səmərəli nəzarəti həyata keçirir. Müəyyən dərəcədə ölkədəki hüquq mədəniyyəti, hüquq düşüncəsi, məhkəmələrin müstəqilliyi və qərəzsizliyi, hakimlərin peşəkarlığı ilə də əlaqədar olan inzibati məhkəmə icraatı hüquqi dövlətin mühüm atributu kimi çıxış edir. Hüquq ədəbiyyatında bu barədə göstərilir ki, əgər vətən- daşlar əmin olsalar ki, inzibati məhkəmədə müstəqil surətdə fəaliyyət göstərən hakim onların pozulmuş hüquqlarının müda- fiəsini təmin edir, onlar məhkəməyə tez-tez müraciət edəcək- lər. 37 Yeri gəlmişkən qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının inzibati-iqtisadi məhkəmələrində baxılan inzi- bati işlərin sayında da müvafiq artım tendensiyası özünü göstərir 36 Əsgərov Z.A. Konstitusiya hüququ:Dərslik. Bakı: Bakı Universiteti nəşriyyatı, 2011, s. 128 37 Aslanov M.S. Azərbaycanda inzibati ədliyyənin yaradılmasının zəruriliyi / Azərbaycan Respublikasında dövlət və hüquq quruculuğunun aktual problemləri. Elmi məqalələr məcmuəsi. 3-cü buraxılış. Bakı, 2002, s. 83 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|