Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
30 ki, bunu həyata keçirilən məhkəmə icraatının səmərəli və ope- rativ olması ilə əlaqələndirmək lazımdır. 2013-cü ildə 2 saylı Bakı İnzibati-İqtisadi məhkəməsinə 2738, yəni ötən illə müqa- yisədə 25, 2 % çox inzibati iddia ərizəsi daxil olmuşdur. 38 Hüquqi dövlətdəki məhkəmə sistemindən asılı olaraq inzi- bati məhkəmə icraatını ümumi və ya ixtisaslaşdırılmış məh- kəmələr həyata keçirir. Bildiyimiz kimi, məhkəmə vasitəsilə müdafiə mexanizmi ən əsas müdafiə mexanizmidir. Bu da ondan irəli gəlir ki, məhkəmənin birbaşa təyinatı insan hüquqlarının müdafiəsidir. 39 Respublikada inzibati mübahisələrə dair işlər üzrə məh- kəmə icraatı inzibati-iqtisadi məhkəmələr və inzibati-iqtisadi məhkəmə kollegiyaları tərəfindən həyata keçirilir. Qeyd edək ki, inzibati aktların qəbulu ilə yaranan mübahisələrin ixtisaslaş- dırılmış inzibati məhkəmələr tərəfindən baxılıb həll olunması hüquqi dövlətin əsas müddəalarının həyata keçirilməsinə yar- dım edir. İnzibati məhkəmə icraatı mübahisəli inzibati-hüquq müna- sibətlərindən yaranan işlər üzrə həyata keçirilir, mübahisənin həllinə yönəlir və zərurət olduğu təqdirdə prosessual müdafiə tədbirlərinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. İnzibati məh- kəmə icraatı institutu normativ anlamda inzibati hüquqi müba- hisənin məhkəmə prosesində həlli zamanı meydana çıxan icti- mai münasibətləri tənzimləyən inzibati prosessual normaların məcmusu kimi çıxış edir. İnzibati məhkəmə icraatı öz xarakteri 38 2013-cü il ərzində ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsi, insan hüquqlarının qorunması sahəsində 2 saylı Bakı İnzibati-İqtisadi məhkəməsinin gördüyü işlərin vəziyyəti, qarşıda duran vəzifələr barədə Ümumiləşdirmə / 2 saylı Bakı İnzibati- İqtisadi məhkəməsinin arxivi, 2014 39 Əsgərov Z.A. Konstitusiya hüququ: Dərslik. Бакы: Бакы Университети няшриййаты, 2011, s. 128 31 baxımından kompleks və çoxsahəli anlayış kimi çıxış edir. O, yalnız bu institut daxilində edilən hərəkətlərə aid olan maddi- hüquqi cəhətlərə deyil, həm də onun tətbiq edildiyi prosessual formaların təhlili, həmçinin, onların hüquqi prosesin ənənəvi növləri ilə müqayisəsilə bağlı olan prosessual-hüquqi cəhətlərə də malikdir. A.K.Salavyova inzibati məhkəmə icraatının 3 aspektini müəyyənləşdirir: - inzibati hüquqi mübahisənin təbiəti ilə bağlı olan maddi aspekt; - inzibati hüquqi mübahisəyə baxan xüsusi orqanların mövcudluğu ilə şərtlənən - təşkilati aspekt; - xüsusi prosessual normaların və məhkəmə baxışı qayda- larının mövcudluğu ilə şərtlənən formal aspekt. 40 İnzibati məhkəmə icraatı - inzibati orqanların fəaliyyətinin qanuniliyi üzərində həyata keçirilən məhkəmə nəzarətidir. Nəzarətin bu növünü səciyyələndirən spesifik cəhət hakimiyyət orqanlarının hərəkətlərinin qanuniliyinin ədalət mühakiməsi orqanları tərəfindən yoxlanılmasında ifadə olunur. 41 F.S.Meh- diyev haqlı olaraq idarəçilərin hüquqa əməl edib-etmədiklərini müəyyən etməyin ən təsirli yolunu məhkəmə nəzarəti hesab edir. 42 Dövlət idarəetməsi sahəsində qanunçuluğa məhkəmə nəzarəti – məhkəmə orqanlarının inzibati orqanların hərəkət- lərinə (hərəkətsizliyinə) və inzibati aktlarına hüquqi qiymət verməsində ifadə olunan fəaliyyətidir. Ədəbiyyatda haqlı olaraq 40 Соловьева А.К. Концепция административной юстиции: материально-право- вой аспект // Правоведение, 2008, № 4, c. 53 41 Hüseynova N.Ş. İnzibati icraatın mahyyəti və hüquqi təbiəti / “Qlballaşan cəmiyyətdə hüquq elminin aktual problemləri” mövzusunda elmi-praktik konfransın materialları. Bakı, 2009, s. 20 42 Mehdiyev F.S. İnzibati idarəetmə hüququ: Dərs vəsaiti. Bakı: Qafqaz Universiteti yayınları, 2008, s. 67 32 göstərilir ki, cəmiyyət birinə etibar edərək ona idarəetmə səlahiyyətləri verdikdə, etibarı nə qədər çox olursa olsun, ona nəzarət qurumu da yaratmalıdır. 43 İnzibati aktların insan hüquqlarının pozulmasına səbəb olması güclü ehtimallardan biridir. 44 İnzibati orqanların fəaliyyətinin qanuniliyinə məhkəmə nəzarətinin həyata keçirilməsi vətəndaş cəmiyyətinin (demok- ratik idarəetmənin) səsini eşitməyə, onlara öz maraqlarına uyğun gəlməyən aktlarla razılaşmamaq və inzibati aktları mübahi- sələndirmək imkanını (inzibati ədliyyəni) təmin edir. 45 Qeyd edək ki, dövlət orqanlarının fəaliyyəti üzərində və- təndaş müraciətindən doğan ixtisaslaşdırılmış məhkəmə nə- zarətinin mövcudluğu beynəlxalq aləmdə də yüksək qiymət- ləndirilən nailiyyətlərdəndir. Nəzarət insanlarda özlərini şəxsiy- yət kimi dərk etməyə, özlərini və öz potensial imkanlarını qiymətləndirməyə, onlarda müvafiq iddia səviyyəsinin forma- laşmasına kömək edir. 46 Beləliklə, qüvvədəki qanunvericiliyin, çoxsaylı elmi baxışların təhlili əsasında inzibati orqanların fəaliyyəti üzərində həyata keçirilən məhkəmə nəzarətinin aşağıdakı əsas əlamət- lərini müəyyənləşdirmək olar: 1) bü cür məhkəmə nəzarəti nəzarət edilən obyektdən nə təşkilati, nə də funksional cəhətdən asılı olmayan müstəqil məhkəmə orqanları tərəfindən həyata keçirilir; 43 Mehdiyev F.S. İnzibati idarəetmə hüququ: Dərs vəsaiti. Bakı: Qafqaz Universiteti yayınları, 2008, s. 67 44 Zehreddin A. İdari yargıda yürütmenin durdurulması. İstanbul: Alfa basım yayım, 1994, s. 25 45 Кассезе С. Развитие административного государства в Европе // ДПП ИМП 2 (2012), с. 269 46 Haqverdiyev B.Y. İdarəetmə psixologiyası: Dərs vəsaiti. Bakı: Elm, 2008, s. 42 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|