Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
33 2) bü cür məhkəmə nəzarəti vasitəsilə müstəqil, qarşılıqlı tarazlaşdırıcı hakimiyyət qolu kimi çıxış edən məhkəmə hakimiyyəti inzibati orqanların fəaliyyətində qanunçuluğun və hakimiyyətdən sui-istifadəyə yol verilməməsinin təminatı kimi çıxış edir. 3) bü cür məhkəmə nəzarəti məhkəmə prosesi çərçivəsində həyata keçirilir və inzibati prosessual hüququn normaları vasitəsilə tənzimlənir. 4) bü cür məhkəmə nəzarətinin həyata keçirilməsi pro- sesində yaranan xüsusi növ prosessual münasibətlərin məcburi iştirakçıları kimi məhkəmə və inzibati orqan çıxış edir; 5) bü cür məhkəmə nəzarətinin əsasını inzibati hüquqi mübahisə təşkil edir; 6) məhkəmə nəzarətinin bu növü ikili məqsədə malik olur: fiziki və hüquqi şəxslərin hüquqlarının və qanunla qorunan mənafelərinin mühafizəsinin təmini və ictimai maraqların müdafiəsi məqsədilə inzibati orqanın fəaliyyətində özbaşınalığa yol verilməməsi. Artıq qeyd edildiyi kimi, məhkəmələrin inzibati orqanların fəaliyyəti üzərindəki nəzarət səlahiyyəti heç də qeyri - məhdud deyildir. İnzibati məhkəmə icraatında təcəssüm edən məhkəmə nəzarətini məhdudlaşdıran aşağıdakı müddəaları müəyyənləş- dirmək olar: 1) bu nəzarət mexanizminin fəaliyyətə başlaya bilməsi üçün mütləq şəkildə hüquqlarına və ya qanunla qorunan mənafeyinə toxunulmuş şəxs iddia ilə məhkəməyə müraciət etməlidir; 2) iddianın mümkünlüyü prinsipinə riayət olunmalıdır. AR İPM-in 35-ci maddəsinə əsasən, iddiaçının iddia ərizəsində inzibati aktın qəbul edilməsi və ya qəbul edilməsindən imtina olunması, yaxud inzibati orqanın hərəkəti və ya hərəkətsizliyi 34 nəticəsində onun hüquqlarının və qanunla qorunan maraqlarının pozulduğunu əsaslandırdığı hallarda mübahisələndirmə haqqın- da, məcburetmə haqqında, öhdəliklərin icrası haqqında və müəyyən hərəkətləri etməkdən çəkinməyə dair iddia mümkün sayılır; 3) məhkəmədə iddianın qaldırılması müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbirlərinin avtomatik olaraq həyata keçirilməsinə səbəb olmur. AR İPM-in 40-cı maddəsinə əsasən, məhkəmədə iddia qaldırılanadək və ya iddia ilə eyni vaxtda, yaxud məhkəmə icraatının gedişində maraqlı şəxs inzibati aktın icrasının dayandırılması barədə və ya iddianın təmin edilməsinə (iddia- çının hüquqlarının qorunmasına) yönəlmiş digər təminat tədbirlərinin görülməsi barədə məhkəməyə ərizə ilə müraciət edə bilər. Məhkəmə müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbiri qismində cavabdehin üzərinə müəyyən hərəkətləri etmək və ya müəyyən hərəkətləri etməkdən çəkinmək, yaxud müəyyən hərəkətlərə dözmək barədə vəzifə qoya bilər. AR İPM-in 43.1- ci maddəsinə əsasən, müvəqqəti xarakterli müdafiənin tətbiqi əsasları bunlardır: - mövcud vəziyyətin dəyişəcəyi təqdirdə ərizəçinin (iddiaçının) hüquqlarının qorunmasının (təmin və ya bərpa edilməsinin) mümkün olmayacağı və ya xeyli dərəcədə çətin- ləşəcəyi səbəbindən ilkin təcili tənzimləmənin zəruri olması; - ilkin məhkəmə araşdırması zamanı ərizəçinin maddi tələbinin mövcud olması ehtimalının müəyyən edilməsi; 4) inzibati məhkəmə icraatının başlanılması barəsində şikayət olunan inzibati aktın icrasının dayandırılmasına səbəb olmur. AR İPM-in 41-ci maddəsinə əsasən işin faktiki və hüquqi hallarının ilkin araşdırılması nəticəsində iddianın böyük ehtimalla uğurlu olacağı qənaətinə gəldiyi hallarda məhkəmə, 35 iddiaçının vəsatəti əsasında inzibati aktın icrasının dayan- dırılması barədə qərardad qəbul edə bilər. İddianın uğurluluq ehtimalının aydın olmadığı hallarda, məhkəmə ziddiyyətli maraqların hərtərəfli qiymətləndirilməsindən sonra qərardad qəbul etməlidir; 5) inzibati məhkəmə icraatı qaydasında inzibati orqanların fəaliyyətinin yalnız qanunauyğunluğu yoxlanılır, məqsədəuy- ğunluq meyarı isə yoxlanılmır və s. İnzibati orqanların fəaliyyəti üzərində məhkəmə nəzarəti vətəndaşların pozulmuş hüquqlarının və mənafelərinin bərpa- sında təcəssüm edir. İnzibati orqanların üstün səlahiyyətlərə, ictimai gücə malik olması, bəzən isə xüsusi hüququn subyekt- lərindən daha məhdud hərəkət edə bilmələri kimi xüsusiyyətlər inzibati məhkəmə icraatının məhkəmə icraatının müstəqil növlərindən biri kimi fəqləndirilməsinin mühüm əsaslarından biridir. 47 Dövlət mühakimə icraatının bu forması vasitəsilə vətən- daşın hüquqlarının və maraqlarının hakimiyyətin əsassız müda- xilələrindən qorunmasına zəmanət verir. Ədəbiyyatda haqlı olaraq qeyd olunur ki, vətəndaşların və hüquqi şəxslərin hüquq və azadlıqlarını təmin edən, yüksək səviyyədə təşkil olunmuş inzibati məhkəmə icraatının mövcudluğu hüquqi dövlətin mühüm əlamətlərindən biridir. 48 Hakimiyyət səlahiyyətlərinə və ictimai təsir gücünə malik olan inzibati orqanlara qarşı vətən- daşın tək güvənc yeri “təsirli məhkəmə nəzarəti” nin mövcud olmasıdır. 49 İnzibati orqanların hüquqauyğun fəaliyyətini təmin 47 Onar S.S. İdare hukukunun umumi esasları. II Cilt. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1960, s. 18-25 48 Aslanov M.S. Azərbaycanda inzibati ədliyyə. Bakı: Azərnəşr, 2009, s. 124 49 Yasin Y., Üstün Ö. İdare hukuku II. İstanbul, 2010, s. 29 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|