Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
90 və konkret olmaqla 2 növə bölür və onların predmetinə, forma- sına, proseduruna və hüquqi nəticələrinə görə bir-birindən fərqləndiyini qeyd edir 128 . Məhkəmənin prosessual qaydada inzibati orqanların, onların vəzifəli şəxslərinin fəaliyyətini yoxlamaq üçün həyata keçirdiyi nəzarət nəzəriyyədə abstrakt (vasitəli və ya düzünə) norma nəzarəti adlanır. 129 . Qeyd edək ki, abstrakt norma nəzarətinin predmeti konkret nəzarətdən daha genişdir. Abstrakt norma nəzarəti zamanı məhkəmə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və ya qanununa zidd olan normativ xarakterli aktı qəbul edildiyi gündən bütövlükdə və ya qismən etibarsız sayılır. Məhkəmənin bu cür vasitəli norma nəzarətini həyata keçirtdiyi akt hüquq tətbiqetmə aktı olub, fərdi hüquqi tənzimləmə funksiyasını yerinə yetirir. Müəlliflərdən V.M. Lebedev haqlı olaraq yazır ki, vasitəli norma nəzarəti zamanı məhkəmə Konstitusiyaya uyğun olmayan normativ hüquqi aktı ləğv etmir, sadəcə onu qüvvədən məhrum edir. 130 İnzibati prosesdə həyata keçirilən inzibati məhkəmə icraatı vasitəsilə qanunla müəyyənləşdirilmiş formada və səlahiyyət çərçivəsində normativ xarakterli aktlara nəzarət olunur. Nor- mativ xarakterli akt – həmin qanunda nəzərdə tutulan dövlət və ya yerli özünüidarə orqanı tərəfindən qəbul edilmiş, məhdud 128 Молотов А. В. Абстрактный и конкретный судебный конституционный нормоконтроль в деятельности Конституционного Суда Российской Федерации: Дис. ... канд. юр. наук: Тюмень: Тюм.ГУ, 2002, с.17 129 Фетисов А.К. Нормоконтроль и преюдиция // Российский ежегодник гражданского и арбитражного процесса, 2001, № 1, с. 315-328; Лебедев В. Совершенствование правосудия - существенный фактор устойчивого развития России // РЮ, 2003, № 3, с. 3 130 Лебедев В.М. Судебная власть в современной России. Проблемы становления и развития. СПб., 2001,c.94 91 subyektlər dairəsi üçün məcburi davranış qaydalarını əks etdirən və dəfələrlə tətbiq olunmaq üçün nəzərdə tutulmuş müəyyən formalı rəsmi sənəddir. 131 Normativ xarakterli aktlara aşağı- dakılar aiddir: - Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin III hissəsinin 1-7-ci bəndlərinə və IV hissəsinə əsasən qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarları; - Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının qərarları, təlimatları və izahları; - Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının qərarları; - Məhkəmə-Hüquq Şurasının qərarları; - Milli Televiziya və Radio Şurasının qərarları; - yerli özünüidarə orqanlarının qərarları; - yerli icra hakimiyyəti orqanlarının qərarları. 132 AR İPM-nin 122.1- ci maddəsinə görə, Konstitusiyanın 130-cu maddəsinə əsasən yoxlanılması Azərbaycan Respubli- kası Konstitusiya Məhkəməsinin müstəsna səlahiyyətinə aid edilmiş normativ xarakterli aktlar istisna olmaqla, dövlət və bələdiyyə orqanları tərəfindən qəbul edilmiş normativ xarakterli aktların qanunauyğunluğunun yoxlanılmasına və etibarsız (qüv- vədən düşmüş) hesab edilməsinə dair inzibati-iqtisad məhkə- məsində iddia qaldırıla bilər. Normativ xarakterli aktın qəbul edilməsi və ya tətbiq olunması nəticəsində subyektiv hüquqların pozulduğunu və ya yaxın gələcəkdə pozulacağını əsaslandıra bilən fiziki və ya 131 “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanunu. Bakı: Qanun, 2014, s.3 132 “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanunu. Bakı: Qanun, 2014, s.6 92 hüquqi şəxs tərəfindən, habelə aidiyyətinə toxunulan digər orqanlar tərəfindən inzibati iddia appelyasiya instansiyası məhkəməsinə verilir. Həmin normativ xarakterli aktı qəbul etmiş dövlət və ya bələdiyyə orqanı cavabdeh qismində çıxış edir. Belə işlərə baxan məhkəmə mübahisələndirilən aktla aidiyyətinə toxunulan digər dövlət və ya bələdiyyə orqanına da həmin aktla bağlı öz mövqeyini bildirmək imkanı ilə təmin edir. Normativ xarakterli aktın etibarlılığının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən baxılan konkret hüquq normasının qanunauyğun sayılmasından asılı olduğu hallarda, məhkəmə tərəfindən işə baxılması Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsində icraat başa çatanadək dayandırılır. İddia əsaslı hesab edildiyi, yəni normativ xarakterli akt Konstitusiyaya və ya qanuna zidd olduğu hallarda, həmin akt qəbul edildiyi gündən bütövlükdə və ya qismən etibarsız sayılır. Lakin, normativ xarakterli aktın etibarsız sayılması qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarlarının və barəsində şikayət verilə bilməyən inzibati aktların etibarsız sayılmasına, icraatın təzələnməsinə səbəb ola, icraatın təzə- lənməsi üçün əsas kimi təfsir oluna bilməz. Yuxarıda qeyd olunanları ümumiləşdirərək belə bir qənaətə gəlmək olar ki, inzibati prosesdə vətəndaş hüquqlarının və mənafelərinin bərpası üçün həyata keçirilən inzibati məhkəmə icraatı vasitəsilə inzibati məhkəmələr mövcud hüquq sisteminə də real təsir göstərmək imkanına malik olurlar. Onlar bu təsiri normativ xarakterli aktların mübahisələndirilməsinə dair verilən iddialar üzrə icraat vasitəsilə həyata keçirirlər. Bu, onlara qanunvericiliyə dəyişiklik etmək səlahiyyəti verməsə də faktiki olaraq norma nəzarəti funksiyası mübahisələndirilən aktın ləğvindən doğan nəticələrə də səbəb ola bilər. Belə ki, inzibati Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|