Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
126 mənzil və s.) həyata keçirilirsə yaranan mübahisələr xüsusi hü- quqa aid olur. Əksinə, prosessual münasibətlər inzibati, maliyyə, vergi və digər ümumi (ictimai) maddi-hüquqi münasibətlərin həyata keçirilməsinə vasitəçi olursa yaranan mübahisə ümumi (publik) hüquqa aid olur. Müvafiq olaraq maddi inzibati mü- nasibətlərin prosessual təminatı zamanı yaranan mübahisələr də inzibati hüquqi mübahisə hesab olunur. Hüquq ədəbiyyatında göstərilir ki, əgər mübahisənin məzmununu təşkil edən məsələ inzibati hüquqa aiddirsə mübahisə inzibati hesab olunur 190 . Mübahisənin mahiyyəti maddi hüquq münasibətlərinin təbiətini əks etdirir. Maddi-hüquqi aspekt isə mübahisənin növünü müəyyənləşdirən əsas meyar kimi çıxış edir. Beləliklə, hüquqi mübahisə öz hüquqlarının və ya qanunla qorunan mənafelərinin pozulması müvafiq subyektə məlum olandan sonra yaranan ziddiyyətli halı obyektiv formada gös- tərərək hüquqi faktların mövcudluğuna və ya qiymətləndiril- məsinə öz mövqeyini bildirdikdə meydana çıxır. Subyektin sadəcə olaraq hüquqlarını həyata keçirməkdə maneənin oldu- ğunu hiss etməsi özlüyündə mübahisənin yaranması üçün kifa- yət etməyib, sırf subyektiv xarakter daşıyır. Lakin, AR İPM-də inzibati mübahisənin anlayışının, əla- mətlərinin müəyyən olunmaması həm elmdə, həm də təcrübədə bəzi anlaşılmazlıqlara yol açır. İddia tələbinin mahiyyətinin yanlış anlaşılması şəxsin inzibati iddia ilə səhvən inzibati- iqtisadi məhkəməyə müraciət etməsinə səbəb olur. Məhkəmə araşdırmasından sonra iddia tələbi dəqiqləşdirilir və mübahisə 190 Чечот Д.М. Неисковые производства. М. : Юрид. лит., 1973, с. 10 (166 с.); Салищева Н.Г., Хаманева Н.Ю. Административная юстиция и административное судопроизводство в Российской Федерации / Акад. правовой ун-т при Ин-те государства и права РАН. М., 2001, c.45 127 aidiyyətı üzrə göndərilir. Nəicədə iddiaçı vaxt baxımından itkiyə uğrayır, mübahisənin operativ həlli isə yubanır. Məhkəmə təcrübəsində iddianın mahiyyətinin yanlış anlaşılmasından yaranan belə xarakterli işlər az deyildir. Məsələn, 2 saylı Bakı İnzibati-İqtisadi Məhkəməsinin 06 noyabr 2012-ci il tarixli 2 in(82) 2401/12 saylı qərardadından məlum olur ki, iddiaçı Ş.Z. Alıyeva cavabdeh Suraxanı rayon İcra Hakimiyətinə qarşı “qərardadda adın düzgün yazılması vəzifəsinin həvalə edilməsi” tələbinə dair iddia ilə müraciət edərək inzibati iş qaldırmışdır. Məhkəmə işi araşdıraraq inzibati orqanla ərizəçi arasında onun səlahiyyətinə aid məsələ barəsində heç bir mübahisənin ol- madığı, iddia tələbinin hüquqi əhəmiyyətli faktın təsdiq olunmasından ibarət olduğu qənaətinə gəlmiş və müvafiq olaraq AR MPM-in 25.3-cü maddəsinə əsasən, ümumi məhkəmələrin hüquqi əhəmiyyətli faktların müəyyənləşdirilməsinə dair işlərə xüsusi icraat qaydsında baxdığı üçün iddia tələbini aidiyyət üzrə səlahiyyətli olan Suraxanı rayon məhkəməsinə göndərmişdir 191 . Gördüyümüz kimi, bu misalda tələbin mahiyyətinin düzgün müəyyənləşdirilməməsi üzündən vətəndaş yanlışlıqla öz hüquqlarının inzibati orqan tərəfindən pozulduğu qənaətinə gəlmiş və məhkəmədən cavabdehin üzərinə müvafiq vəzifənin qoyulmasını xahiş etmişdir. Hesab edirik ki, inzibati mübahisənin anlayışına dair vahid nəzəri-metodoloji yanaşma formalaşdırılmalıdır. Yalnız Təs- nifatda müəyyənləşdirilən inzibati orqanların deyil, bəzi hal- larda inzibati funksiyaya malik olmaqla ümumi maraqlara toxunan aktlar qəbul edən müəssisələrin aktlarından yaranan mübahisələr də inzibati mübahisə hesab olunmalıdır. Yeri 191 2 saylı Bakı inzibati-iqtisadi Məhkəməsinin arxivi. İş 2 in/82240/2012 128 gəlmişkən qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının Kons- titusiya Məhkəməsinin qərarında da qeyd olunur ki, Təsnifatda sadalanan inzibati orqanların siyahısı məhdudlaşdırıcı deyil, müəssisəyə həvalə edilən inzibati funksiyalar onları müəyyən münasibətlərdə inzibati orqan adlandırmağa da əsas verir 192 . İnzibati mübahisənin anlayışına dair vahid nəzəri-me- todoloji yanaşma formalaşdırılması subyektiv hüquqların və qanunla qorunan maraqların, o cümlədən də ictimai maraqların hüquqi tənzimləmə mexanizminin təkmilləşdirilməsinə xidmət edə bilər. Hüquqi mübahisənin optimal həlli sisteminin ya- radılması kompleks vəzifə olub, fiziki və hüquqi şəxslərin hüquq və maraqlarının etibarlı hüquqi müdafiəsini təmin edən adekvat təşkilati-hüquqi formaların yaradılmasını ehtiva edir. Belə formalardan biri hüquqi dövlətin mühüm əlaməti olan inzibati məhkəmə icraatıdır. Müasir hüquqi biliklərin inkişaf qanuna- uyğunluqlarının özü hüquqi mübahisənin tədqiqini və onun ümumnəzəri modelinin əsasını təşkil edə biləcək konseptual xarakterli nəticələrin formalaşdırılması üçün adekvat metodoloji yanaşmaların üzə çıxarılmasını tələb edir. Mübahisənin mövcudluğu faktı özlüyündə inzibati orqanlar tərəfindən vətəndaşların subyektiv hüquqlarının həqiqətən pozulduğuna, pozulacağına və ya onların həyata keçirilməsi üçün maneələr yarandığına dəlalət edir. İddia ilə inzibati məhkəmədə iş qaldırılarkən məqsəd məhz bu maneələrin aradan qaldırılması və subyektiv hüquqların və qanunla qorunan maraqların müdafiəsindən ibarət olur. İnzibati orqan isə öz nümayəndəsinin timsalında hərəkətlərinin əsaslı, vətəndaşın 192 . Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 2.0.1 və 2.0.2-ci maddələrinin şərh edilməsinə dair”6 oktyabr 2012-ci il tarixli Qərarı / www.constcourt.gov.az Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|