Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
136 Belə ki, D.Lütfi inzibati orqanların və vəzifəli şəxslərin inzibati hüquqla nizama salınan məsələlərlə əlaqədar öz iradələrini açıqlamasını inzibati akt hesab edir 204 . Y.Yıldızxan isə inzibati akt dedikdə inzibati orqanın fərdlər barəsində hüquqi nəticəyə səbəb olan birtərəfli aktlarını nəzərdə tutur 205 . M.Günday da inzibati aktın birtərəfliyini vurğulayaraq yazır ki, inzibati aktlar inzibati orqanın malik olduğu hakimiyyət səlahiyyətindən yararlanaraq qəbul etdiyi birtərəfli aktlardır 206 . “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikası qanu- nunda inzibati akta “inzibati orqan tərəfindən ümumi (publik) hüquq sahəsinə aid olan müəyyən (konkret) məsələni nizama salmaq və ya həll etmək məqsədilə qəbul edilmiş və ünvan- landığı hüquqi və ya fiziki şəxs (şəxslər) üçün müəyyən hüquqi nəticələr yaradan qərar, sərəncam və ya digər növ hakimiyyət tədbiri” kimi anlayış verilir 207 . Qanunda konkret icraatın təşkili və həyata keçirilməsi ilə bağlı inzibati orqan tərəfindən qəbul edilən akt – “aralıq inzibati akt” (qanunun 2.0.9-cu maddəsi), maraqlı şəxsə hüquq verən və ya onun hüququnu təsdiq edən, yaxud onun üzərinə qoyulmuş vəzifəni (vəzifələri) götürən akt – “əlverişli inzibati akt” (qa- nunun 2.0.10-cu maddəsi), maraqlı şəxsi hüquqdan məhrum edən və ya onun hüququnu məhdudlaşdıran, yaxud onun üzərinə müəyyən vəzifə (vəzifələr) qoyan akt isə “əlverişsiz (yükləyici) inzibati akt” (qanunun 2.0.11-ci maddəsi) kimi müəyyən olunur. İnzibati aktın “iradə ifadəsi” və “hüquqi nəticə” kimi iki elementi vardır. Ədəbiyyatda haqlı olaraq göstərilir ki, məhz bu 204 Lütfi D. İdare Hukuku Ders Notları. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1982, s.385 205 Yıldızhan Y. “İdare hukuku”. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1985, s. 81 206 Metin G. “İdare hukuku”. 5. Baskı. Ankara: İmaj Yayıncılık, 2002, s. 109 207 “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı: Hüquq ədəbiyyatı, 2012, s. 5 137 iki element bir yerdə olduğu təqdirdə inzibati akt meydana çıxır 208 . İnzibati orqanların inzibati aktları ilə yanaşı hərəkətləri və hərəkətsizliyi də inzibati mübahisənin əsası ola bilər. Hərəkət dedikdə, inzibati orqanların akt qəbul edilməsi və ya aktın icra edilməsi ilə bağlı olmayan, lakin, iddiaçının hüquq və ya mənafelərinə toxunan faktiki xarakterli hərəkətləri nəzərdə tutulur. Qeyd edək ki, “inzibati hərəkət” anlayışı qanunverici- likdə müəyyən olunmasa da AR İPM-in 2.2-ci maddəsinin məz- munundan aydın olur ki, üç növ hərəkətlər inzibati mübahisənin əsası və deməli, inzibati iddianın predmeti ola bilər: Birincisi, inzibati aktın qəbul edilməsi ilə əlaqədar olmayan və bilavasitə şəxsin hüquq və azadlıqlarını pozan qanunsuz müdaxilə kimi çıxış edən hərəkətlər; İkincisi, inzibati orqanların hüquqi və fiziki şəxslərə ziyan vurulmasına səbəb olan qanunsuz hərəkətləri; Üçüncüsü, inzibati nəzarət orqanlarının hərəkətləri. Göründüyü kimi qanunverici yalnız inzibati aktın qəbulu ilə əlaqədar olmayan, qanunsuz müdaxilə kimi çıxış edən inzibati hərəkətlərdən məhkəməyə şikayət imkanını nəzərdə tutmuşdur. Qanunverici “inzibati hərəkət” anlayışının məzmunu qanunveri- cilikdə müəyyənləşdirilmədiyindən təcrübədə və nəzəriyyədə haqlı olaraq bir sıra anlaşılmamazlıqlar meydana çıxır. Məhz, hansı xüsusiyyətlərinə görə inzibati hərəkətin inzibati aktdan fərqləndiyi, ümumiyyətlə inzibati hərəkətlərə hansı subyektlərin hərəkətlərinin aid edildiyi, inzibati hərəkətdən şikayət verilməsi üçün tələb olunan şərtlər və s. barədə məsələlər qeyri-müəyyən olaraq qalır. 208 Akyazan A.E. Maddi acıdan idari işlemler. Idari işlemler / TBB Dergisi, 2009, sayı 85, s. 221 138 Hazırda AR İPM-in 34.2.-ci madəsində müəyyən hərəkət- ləri etməkdən çəkinməyə dair iddia vasitəsi ilə iddiaçıya cavab- dehdən inzibati akt sayılmayan əlverişsiz hərəkətlərin edil- məməsini və ya dayandırılmasını tələb etmək hüququ verilsə də bu hərəkətlərin dairəsi və əlamətləri müəyyən olunmamışdır. İnzibati hərəkətlərin edilmə forması da burada mühüm məqam kimi çıxış edir. Fikrimizcə, qanunvericilikdə “inzibati hərəkət” anlayışı, əlamətləri, subyektləri dəqiq müəyyənləşdirilməli, onlardan inzibati iddia verilə bilən halların dairəsi aydınlaşdırılmalıdır. Hesab edirik ki, hərəkətləri inzibati iddianın şikayət predmeti kimi nəzərdə tutan qanunverici bu hərəkətlərin zəruri əlamət- lərini və onlardan şikayət veriləcəyi təqdirdə hansı müdafiə və təsir tədbirlərinin tətbiq olunacağını müəyyənləşdirməlidir. Ziyana səbəb olmuş hərəkətə qarşı iddianın qaldırılması da özlüyündə anlaşılmazlıq yaradır. Belə ki, əgər bu ziyan inzibati aktın icrası ilə əlaqədar baş veribsə iddianın predmeti olan aktdan şikayət verilməlidir. Əksinə, heç bir inzibati aktın icrası məqsədilə deyil, müstəqil törədilmiş inzibati hərəkətlər məh- kəmədə qaldırılan iddia icraatının predmeti ola bilər. Fikrimizcə, qanunverici bu məsələyə aydınlıq gətirmək üçün ziyana səbəb olmuş qanunsuz hərəkətlərə aydınlıq gətirməli, bunların qa- nunsuz aktdan irəli gəlməsi, yaxud müstəqil surətdə törədilməsi məsələsinə də toxunmalıdır. Hüquq ədəbiyyatında haqlı qeyd olunur ki, maddi zərərə səbəb olmayan, maraqlı şəxsin hüqu- qunu və ya qanuni mənafeyini məhdudlaşdıran bu cür hərəkətlər olduqda hərəkətdən deyil, inzibati aktdan şikayət verilməlidir 209 . 209 Mehdiyev F.S. İnzibati idarəetmə hüququ: Dərs vəsaiti. Bakı: Qafqaz Universiteti Yayınları, 2008, s. 257 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|