Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
146 konkret inzibati iş üzrə iddia təqdim etməyə olan subyektiv hüququn yaranması üçün hüquqi fakt rolunda çıxış edir. AR İPM-də bu şərtlərə aşağıdakılar aid olunur: 1. Prosessual hüquq qabiliyyəti. Fiziki şəxslər, hüquqi şəxslər, dövlət orqanları və ya bələdiyyələr prosessual hüquq qabiliyyətinə malik olub inzibati məhkəmə icraatında iştirak etmək hüququna malikdirlər (AR İPM-in 25-ci maddəsi). 2. Prosessual fəaliyyət qabiliyyəti. Bu cür qabiliyyət inzibati məhkəmə icraatında prosessual hərəkətləri etmək hüqu- qunu nəzərdə tutur. Mülki hüquq normalarına uyğun olaraq tam fəaliyyət qabiliyyətli sayılan şəxslər prosessual fəaliyyət qabi- liyyətinə malikdirlər. Qeyd edək ki, mülki hüquq normalarına əsasən məhdud fəaliyyət qabiliyyətli hesab edilən, lakin, inzibati məhkəmə icraatının predmetinə münasibətdə ümumi hüquq normalarına uyğun olaraq inzibati fəaliyyət qabiliyyətli sayılan şəxslər də prosessual fəaliyyət qabiliyyətli hesab olunurlar (AR İPM-in 26.1.2.- ci maddəsi). 3. İddianın mümkünlüyü. AR İPM-də başqa qayda nəzərdə tutulmamışdırsa, iddiaçının iddia ərizəsində inzibati aktın qəbul edilməsi və ya qəbul edilməsindən imtina olunması, yaxud inzibati orqanın hərəkəti və ya hərəkətsizliyi nəticəsində onun hüquqlarının və qanunla qorunan maraqlarının pozulduğunu əsaslandırdığı hallarda mübahisələndirmə haqqında, məcbur- etmə haqqında, öhdəliklərin icrası haqqında və müəyyən hərə- kətləri etməkdən çəkinməyə dair iddia mümkün sayılır (AR İPM-in 35-ci maddəsi). 4. İddia müddəti. İddiaçının müvafiq iddia tələbi ilə məhkəməyə müraciət edə bilməsi üçün qanunverici iddianın məzmunundan asılı olaraq üç növ iddia müddəti müəyyənləş- dirmişdir. 147 AR İPM-in 38.1-ci maddəsinə görə mübahisələndirmə haqqında iddia inzibati aktın təqdim (elan) olunduğu vaxtdan, şikayət instansiyasına şikayət verildiyi hallarda isə şikayətə dair qəbul olunan inzibati aktın təqdim olunduğu vaxtdan 30 gün müddətində qaldırıla bilər. Məcburetmə haqqında iddia isə tələb olunan inzibati aktın qəbul edilməsindən imtina barədə iddiaçıya müvafiq inzibati aktın təqdim edildiyi və ya bu barədə yazılı məlumatın verildiyi vaxtdan 30 gün müddətində qaldırıla bilər. İnzibati orqanın hərəkətsizliyindən müdafiə ilə bağlı iddia müddəti isə müraciətin edildiyi və ya şikayətin verildiyi vaxtdan 35 gün keçənədək (qanunvericiliklə daha qısa və ya daha uzun müddətin müəyyən olunduğu hallar istisna olmaqla) müəyyən olunmuşdur 216 . AR İPM ilə başqa qayda nəzərdə tutulmamış- dırsa, müddətin axımı təqdim edilmə anından, təqdim edilmənin Məcəllə ilə məcburi hesab olunmadığı hallarda isə elan edilmə anından başlanır. Müəyyən olunmuş müddət proses iştirak- çısının təqsiri olmadan buraxıldığı hallarda, məhkəmə həmin şəxsin ərizəsinə əsasən buraxılmış prosessual müddəti bərpa etməlidir. 5. Aidiyyət qaydası. Hələ XIX əsrdə inzibati məhkəmə icraatının tərəfdarları onun fəaliyyətinin predmeti olan idarə- etmə sahəsinin spesifik xüsusiyyətlərə malik olmasına əsaslana- raq inzibati məhkəmələrin yaradılmasının zəruriliyini əsaslandı- rırdılar. Elmdə inzibati mübahisənin predmeti kimi, aidiyyət qay- daları da diskussiya doğuran məsələlərdəndir. Sovet dövründə 216 Azərbaycan Respublikası İnzibati Prosessual Məcəlləsi.Bakı: Qanun, 2013,s.37-38 148 bir qrup alimlər inzibati mübahisələrin əhatə dairəsinin müəy- yənləşdirilməsi üçün konkret meyarlar siyahısının işlənib hazırlanmasını və mütəmadi şəkildə genişləndirilməsini təklif edirdilər. Bunlara L.A.Nikolayevanı, D.M.Çeçotu, V.İ.Remnevi və başqalarını aid edə bilərik. 217 Müəlliflərin digər qrupu isə idarəetmə sahəsində qəbul olunan və vətəndaşların və təşkilatların hüquq və mənafelərini pozan hər bir aktdan (qanunda birbaşa göstərilən aktlar istisna olmaqla) məhkəməyə inzibati iddia ilə müraciət etmək imkanını nəzərdə tutan ümumi aidiyyət qaydasının tətbiqini təklif edir- lər. 218 Fikrimizcə, inzibati orqanlar tərəfindən insan hüquq və azadlıqlarına əməl olunmasını təmin etmək və qanunun aliliyinə nail olmaq üçün bu orqanların qəbul etdikləri bütün inzibati aktlardan məhkəməyə inzibati iddia verilməsi imkanını təsbit edən ümumi aidiyyət qaydası hüquqi dövlətin mahiyyətinə də uyğun gələr. İnzibati orqanların qəbul etdikləri hər bir akta görə fərdi məsuliyyət hissinin yüksəlməsinə və ümumi (publik) hü- quq sahəsinə aid olan müəyyən (konkret) məsələni nizama sal- maq və ya həll etmək məqsədilə qəbul edilmiş inzibati aktların 217 Николаева Л.А. Судебный надзор за законностью в советком гос. управле- нии / Административная юстиция и административное судороизводство. Сбор- ник. СПБ.: Юрид. Центр Пресс, 2004, с. 241-318; Чечот Д.М. Административная юстиция (теоретические проблемы). Л.: Изд. ЛГУ, 1973, с. 31; Ремнев В.И. Право жалобы и административная юстиция в СССР // Советское государство и право, 1986, № 6, с. 30-31 218 Боннер А.Т., Квиткин В.Т. Судебный контроль в области государственного управления. М.: МГУ, 1973, c. 104-106 ; Хаманева Н.Ю. Обжалование в суд дей- ствий и решений, нарушающих права и свободы граждан России // Государство и право, 1993, № 11, с. 5; Соловьева А.К. Концепция административной юсти- ции: материально-правовой аспект // Правоведение, 1998, № 1, с. 66-72 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|