Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
152 edilmədiyi hallarda, məhkəmə mübahisə ilə bağlı işi aidiyyət qaydalarına uyğun olaraq müvafiq səlahiyyətli məhkəməyə göndərir. Səlahiyyətli məhkəmə konkret halda hüquqi və ya faktiki baxımdan məhkəmə icraatını həyata keçirə bilmədikdə, birdən çox məhkəmə özünü səlahiyyətli saydıqda və mübahisə ilə bağlı işin göndərildiyi məhkəmə özünü səlahiyyətli saymadıqda ərazi aidiyyəti üzrə səlahiyyətli məhkəmə müvafiq yuxarı məhkəmə instansiyası tərəfindən müəyyən edilir 224 İddia hüququnun ilkin şərtlərindən olan məhkəmə aidiy- yətına dair qeyd olunanları ümumiləşdirərək göstərmək olar ki, inzibati mübahisələrin aidiyyət qaydalarının düzgün müəyyən- ləşdirilməsi vətəndaşların hüquq və maraqlarının daha peşəkar- lıqla və keyfiyyətli müdafiəsinə və bununla bağlı ədalət müha- kimə icraatının daha səmərəli həyata keçirilməsinə mühüm təsir göstərən meyarlardan biridir. Beləliklə, istənilən hüquqi və ya fiziki şəxs hüquqları və ya qanunla qorunan maraqlarının inzibati orqanların hərəkəti və ya hərəkətsizliyi nəticəsində pozulmasını əsaslandırdığı hallarda qanunla müəyyənləşdirilmiş prosessual müddət ərzində aidiyyət qaydalarına riayət etməklə inzibati məhkəmə icraatında inzibati iddia qaldıra bilər. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, ədəbiyyatda inzibati və iqti- sadi mübahisələrin eyni bir məhkəmədə baxılmasının əleyhinə haqlı fikirlər də səslənməkdədir. Məsələn, F.S.Mehdiyev gös- tərir ki, iqtisad məhkəmələri ilə inzibati məhkəmələri birləş- dirmək ayrıca bir uğursuzluqdur. Bunun səbəbi sadədir: iqtisadi 224 Azərbaycan Respublikasının İnzibati Prosessual Məcəlləsi.Bakı: Qanun, 2013, s.21 153 işlər mahiyyətcə mülki işlərdir və orada ictimai maraq meyarı tətbiq olunmur. Halbuki inzibati ixtilaflar bir “ümumi hüquq ixtilafıdır” və tətbiq olunan həm maddi, həm də prosessual qaydalar xeyli fərqlidir 225 . İnzibati hüquqi mübahisənin qarşı tərəfi olan inzibati orqanların inzibati aktların qəbul edilməsi, icra edilməsi və ya ləğv edilməsinə dair fəaliyyəti “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə tənzimlənir. Göstərilən qanun qəbul olunana qədər milli qanunvericilikdə inzibati or- qanların anlayışı, fəaliyyətinin prosedur qaydaları və s. tənzim- lənmir, mövcud qaydalar pərakəndə xarakter daşıyırdı. Hazırda isə inzibati orqanın anlayışı qanunvericilikdə belə müəyyən olunmuşdur: inzibati orqan – Azərbaycan Respublikasının mü- vafiq icra hakimiyyəti orqanları (Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları), onların yerli (struktur) və digər qurumları, bələdiyyələr, habelə, qanuna əsasən inzibati akt qəbul etmək səlahiyyəti verilmiş hər hansı fiziki və ya hüquqi şəxsdir 226 . Qanunverici inzibati orqanların geniş əhatə dairəsini müəyyənləşdirməklə vətəndaşların hüquqlarını, azadlıqlarını və qanunla qorunan maraqlarını pozan inzibati orqanların və onların vəzifəli şəxslərinin özbaşınalığından mümkün qədər səmərəli müdafiə mexanizmini formalaşdırmağa çalışmışdır. Qeyd edək ki, beynəlxalq təcrübədə inzibati orqanların dairəsi fərqli şəkildə müəyyənləşdirilir. Məsələn, Gürcüstanda inzibati orqanlara siyasi partiyalardan və dini birliklərdən başqa ümumi hüquq sahəsində fəaliyyət göstərən bütün hüquqi şəxslər 225 Mehdiyev F.S. İnzibati hüquq: Dərs vəsaiti. Bakı: Qafqaz Universiteti yayınları, 2010, s.99 226 İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı: Qanun, 2013, s.2-3 154 aid edilir 227 .Türkiyədə isə inzibati akt qəbul etmək səlahiyyəti olan ictimai qurumlar və təşkilatlar, həmçinin, orqanın adından qərar qəbul etmək səlahiyyətinə malik şəxslər və qanunla səlahiyyət verilən hallarda xüsusi hüquq sahəsində fəaliyyət göstərən bütün hüquqi şəxslər də inzibati orqanlara aiddir 228 . İnzibati prosesdə cavabdehin vəziyyəti iddiaçının vəziyyəti ilə müqayisədə daha mürəkkəbdir. Qanunvericilikdə hər iki tərəf inzibati məhkəmə icraatının bərabər hüquqlu iştirakçıları hesab olunsalar da, inzibati prosesdə sübutetmə vəzifəsi cavabdehə həvalə olunur. Cavabdehin inzibati prosesdə iddiaçı ilə bərabər hüquqi vəziyyətə malik olması iddiaçının öz iddiasını müdafiə etmək üçün malik olduğu bütün prosessual vasitələrdən onun da eyni dərəcədə istifadə etmək imkanında ifadə olunur 229 . Lakin, bu prosessual vasitələrdən istifadə edə bilsə də o, iddiaçı ilə eyni prosessual vəzifələrə malik olmur. Belə ki, hərəkəti və ya qərarı inzibati mübahisənin yaranmasına səbəb olmuş subyekt olaraq o, özünün haqlı və əsaslı olduğunu sübut etməli, müvafiq yazılı izahat verməli, tələb olunan sənədləri təqdim etməlidir. İnzibati hüquqi mübahisənin struktur elementlərindən olan predmet onun hansı məsələ ilə əlaqədar meydana çıxmasını bildirir. Ədəbiyyatlarda inzibati hüquqi mübahisənin predmeti barədə çoxsaylı diskusiyalar mövcuddur. Bir qrup müəlliflər 230 vətəndaşların və təşkilatların yalnız hüquqlarının inzibati 227 Gürcüstanın Ümumi İnzibati Məcəlləsi (25.06.1999) / http://www.carim-east.eu 228 Genel İdari Usul kanunu / yayin.todaie.gov.tr 229 Усанов В.Е. Проблемы формирования административной юстиции в России // Право и жизнь, 2001, № 8 / http://pravogizn.h1.ru/KSNews/PIG_idx18.htm 230 Лозина-Лозинский М.А. Административная юстиция и преобразование Правитель- ствующего Сената // Журнал Министерства юстиции, 1907, № 1, с. 42; Николаева Л.А. Судебный надзор за законностью в советском государственном управлении. Л.: Изд-во ЛГУ, 1973, с. 11 ; Салищева Н.Г. Административный процесс в СССР. М.: Юрид. лит., 1964, с. 137-139 ; Чечот Д.М. Административная юстиция (теоретические проблемы). Л.: Изд-во ЛГУ, 1973, с. 74-75 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|