Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
155 orqanlar tərəfindən pozulmasını inzibati mübahisənin predmeti hesab edirlər. Məsələn, A.K.Solovyova hesab edir ki, inzibati mübahisə yalnız “hüquq haqqında mübahisə” ola bilər, inzibati ədliyyə orqanı qanunla nəzərdə tutulmayan marağın pozulma- sına görə işlərə baxa bilməz. 231 N.M.Korkunov yazır ki, hüquq və maraqların fərqləndirilməsi inzibati məhkəmə icraatını başa düşmək üçün açar rolunda çıxış edir. Əks təqdirdə inzibati məhkəmə icraatı orqanları ədalət mühakiməsi orqanından ope- rativ, qeyri-hüquqi xarakterli məsələləri araşdıran idarəetmə orqanına çevrilə bilərlər 232 . Ədəbiyyatda göstərilir ki, inzibati mübahisə inzibati hüquq münasibətlərindən irəli gələn mübahisəli hallardan yaranır. 233 A.A.Dyomin isə yazır ki, hər hansı bir hüquq münasibətinin ümumi xarakteri onun əməyin ictimai bölgüsü və cəmiyyətin hüquqla tənzimlənən maraqları ilə bağlılıq dərəcəsi ilə müəyyən olunur. 234 Y.A. Tixomirov göstərir ki, cəmiyyətin maraqları müxtəlif ola bildiyi üçün ümumi hüquqa aid elementləri olan hər mübahisə inzibati hüquqi mübahisə deyildir. 235 Bir qrup müəlliflər isə haqlı olaraq ümumi hüquqlarla yanaşı maraqları da inzibati mübahisənin predmeti hesab edirlər. Qeyd edək ki, bu cür yanaşma nəzəri cəhətdən ilk dəfə alman alimi R.Qneystin əsərində əsaslandırılmışdı. Təsadüfi deyildir ki, onu Almaniyada “inzibati ədliyyənin atası” adlandırırdılar. 1872-ci ildə Prussiyada keçirilən inzibati ədliyyə islahatlarının 231 Соловьева А.К. Концепция административной юстиции: материально-правовой аспект // Правоведение, 1998, № 4, с. 52 232 Коркунов H.М. Очерк теорий административной юстиции / Сборник статей 1877-1897. СПб., 1898, с. 158 233 Попович С. Административное право. Общая часть. М.: Прогресс, 1968, с. 504 234 Дёмин А.А. Административное право Российской Федерации: Учебное пособие. М.: Зерцало-М, 2002, с. 11 235 Тихомиров Ю.А. Курс административного права и процесса. М., 1998, с. 80-81 156 banisi olan R.Qneystin fikrincə, maraqların müdafiəsi diskresiyon səlahiyyətlər sahəsində idarəetmənin qərəzsizliyini və obyektivliyini təmin edir, onların mümkün həddən aşma- masını və məqsədəuyğunluğunu təmin edir. 236 Hələ XVIII əsr Fransız materialistlərindən K.Helvesi, P. Holbax, D.Didro ictimai həyatı məhz maraqların vasitəsilə izah etməyə cəhd edir, onu əxlaqın, siyasətin və bütövlükdə ictimai qruluşun real əsası kimi qiymətləndirirdilər. Təsadüfi deyil ki, maraqları insanların fəaliyyətinin, onların bütün adətlərinin və təsəvvürlərinin əsası hesab edən görkəmli fransız filosof-mate- rialisti K.A.Helvesi hələ 1758-ci ildə Parisdə nəşr etdirdiyi əsə- rində dünyanı maraqların idarə etdiyini xüsusilə qeyd edirdi 237 . N.Y.Xamanyova da inzibati mübahisınin predmetinə sub- yektiv hüquqla yanaşı qanunla qorunan maraqları daxil edir 238 . Y.B. Luparevin fikrincə, mübahisənin predmetini dövlət hakimiyyət səlahiyyətlərinə malik olan orqanların və şəxslərin hərəkətləri və ya hərəkətsizliyi ilə pozulan subyektiv idarəetmə hüquqlarının, vəzifələrinin realizə qaydası, həmçinin təmin olunmayan ümumi idarəetmə marağı təşkil edir 239 . İ.Y.Mokanova isə yazır ki, sırf maraqların müdafiəsi yalnız əmək hüququnda – hüquq haqqında mübahisə (hüquqi mü- naqişə) və maraq haqqında mübahisə (maraqların münaqişəsi) formasında nəzərdə tutula bilər 240 . 236 Гнейст Р. Правовое государство и административные суды Германии / Под ред. М.И.Свешников. 2-е изд., испр. и доп. СПб.: Тип. В. Безобразова и Ко, 1896, c.73 237 Гельвеций К.A. Об уме (перевод). М.: Мир книги, Литература, 2007, с. 34 238 Хаманева Н.Ю. Теоретические проблемы административно-правового спора // Госу- дарство и право, 1998, № 12, с. 31 239 Лупарев Е.Б. Административно-правовые споры. Дисс. … докт. юр. наук. Воронеж, 2003, с. 15 240 Моканова И.Ю. Трудовые споры: понятие, содержание / Актуальные проблемы правоведения. Сборник тезисов научной конференции студентов, аспирантов и соискателей юридического факультета ЯрГУ. Ярославль, 1997, с. 64-65 157 Onu da qeyd edək ki, ədəbiyyatlarda inzibati mübahisənin “predmeti” ilə “obyekti” anlayışı sinonim mənalarda istifadə olunur. B.F.Sadıxov yazır ki, obyekt subyektdən asılı olmaqla, onun maraqlarına xidmət edir, subyektin yeni münasibətlərə təsir vasitəsi kimi çıxış edir. 241. Y.N.Starilov vətəndaşların ümumi hüquqlarını inzibati hüquqi mübahisənin obyekti hesab edir 242 . Respublikamızın inzibati prosessual qanunvericiliyində “predmet” termini öz təsbitini tapsa da, İnzibati Prosessual Mə- cəllənin inzibati məhkəmə icraatı qaydasında baxılan iddiaların növlərini müəyyənləşdirən 2-ci maddəsinin məzmunundan məlum olur ki, qanunverici inzibati mübahisənin predmetini iki növə ayırmışdır: 1. İnzibati aktlar - mübahisələndirmə haqqında, məcbur- etmə haqqında, müəyyən etmə və ya tanınma haqqında, qanuna- uyğunluq haqqında və vurulmuş ziyana görə kompensasiyanın ödənilməsi tələbi haqqında inzibati iddiaların əsasında duran inzibati mübahisənin predmetidir. 2. İnzibati orqanın faktiki xarakterli fəaliyyəti (hərəkəti və ya hərəkətsizliyi) - öhdəliyin icrası, müəyyən hərəkətləri etmək- dən çəkinmək, vurulmuş ziyana görə kompensasiyanın ödə- nilməsi haqqında iddiaların, həmçinin, bələdiyyələrin inzibati nəzarət orqanlarının hərəkətlərinə qarşı və ya inzibati nəzarət orqanlarının bələdiyyələrə qarşı iddialarının əsasında duran inzibati mübahisənin predmetidir. 241 Садыков Б.Ф. Соотношение субъекта и объекта, объективного и субъективного в деятельности людей. Философские проблемы сознания и познания // Научные труды. Серия "Философия". Новосибирск: НГУ, 1965, вып. 1, с. 48 242 Старилов Ю.Н. Административная юстиция: проблемы теории. Воронеж, 1998, с. 63 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|