Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
164 - bu maraqlar həm maddi, həm də mənəvi xarakterli ola bilər; - bu maraqların pozulmasının iddiaçıya birbaşa və yaxud dolayısı yolla təsiri olmalıdır. Fikrimizcə, predmetinə görə inzibati mübahisənin iki əsas növünü fərqləndirmək olar: 1. Obyektiv inzibati hüquq barədə mübahisələr, yəni, pred- metini yalnız inzibati aktların qanuniliyi təşkil edən mübahi- sələr. 2. Subyektiv inzibati hüquq barədə mübahisələr, yəni, pred- metini ümumi hüquq münasibətlərinin iştirakçılarının subyektiv hüquq, vəzifə və qanunla qorunan maraqları təşkil edən müba- hisələr. İndi isə inzibati mübahisənin birinci növünün mahiyyətini izah edək. Demokratik və sosial dövlətdə inzibati orqan qanunla müəyyən olunmuş vəzifələrini dövlətin məqsədlərinin yerinə yetirilməsi üçün həyata keçirir. Bu vəzifələr əsasən tək tərəfli və ictimai gücə dayanan inzibati aktların qəbul olunması ilə yerinə yetirilir. Hegemon dövlət anlayışından demokratik dövlətə keçidlə əlaqədar olaraq inzibati aktın məzmunu da dəyişikliyə uğradı. Obyektiv inzibati hüquq barədə mübahisələr inzibati orqanların bu və ya digər aktının qanuniliyinin qiymətləndiril- məsindən yaranır. Onların xüsusiyyətlərindən birini məhz qa- nunla qorunan maraqlara müdaxilə olunması təşkil edir. Belə mübahisələrdə predmet kimi müstəsna olaraq obyektiv hüquq xarakterli məsələ, yəni, mübahisələndirilən aktın qanuniliyinin qiymətləndirilməsi çıxış edir. Beləliklə, mübahisələndirilən ak- tın özü obyektiv mübahisənin predmeti olur. V.M.Juykov 165 obyektiv mübahisələri “birbaşa mübahisələndirmə” və ya “xalis mübahisələndirmə” adlandırır 256 . Qeyd edək ki, ayrı-ayrı xarici ölkələrin inzibati hüququnda obyektiv hüquq haqqında mübahisə yalnız normativ xarakterli aktlara deyil, həm də administrasiyasının fərdi aktlarına şamil olunur. Buna daha çox fransız inzibati ədliyyə sistemində rast gəlinir. Onlar ilk növbədə hakimiyyət səlahiyyətlərinin aşılması ilə bağlı verilən şikayətlərdir. Hakimiyyət səlahiyyətlərinin aşılmasından verilən iddia ərizələri fransız sistemində adminis- trasiyaya qarşı yox, konkret hüquqi akta qarşı istiqamətlənən protest kimi qiymətləndirilir. Buna görə də hesab olunur ki, bu cür hallarda mübahisəli hüquq münasibətləri yox, hüquqi səlahiyyətlərin aşılması ilə əlaqədar irəli sürülən obyektiv iddia mövcud olur 257 . Onu da qeyd edək ki, inzibati hüququn subyektləri arasında fikir ayrılığı yalnız tənzimləyici inzibati hüquq münasibət- lərindəki hüquq və vəzifələr barədə deyil, həm də normativ aktların üstün hüquqi qüvvəli normativ aktlara uyğunluğu barədə məsələlərdən yarana bilər. Bu zaman tərəflər arasındakı fikir ayrılığı əsas etibarilə pozitiv hüquqa dair məsələlərə aid olur və obyektiv hüquq haqqında mübahisənin məzmununu təşkil edir. Öz dövründə A.F.Yeftixiyev belə mübahisələri “obyektiv qanunçuluq barədə” mübahisələr adlandırırdı 258 . İnzibati akt məhkəmənin müvafiq qərarı ilə etibarsız hesab edilmədiyi təqdirdə qanuna uyğun sayılır və onun tətbiqinə 256 Жуйков В.М. Проблемы гражданского процессуального права. М.: Городец, 2001, с. 116 257 Брэбан Г. Французское административное право / Под ред. С.В.Боботова. М.: Прогресс, 1988, с. 456-457 258 Евтихиев А.Ф. Основы советского административного права. Харьков: Юрид. изд- во НКЮ УССР, 1925, с. 313 166 davam edilir. Qanunçuluq rejiminin əsaslarından birini təşkil edən bu müddəa “inzibati aktın qanuniliyi prezumpsiyası” adlanır 259 . Bu prezumpsiya aktın qanuniliyinə şübhənin olma- sının onun tətbiqinə mane olmadığını nəzərdə tutur. İnzibati məhkəmə icraatında isə artıq bu prezumpsiya öz qüvvəsini dayandırır və məhkəmə aktın qanuniliyini lazımi meyarlar əsa- sında müəyyənləşdirir. Qeyd edək ki, qanunçuluq prezumpsiyası hüquqi dövlətin mahiyyətindən və qanunçuluq prinsipinin tələbindən irəli gəlir. Belə ki, ölkənin hüquq sistemində mühüm əhəmiyyət kəsb edən hüquqi aktların qanuniliyindən şübhə edən hər kəsə onu icra etməmək hüququnun verilməsi ölkədə özbaşınalığa, qanunçuluq prinsipinin pozulmasına yol aça bilər. Aktların qanunauyğunluq xüsusiyyəti özünü aşağıdakı cəhətlərdə göstərir: - Məhkəmə qərarına ehtiyac olmadan dərhal hüquqi nəticə kəsb edir; - Yönəldiyi şəxslər üçün dərhal hüquq və ya vəzifələr yaradır; - Mübahisə yarandığı halda məhkəməyə müraciət etməli olan tərəf inzibati orqan deyil, aktın yönəldiyi şəxslər olur; - Onun mübahisələndirilməsi özü-özlüyündə aktın icrasını dayandırmır və s. Bildiyimiz kimi, inzibati aktların üzərində məhkəmə nəza- rətinin səmərəsi onun meyarlarının düzgün seçilməsindən bila- vasitə asılıdır. Nəzarətin meyarları inzibati məhkəmə icraatının məqsədinə nail olmaq üçün açar rolunda çıxış edir. Bu meyarlar vətəndaş cəmiyyətində dövlət mexanizminin işinə, inzibati orqanların aktlarına qarşı etimadın formalaşmasına, məhkəmə 259 Бахрах Д.Н. Административное право: Учебник для вузов. М.: БЕК, 1999, с. 165 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|