Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
179 səlahiyyət həddini aşmamasını təmin edən vasitə kimi də qiymətləndirilir. 289 Əgər inzibati orqan tərəfindən diskresion səlahiyyət əsa- sında qərar qəbul edilərsə məhkəmə bir qayda olaraq, iddiaçının tələbinə uyğun qərar qəbul edə bilməz (AR İPM-in 73.3.1-ci maddəsi). Lakin, mülahizəyə əsasən fəaliyyət göstərməyi özbaşınalıqla, hüquq normasının pozulması ilə səhv salmaq olmaz. Bu səbəbdən qanunverici diskresion səlahiyyətlər əsasında qəbul edilmiş inzibati aktların yoxlanılması və ya həmin aktlar üzərində məhkəmə nəzarətinin mümkünlüyünü də təsbit etmişdir. AR İPM-in 74-cü maddəsinə əsasən, inzibati orqanın diskresion səlahiyyətlər əsasında hərəkət etdiyi hallarda məhkəmə, həmçinin inzibati aktın və ya inzibati aktın qəbul edilməsindən imtinanın, yaxud inzibati orqanın hərəkətsizliyi səbəbindən inzibati aktın qəbul edilməməsinin diskresion səlahiyyətlərin qanunla müəyyən olunmuş hədlərinə əməl olunmaması və ya diskresion hüququn həmin səlahiyyətlərin məqsədinə uyğun şəkildə həyata keçirilməməsi baxımından qanunsuz olub-olmadığını yoxlayır. Bu cür yoxlama inzibati icraatın öz mahiyyəti ilə şərtlənir. Belə ki, “İnzibati icraat haqqında” AR qanunu diskresion səlahiyyətlərin həyata keçirilməsi qaydasını müəyyənləşdirərək onların qanunla müəyyən olunmuş hüdudlar daxilində həyata keçirilməsinə, qəbul edilən qərarların həmin səlahiyyətlərin məqsədinə uyğunluğuna və onlardan istifadə edərək hüquq və 289 Гнейст Р. Правовое государство и административные суды Германии / Под ред. М.И.Свешников. 2-е изд. испр. и доп. СПб.: Тип. В. Безобразова и Ко, 1896, c.51 180 azadlıqların əsassız məhdudlaşdırılmasına yönəldilmiş qərar- ların qəbul olunmamasına dair tələbləri müəyyənləşdirmişdir 290 . Mülahizəyə əsasən fəaliyyət göstərmək səlahiyyətinin həcmi müxtəlif ola bilər. İnzibati orqanın öz seçiminə əsasən qərar qəbul etmək hüququ inzibati orqanların fəaliyyət sferasının həddən artıq geniş olması və qanunvericilikdə bu fəaliyyətin hərtərəfli tənzimlənməsinin nəinki məqsədəuyğun, həm də qeyri - mümkün olması ilə şərtlənir. Buna görə də qanun ya inzibati orqanlara fəaliyyət çərçivəsi daxilində müəyyən dərəcədə azadlıq verə bilər, ya da idarəçilik sferasındakı hansısa halı nəzərdə tutmaya bilər. Birinci halda diskresion xarakterli səlahiyyətlərin həcmi qanunla müəyyənləşdirilir. Əgər inzibati orqan çıxardığı aktla öz səlahiyyətlərini aşarsa həmin akt vətəndaşların hüquq və azad- lıqlarını, qanunla qorunan maraqlarını yaxud, digər dövlət orqanlarının səlahiyyətlərini pozduğu üçün qanunsuz hesab olunur. İkinci halda isə inzibati orqan faktiki olaraq vətəndaşla qanunla tənzimlənməyən münasibətə girir. Burda qanunverici administrasiyanın konkret vəzifələrini müəyyən etmir, müvafiq olaraq vətəndaşda və ya təşkilatda ondan hansısa hərəkəti etməyi tələb etmək hüququ deyil, qanunla təsbit olunmayan maraq yaranır. Bu maraq ədəbiyyatda “faktiki maraq” adlanır 291 . Bu maraq fərdin hansısa maddi və ya mənəvi dəyər əldə etmək üçün elə bir cəhdini ifadə edir ki, onun təmin olunması qaydası qanunla tənzimlənmir. 290 “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı: Qanun, 2013, s.8 291 Дюрягин И.Я. Гражданин и закон. М.: Юрид. лит., 1991, с. 74-75 181 Qeyd edək ki, müasir xarici dövlətlərin qanunvericiliyində də inzibati orqanların öz mülahizə səlahiyyətlərindən düzgün istifadə etməməsi nəticəsində yaranan mübahisələrin tənzim- lənməsi qaydasına geniş yer ayrılır. İngiltərə inzibati hüququnda mülahizə səlahiyyətindən yanlış istifadə olunması inzibati aktın qanunaziddliyini şərtləndirən meyarlardan hesab olunur 292 . Fransanın, Almaniyanın, Belçikanın da qanunvericiliyində in- zibati orqanın öz mülahizə səlahiyyətini hakimiyyət səlahiy- yətlərini aşmaqla, qanunda göstərilən məqsədlərə zidd şəkildə həyata keçirməsi inzibati mübahisənin predmeti kimi nəzərdə tutulmuşdur 293 . 4. Qanunla qorunan şəxsi maraqların, həmçinin, ümumi tələbatdan irəli gələn ictimai maraqların pozulması və s. Maraqlar inzibati məhkəmə icraatının əsasında duran inzi- bati mübahisənin meydana çıxmasında mühüm amildir. İnsan- larda dərrakənin praktikləşməsinə, yəni, iradəni müəyyən- ləşdirən amilə çevrilməsinə məhz marağın səbəb olduğunu 294 , subyektin obyektə yiyələnmək və məqsədlərinə nail olmaq cəhdlərinə münasibətinin maraqlar üzərində qurulduğunu 295 nəzərə alsaq inzibati məhkəmə icraatının dövlətin və cəmiyyətin maraqlarının qorunmasında mühüm potensiala malik olduğunu söyləyə bilərik. 292 Örücü E. İngiltere’de Idarenin Sorumlulugu ve Yargisal Denetimde Kullanılan Baslica Idare Hukuku Ilkeleri. Onar Armagani. Istanbul: Fakulteler Matbaasi, 1977, s. 660 293 Соловьева А.К. Концепция идминистративной юстиции: материально- парвовой аспект // Правоведение, 1998, № 4, s. 52-57 294 Кант И. Сочинения в шести томах. Т.4. Ч.1. М., 1965, c. 306 295 Демин М.В. Проблемы теории личности: социально-философский аспект. М.: Изд-во Моск. ун-та, 1977, с. 87 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|